تراژدی آناتولی
روز گذشته فرودگاه استانبول جای سوزن انداختن نداشت. نه اینکه ترکیه به‌عنوان یک کشور توریستی شاهد هجوم گردشگران باشد، بلکه شاهد هجوم کسانی بود که به درخواست دولت ترکیه، برای کمک به زلزله‌زدگان به مناطق آسیب‌دیده می‌رفتند. در شرایطی که رئیس‌جمهوری ترکیه عزای عمومی برای این کشور اعلام کرده است، در مقابل خودروهای مخصوص اهدای خون، در بیشتر شهرهای ترکیه صف‌های طولانی شکل گرفته است.
همزمان دولت ترکیه از کشورها و از مردم خود درخواست کمک کرده است؛ چراکه شاهد افزایش تلفات انسانی بوده و نیاز است که کمک‌های امدادرسانی تسریع شود. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، تعداد تلفات در ترکیه و سوریه پس از زمین‌لرزه روز دوشنبه به سرعت به حدود 5هزار نفر رسید و انتظار می‌رود با رسیدن امدادگران به روستاها و شهرهای ویران‌شده، این رقم به‌طور قابل توجهی افزایش یابد و این زلزله به یکی از مرگبارترین زلزله‌ها در قرن بیست‌ویکم تبدیل شود.
آمار فعلی کشته‌شدگان آن را به دهمین زمین‌لرزه مرگبار از سال2000 تبدیل می‌کند. به گزارش الجزیره، رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه هفت روز عزای عمومی اعلام کرد و سوریه هم پس از زلزله‌های ویرانگر که منجر به کشته شدن بیش از 5هزار نفر و ویرانی ساختمان‌ها در جنوب شرق ترکیه و شمال سوریه شد، از سازمان ملل درخواست کمک کرد. مقامات بیم آن دارند که تعداد تلفات زمین لرزه 8/ 7ریشتری پیش از سحر روز دوشنبه و پس از آن زلزله 6/ 7 ریشتری و چندین پس‌لرزه همچنان افزایش یابد. امدادگران به دنبال بازماندگان در میان انباشته‌های فلز و بتن، در منطقه‌ای هستند که از قبل تحت تاثیر جنگ داخلی 12ساله سوریه قرار گرفته است.
امدادگران شب یخبندان را تا صبح سه‌شنبه جست‌وجو کردند و امیدوار بودند که بازماندگان بیشتری را از زیر آوار بیرون بیاورند. به گفته شاهدان عینی، کسانی که گرفتار شده بودند از زیر کوه‌های آوار درخواست کمک می‌کردند. اورهان تاتار، یکی از مقامات اداره مدیریت حوادث و فوریت‌های ترکیه (AFAD) تعداد کشته‌شدگان را بیش از 3هزار و 419نفر در صبح روز سه‌شنبه اعلام کرد و 20هزار و 426نفر دیگر مجروح شدند. تاتار گفت که بیش از 5700ساختمان نیز ویران شده است. به گفته وزارت بهداشت و سازمان امداد و نجات کلاه سفیدها، در سوریه بیش از 1602نفر کشته و حدود 3500نفر دیگر زخمی شدند. سازمان ملل هم می‌گوید که احتمالا هزاران کودک در سوریه و ترکیه به‌دلیل وقوع زلزله کشته شده باشند. هنوز به‌دلیل آواربرداری نمی‌توان آمار دقیقی اعلام کرد.
عملیات غیرممکن
فیلم‌های منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی ترک‌ها نشان می‌دهد که امدادرسانی هم آسان نیست. این امر دو دلیل دارد: زمستان سخت و از بین رفتن جاده‌ها به‌دلیل زلزله. در مسیر غازیانتپ به آدانا، آن‌چنان آسیبی به جاده رسیده که عملا عبور و مرور در آن سخت شده است. در یکی از فیلم‌ها نشان داده شده که زمین یک خودرو را بلعیده است. شکاف وسیعی در دل جاده پدیدار شده است که همتای آن را فقط می‌توان رد فیلم‌های هالیوودیِ آخرالزمانی مشاهده کرد.
همچنین شرایط آب و هوایی یخبندان زمستانی و بارش برف در منطقه ویران‌شده بر مصیبت هزاران نفری که بر اثر زلزله مجروح و بی‌خانمان شده‌اند، افزوده است. ساختمان‌های تخریب‌شده و جاده‌های ویران‌شده تلاش‌ها برای یافتن بازماندگان و دریافت کمک‌های حیاتی به مناطق آسیب‌دیده را با مشکل مواجه کرده است. سینم کوشو اوغلو، خبرنگار الجزیره که از استانبول گزارش می‌دهد، گفت که میلیون‌ها نفر به کمک نیاز دارند. او افزود: «نیاز آنها بسیار شدید است؛ زیرا زمستان است و با سرمای هوا و برف و باران نیز مبارزه می‌کنند.» به گفته ناتاشا گونیم از الجزیره که از استانبول گزارش می‌دهد، در 10شهر در جنوب ترکیه مناطق فاجعه‌آمیز اعلام شده‌اند.
دمای یخبندان و برف تلاش‌های امدادی را با مشکل مواجه کرده است و انتظار می‌رود آب و هوای بد بیشتری منطقه را درگیر کند. برق و گاز طبیعی در بسیاری از مناطق قطع شده و دولت در تلاش است تا هر دو سرویس را بازگرداند. گونیم افزود: «تصویر کاملی از ویرانی تازه در حال نمایان شدن است - ویرانی که احتمالا با طلوع خورشید آشکارتر خواهد شد.» البته با روشن شدن هوا چنین شد. فیلم‌ها نشان می‌دهد ساختمان‌هایی که توانسته بودند در برابر زلزله اصلی دوام بیاورند، طاقت از دست داده و در حال ریزش هستند. فیلم ریزش ساختمان شانلی‌اورفا در شبکه‌های اجتماعی وایرال شده است که در یک چشم به هم زدن تبدیل به تلی از خاکستر شد.
فعالیت‌های لرزه‌ای در روز دوشنبه به لرزش در منطقه ادامه دادند، از جمله لرزش دیگری که تقریبا به اندازه زلزله اولیه بود. سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده زمین‌لرزه اولیه را 8/ 7 و در عمق 18کیلومتری (11مایلی) اعلام کرد. ساعاتی بعد پس‌لرزه‌ای به بزرگی 6/ 7ریشتر نیز رخ داد. بر اساس ویدئوهای منتشرشده، تکان دوم باعث شد که یک ساختمان آپارتمانی چند طبقه در شهر شانلی‌اورفای ترکیه در میان ابری از گرد و غبار با فریاد مردم آوار شود. تصاویر ویدئویی دراماتیکی که از تلویزیون ترکیه پخش شد، فروریختن ساختمان‌ها را در زمان پس‌لرزه‌ها یکی پس از دیگری نشان می‌داد. همچنین تصاویر منتشرشده نشان داد که نیروهای امداد یک کودک را زنده از یک ساختمان مسطح بیرون کشیدند. سپس این کودک در خیابان‌های پوشیده از برف به والدین خود سپرده شد.
البته همه تلاش‌ها برای زنده بیرون آوردن افراد گرفتار در آوار موثر نبود. فیلمی که در رسانه‌ها وایرال شد، نشان می‌داد که عاقله مردی در میان خرابه‌های خانه‌شان قدم می‌زند و ضجه‌وار مادر خود را صدا می‌زند. در یکی دیگر از فیلم‌های منتشرشده، فردی که در زیر آوار گرفتار شده بود، از طریق ایسنتاگرام، موقعیت خود و خانواده‌اش را روشن و درخواست کمک کرده بود. او گفته بود که به اندازه کافی آب دارند. پایش قطعی اینترنت هم نشان می‌داد که در هیچ منطقه‌ای قطعی یا افت نداشته و اینترنت تبدیل به یکی از وسایل بسیار مهم در جهت امدادرسانی شده است.
به گفته اورهان تاتار، یکی از مقامات اداره مدیریت بلایای ترکیه، بیش از 7800نفر در 10استان نجات یافته‌اند. نیروهای امدادی می‌گویند که امکانات پزشکی‌شان تحت فشار است و هر لحظه بر تعداد مجروحان افزوده می‌شود. همچنین انجمن پزشکی سوریه - آمریکا که بیمارستان‌هایی را در شمال سوریه و جنوب ترکیه اداره می‌کند، در بیانیه‌ای ابراز کرد که امکانات این انجمن در خدمت تعداد زیادی از بیمارانی است که راهروها را پر کرده‌اند» و فورا خواستار «تجهیزات بیشتر و پاسخ اضطراری جامع برای نجات جان‌ها و درمان مجروحان» شد. دولت‌ها و سازمان‌های امدادی برای اعزام پرسنل، بودجه و تجهیزات به ترکیه و سوریه در تلاش هستند.
اردن به دستور ملک عبدالله دوم به سوریه و ترکیه کمک‌های اضطراری ارسال می‌کند؛ درحالی‌که مصر قول کمک فوری بشردوستانه به ترکیه را داده است. دولت لبنان به‌رغم اینکه دارای مشکل نقدینگی است، اولین امدادگران و آتش‌نشانان صلیب سرخ و دفاع مدنی را به ترکیه فرستاد تا در تلاش‌های نجات‌بخش، کمک حال ترک‌ها باشند. اتحادیه اروپا تیم‌های جست‌وجو و نجات را بسیج کرده است و سیستم ماهواره‌ای کوپرنیک این اتحادیه برای ارائه خدمات نقشه‌برداری اضطراری فعال شده است. حداقل 13کشور عضو پیشنهاد کمک کرده‌اند. بریتانیا و ایالات متحده اعلام کردند که آماده ارسال کمک به سوریه هستند؛ اما واشنگتن معامله مستقیم با دولت سوریه را رد کرده است. وزارت خارجه آلمان هم اعلام کرد که در حال هماهنگ کردن پاسخ کمک‌های خود با شرکای اتحادیه اروپا و آماده‌سازی تحویل ژنراتورهای اضطراری، چادر، پتو و تجهیزات تصفیه آب است.
زمینی که ناآرام است
زمین‌لرزه بزرگ و پس‌لرزه‌های بزرگ در روز دوشنبه در ترکیه، جزو دو زلزله از 70 زلزله بالای 5/ 6ریشتر هستند که از سال1900 تاکنون در این منطقه ثبت شده است. دو منطقه گسلی اصلی ترکیه - آناتولی شرقی و آناتولی شمالی - آن را به یکی از فعال‌ترین مناطق لرزه‌ای جهان تبدیل کرده است. زمین‌لرزه 8/ 7ریشتری ساعت 4:17صبح به وقت محلی و پس‌لرزه غیرمعمول بزرگ 5/ 7ریشتری 9ساعت بعد، هر دو در منطقه گسل آناتولی شرقی بودند. اما چندین زمین‌لرزه بسیار مرگبار در مناطق گسلی آناتولی شمالی نیز رخ داده است، از جمله یکی در سال1999 در حدود 60مایلی استانبول که حدود 17هزار نفر را کشت. این مناطق گسلی نتیجه حرکت بخش‌های بزرگی از پوسته زمین یا صفحات تکتونیکی نسبت به یکدیگر هستند. یک منطقه از آن شامل صفحه آناتولی است که بیشتر ترکیه را دربرمی‌گیرد. دیگری منطقه شرقی آناتولی است که نزدیک صفحه عربستان قرار دارد. زمین‌لرزه اصلی روز دوشنبه یکی از قوی‌ترین زمین‌لرزه‌هایی بود که تا به حال در این منطقه به ثبت رسیده است که با بزرگی زمین‌لرزه‌ای که حدود 30هزار نفر را در دسامبر1939 در شمال شرقی ترکیه کشته بود، مطابقت داشت.
فاجعه نبود امکانات در سوریه
یک بار دیگر، سوری‌ها صدای غرش و پایین آمدن ساختمان‌ها را شنیدند. یک بار دیگر گرد و غباری را دیدند که از تلی از خاکسترهای بتنی بلند شده بود. بار دیگر، مردم با دستان خود در خرابه‌ها حفاری می‌کردند، به امید نجات افرادی که دوستشان دارند؛ تلاش‌هایی که اغلب بیهوده بودند. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز، در سراسر شمال غرب سوریه روز دوشنبه، بلوک‌های آپارتمانی، مغازه‌ها، حتی کل محله‌ها در چند ثانیه بر اثر زلزله‌ای قدرتمند از بین رفتند، در صحنه‌هایی که برای منطقه‌ای که بیش از یک دهه شاهد جنگ داخلی بوده است، بسیار آشنا بود. میلیون‌ها نفر از مردمی که سال‌ها جنگ آنها را آواره کرده و مجبورشان کرده بود که به شمال بگریزند، حالا شاهد صحنه‌های آشنا هستند. این منطقه همچنان خارج از کنترل دولت سوریه است. آنها پس از تخریب خانه‌های قبلی خود در چادرها، خرابه‌های باستانی و هر مکان دیگری که می‌توانستند بیابند، پناه گرفته بودند.
فروپاشی اقتصادی ناشی از جنگ، دریافت یک وعده غذایی مناسب را برای بسیاری از آنها غیرممکن کرده است. بحران سوخت زمستانی باعث شده است که آنها بدون گرما در تختخواب خود بلرزند. زیرساخت‌های ویران‌شده سوریه باعث شده بود هزاران نفر در ماه های اخیر به بیماری وبا مبتلا شوند. ویرانی بیمارستان‌های آن باعث شد که بسیاری از آنها مراقبت‌های بهداشتی مناسب نداشته باشند. تا اینکه روز دوشنبه یک بلا به باقی بلایای آنها اضافه شد: «زلزله». ابراهیم الخطیب، یکی از ساکنان تفتاناز در شمال غربی سوریه گفت: «چگونه می‌توانیم همه اینها را تحمل کنیم؟» او که صبح زود از خواب وحشت‌زده بیدار شده و به همراه همسایگانش به خیابان ریخته بود این زلزله را با حملات هوایی مقایسه کرد. گفت آن موقع هواپیما بود و حالا زلزله.
جنوب ترکیه و منطقه وسیعی از شمال غربی سوریه بیشترین ضربه را متحمل شدند و شاهد کشته شدن بیش از 5هزار تن بودند. این در حالی است که احتمال افزایش تعداد تلفات انسانی نیز وجود دارد. در سوریه، جایی که بیش از 1600نفر جان باختند، کل محله‌ها به یکباره با خاک یکسان شدند و در عرض چند ثانیه آن نوع ویرانی را ایجاد کرد که مردم عادت کرده بودند با حملات هوایی یا گلوله‌باران شاهد آن باشند.
دکتر اسامه سالوم گفت: «در بیمارستانی در خارج از ادلب، هر لحظه اجساد تازه وارد می‌شوند.» یک پسر که تخمین زده می‌شود حدود 6سال سن داشته باشد، هنگامی که دکتر سالوم روی او CPR انجام داد جان خود را از دست داد. او گفت: «من به چشم خود دیدم که زندگی چگونه از تن او خارج شد.» مارک کی، سخنگوی کمیته بین‌المللی نجات، درخواست کمک‌های بیشتری از سازمان ملل و گروه‌های امدادی کرده است. او گفت: «در هر جای دنیا، این یک وضعیت اضطراری خواهد بود. آنچه ما در سوریه داریم یک وضعیت اضطراری در شرایط اضطراری است.» الجزیره هم در گزارشی نوشت: خیلی قبل از سپیده‌دم بود که لرزش شدید محمد علوش را از خواب عمیق بیرون کشید. این مرد 60ساله، یک فرد آواره داخلی از شهر حمص سوریه که در حال حاضر در سرمدا، شهری تحت کنترل مخالفان در نزدیکی مرز سوریه با ترکیه زندگی می‌کند، لحظه زلزله را به یاد می‌آورد: «خانه ما مانند امواج دریا در نوسان بود.»
به‌دلیل زلزله بامداد روز دوشنبه، تاکنون هزاران نفر کشته و هزاران نفر زخمی شده‌اند. علوش، پدر هشت فرزند، به الجزیره گفت: «در حالی که خانه را تخلیه می‌کردیم، خانه شروع به از هم پاشیدن کرد.» وی گفت: «در حین محافظت از نوه‌ام دستم بر اثر ریزش آوار مجروح شد که خروج ما از خانه را به تاخیر انداخت و در نتیجه تعدادی جراحات جزئی دیگر متحمل شدم.» علوش درحالی‌که اشک در چشمانش حلقه زده بود، گفت که اعضای دو خانواده دیگر که در همان ساختمان زندگی می‌کردند، نتوانستند به موقع از آن خارج شوند. وی افزود: «امیدوارم همسایگانم نجات پیدا کنند.» وی در ادامه تصریح کرد: «ترسی که امروز شاهد آن بودیم را فقط می‌توان شبیه به روز قیامت دانست.»
زمین‌لرزه ویرانگر که مرکز آن در استان کاهرامان‌ماراش ترکیه بود، بازماندگان را در سراسر منطقه ادلب و حومه شمالی حلب مجبور کرد در میان شرایط یخبندان آب و هوا به خیابان‌ها و میادین عمومی پناه ببرند. کودکان، زنان و افراد مسن در هوای آزاد بدون هیچ منبع گرمایی برای محافظت از آنها در برابر سرما می‌خوابیدند، درحالی‌که بسیاری از مردان جوان به کمک تیم‌های نجات برای یافتن بازماندگان زیر آوارهای سازه‌های فروریخته شتافتند.
مرگبارترین زلزله‌های قرن 21
بر اساس گزارش سازمان زمین شناسی ایالات متحده، مرگبارترین زلزله‌های قرن حاضر به قرار زیر است:
پورتو پرنس، هائیتی، 2010: حدود 316000نفر در زلزله 7ریشتری که پایتخت را لرزاند، جان باختند. این زمین‌لرزه بدترین زلزله در بیش از 200سال گذشته در منطقه بود و پس‌لرزه‌های متعددی را به دنبال داشت. بیش از یک میلیون نفر خانه‌های خود را از دست دادند.
سوماترا، اندونزی، 2004: زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 9ریشتر اندونزی را درنوردید و تا هزاران مایل دورتر در آفریقا احساس شد. این قوی‌ترین زمین‌لرزه جهان در چهار دهه گذشته بود و بیش از 220000نفر را در ده‌ها کشور منطقه کشت. این زمین‌لرزه همچنین سونامی‌های قدرتمندی را ایجاد کرد که سرعت آن به 500مایل در ساعت می‌رسید.
پاکستان، 2005: منطقه کشمیر تحت کنترل پاکستان شاهد زلزله‌ای به بزرگی 6/ 7ریشتر بود که بیش از 85000کشته بر جای گذاشت. قربانیان این زمین‌لرزه به کشورهای همسایه هند و افغانستان سرایت کرده است. حداقل سه مدرسه فروریخت و صدها کودک کشته شدند.
استان سیچوان، چین، 2008: زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 9/ 7ریشتر در یک منطقه کوهستانی رخ داد که باعث رانش زمین شد، تقریبا 70000کشته برجای گذاشت و تقریبا 80درصد از زیرساخت‌های مرکز زمین‌لرزه را ویران کرد. این زمین‌لرزه تا ویتنام احساس شد و باعث زلزله کوچک‌تری در پکن شد.
بم، ایران، 2003: زلزله 7/ 6ریشتری که در پی آن بیش از 30000 تن جان باختند و 90درصد مناطق مسکونی آن ویران شد. چندین پس‌لرزه، قطع خطوط برق و خدمات آب، تلاش‌های امدادی را برای ساعت‌ها به تاخیر انداخت و شهروندان آواره را در دمای بسیار سرد بیرون نگه داشته بود.
--> اخبار مرتبط