تله برای لاریجانی؟/ آینده ایران در مواضع لاریجانی چگونه خواهد بود؟

حسام‌الدین اسلاملو: در روزهای پس از انتشار بیانیه علی لاریجانی در واکنش به ادعای خبرگزاری تسنیم پیرامون خیز جدی لاریجانی برای شرکت در انتخابات مجلسین در اسفندماه و ارائه فهرست مشترک با روحانی، بلافاصله تحلیل‌ها و تفسیرها از جملات کلیدی بیانیه لاریجانی آغاز شد. «خبرآنلاین» با توجه به اهمیت موضوع، مهمترین واکنش‌ها در این‌باره را که قادر است چارچوب آینده‌نگرانه‌ای را از چشم‌انداز ایران پیش روی تحلیل‌گران قرار بدهد به شرح زیر مرور کرده است.

موضع سخنگوی شورای نگهبان

شاید نخستین واکنش‌ها و مهم‌ترین آن از سوی هادی طحان نظیف سخنگوی شورای نگهبان باشد. او گفت: «مفهوم چنین تعابیری برای ما روشن نیست و در قانون هم نیامده است. اما تاریخ جمهوری اسلامی گواه است که جناحی عمل نمی‌کند برای شورای نگهبان جریان‌های سیاسی مختلف تفاوتی ندارند و شورای نگهبان در راستای تعابیری که گفته شد اقدامی انجام نداده است.»

خبرگزاری تسنیم نیز در مقابل، همچنان بر صحت خبر خود تاکید کرد، گرچه باز هم منبع خبر را نگفت و نوشت: «به نظر می‌رسد آقای لاریجانی که به درستی یا به غلط از انتخابات پیشین ناراحت است، سعی کرده به جای واکنش رسانه‌ای، بیانیه سیاسی بنویسد.» اگرچه تسنیم توضیح نداده که اگر سیاستمداران بیانیه سیاسی ندهند، پس چه کسی بدهد؟ این خبرگزاری در ادامه جریان‌شناسی لاریجانی را ضعیف خواند. به عبارت دیگر در بیانیه پاسخ‌گونه تسنیم، نه تنها اظهارات لاریجانی تایید نمی‌شود بلکه جریان‌شناسی و نگاه راهبرد او به مسائل کشور اشتباه تشخیص داده می‌شود. البته یک بخش از واکنش تسنیم نیز تشخیصی درست است. آن‌جایی که آمده است، «به نظر می‌رسد آقای لاریجانی که به درستی یا به غلط از انتخابات پیشین ناراحت است، سعی کرده به جای واکنش رسانه‌ای، بیانیه سیاسی بنویسد.» چنان که از بیانیه لاریجانی بر می‌آید، دقیقا دلخور است و خواسته که مطالبه‌ای عمیقا سیاسی را صادر کند. فراتر از این، شاید هدف جدی‌تر لاریجانی شنیده شدن صدایش بوده باشد. صدایی بر این مبنا که تغییر ضروری است و باید در رویه سابق بازبینی صورت بگیرد.

تقابل سیاسی دو اندیشه مطهری و مصباح

در تحلیل روزنامه شرق بیانیه لاریجانی در پاسخ به خبرگزاری تسنیم تداوم «تقابل شاگردان مصباح با آیت‌الله مطهری» است. شرق به پیوند خانوادگی علی لاریجانی با خانواده مطهری اشاره کرد و نوشت: داماد شهید مطهری در ادامه شعار خالص‌سازیرا مانعی برای ساختن تمدن اسلامی می‌خواند. لاریجانی می‌گوید: به اعتقاد استاد مطهری شعار خالص‌سازی در حکومت به معنای محروم کردن جامعه از اندیشه‌ها و توانمندی‌های گسترده مردم است. با این‌گونه روش‌ها تمدن جدید سامان پیدا نمی‌کند. ممکن است دستاورد شود. اما تمدن شکل نمی‌گیرد. پس اگر قبلا شما شاهد تمدن قوی اسلامی بودید این طور نبود که تصنعی گرایش‌های مختلف را به کار بگیرند.

لاریجانی به نفع دولت روحانی یارگیری شده بود

از نظر تحلیلگر روزنامه کیهان موضوع هیچ ربطی به تیتر غلط‌انداز شرق «تقابل شاگردان مصباح با آیت‌الله مطهری» ندارد: نه تسنیم نماینده فکری آیت‌اله مصباح است و نه داماد شهید مطهری بودن، نمایندگی آن شهید والامقام را می‌کند. کیهان به موضوعی اشاره کرده که می‌توان آن را یکی از دلایل ردصلاحیت لاریجانی در آخرین انتخابات دانست: «شامورتی‌بازی امروز روزنامه شرق با ژست حمایت از آقای لاریجانی در حالی است که همین روزنامه، آذرماه 1394، از قول غلامحسین کرباسچی (دبیر کل کارگزاران) و درباره چهره‌هایی مانند لاریجانی،‌از تعبیر سربازگیری استفاده کرده و نوشته بود: ما بعد از پیروزی در انتخابات 1392، روش نامعقول به کار نگرفتیم. دولت (روحانی) از طرف مقابل یارگیری کرده، مثلاً در سیاست خارجی و برجام،‌در مجموع بازی طرفداران دولت در گروه‌های سیاسی به واسطه همین سربازگیری از جبهه مقابل بوده و در مجلس هم می‌تواند اتفاق بیفتد.» کیهان در ستون اخبارویژه تلاش می کند تا با تیتر سوالی «تله‌گذاری افراطیون غربگرا برای علی لاریجانی؟»، نامه لاریجانی را تله‌گذاری اصلاح طلبان برای او ذکر کند.

تلاش لاریجانی برای ایجاد تعادل در جامعه متشنج ایران

دنیای اقتصاد در گفت‌وگو با ابراهیم متقی، تفسیر او درباره بیانیه آقای لاریجانی را منتشر می کند. از نظر دنیای اقتصادی آنچه لاریجانی خالص سازی نام‌گذاری می‌کند شاید با تفسیر متقی استاد دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران قابل فهم باشد که می‌گوید: ««علی لاریجانی در زمره آن گروه از نخبگان سیاسی محسوب می‌شود که برای خود نقش ساختاری قائل است؛ جایگاه علی لاریجانی به مدت 12 سال و نقشی که نامبرده به عنوان رئیس قوه مقننه در ایجاد تعادل، موازنه و همکاری قوا به‌کار گرفت در ساخت سیاسی ایران نسبتا کمیاب است... علی لاریجانی توانست شکل‌بندی قدرت را در دوران زمامداری خود متوازن سازد، امروز با این پرسش روبه‌رو می‌شود که آیا ساخت اجتماعی ایران از قابلیت لازم برای موازنه برخوردار است یا نه. انگاره تحلیلی علی لاریجانی بر فرآیند و تجاربی قرار دارد که در سال‌های گذشته شکل گرفته و نشانه‌هایی از یکپارچه‌سازی در ساخت قدرت ایران را منعکس کرده است.» در نهایت بر اساس تحلیل دکتر متقی می‌توان فهمید چرا تندروها کماکان در صدد حذف لاریجانی و تمحیص و خلوص قدرت، و تصاحب یکپارچه آن هستند. لاریجانی می‌تواند با نقش ساختاری خود موازنه سازی کرده و منافع مردم را در ساخت قدرت کند. از نظر متقی؛ علی لاریجانی تمام تلاش خود را برای ایجاد تعادل در جامعه به‌شدت پرتنش ایران به‌کار گرفته و ضرورت‌های حکمرانی در ایران اولا نیازمند موازنه‌سازی است و ثانیا نیازمند بهره‌گیری از سازوکارهایی است که عبور از برخی چالش‌ها و بحران‌ها در سطح داخلی و سیاست خارجی را امکان‌پذیر سازد و نکته سوم نیازمند انعطاف‌پذیری در حوزه کارگزاری و ساختاری است.

با علی لاریجانی جدید روبرویم

روزنامه هم میهن نیز در تحلیل خود نوشت: «متن می‌کوشد این موقعیت واقعی را عیان کند و ازاین‌روست که به رقابت‌های تصنعی خرده می‌گیرد و کنایه می‌زند. نویسنده این متن، یک «علی لاریجانی جدید است؛ علی لاریجانی‌ای که فرسنگ‌ها با گذشته خود فاصله دارد و حالا می‌خواهد موقعیت جدید خود را در صحنه سیاست بنماید. فراتر از این، او می‌خواهد بر صحنه‌آرایی موجود تاثیر گذارد و با چنین هدفی است که مخالفان خود را "جریان خالص‌سازی" می‌نامد و با صراحت آنان را مخاطب می‌گیرد... موج توئیت‌ها، بحث‌ها، پست‌ها و گفت‌وگوهایی که بلافاصله فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را در بر گرفت؛ نشانه آشکاری بود از اینکه اهل سیاست، پیام متن صریح او را گرفته‌اند و حال، باید در انگاره‌های ذهنی و تصورات تاریخی خود درباره او تجدیدنظر کنند. چه موافق، چه مخالف و چه منتقد پیام کلیدی متن او را دریافت کنند: با یک لاریجانی جدید روبه‌رو هستید.» هم میهن بیانیه لاریجانی را به عنوان یک متن غیرعادی مطرح می کند و می‌نویسد: «یک اطلاعیه چندخطی برای تکذیب گزارش یک خبرگزاری مخالف. ظاهر قضیه، فقط همین بود. اما این تکذیبیه، یک متن عادی نبود. نگارنده و مشاوران او در چند خط، توانستند فراتر از تکذیب یک گزارش، پیام‌های صریحی را به مخاطبان و اهالی سیاست مخابره کنند. پیام‌هایی که نشان می‌داد امضاءکننده اطلاعیه که نام‌اش با عنوان و سرکلیشه «مشاور رهبری» هم، همراه بود؛ در کجای صحنه سیاست امروز ایران ایستاده است. نقطه‌ای فراتر از یک رقابت معمول انتخاباتی.»

منظور لاریجانی فیلترینگ انتخابات است

«آقای لاریجانی در نامه اخیر اشاره به جریان خالص‌سازی داشت که به نظر منظورش فیلترینگ شدید در انتخابات است. لاریجانی می‌خواهد بگوید که از این روند خبر دارد و نگران است که فیلترینگ شورای نگهبان، وزارت کشور، هیات‌های اجرایی بیشتر شود. بنابراین او به نوعی اعلام کرد ما خودمان را به زحمت نمی‌اندازیم و برای کسی هم دردسری ایجاد نمی‌کنیم تا بخواهند ما را حذف کنند.» این دیدگاه علی محمد نمازی فعال سیاسی اصلاح طلب است که در گفت و گوی خبرگزاری ایلنا با وی، چنین مواضعی را اتخاذ کرده است.

پیامی که علی لاریجانی مخابره کرد

به گزارش فرارو؛ لاریجانی ظاهرا همچنان از رویه فراگیر شده در درون جبهه اصول‌گرایان دلخور است، اما این بدین معنا نیست که او کلیت حضور در صحنه و انتخابات را رد کند. لاریجانی در پیام کوتاه خود به شکلی هوشمندانه بر مساله‌ای عمیق (شاید هم عمیق‌ترین مساله) حال حاضر صحنه سیاسی کشور انگشت گذاشت. او انتخابات پیش‌روی مجلس دوازدهم را ابزاری قرار داد که به وسیله آن به جریان طرفدار یک‌دست شدن حاکمیت انتقاد کند. جریانی که با همیاری رد صلاحیت‌ها، در سال 98 بر بهارستان تسلط پیدا کرد و در 1400 نیز سکان ریاست پاستور را عهده‌دار شد. او انتخابات به شکل فعلی را رقابت تصنعی می‌داند و البته از درون آن چاره دیگر را به رفع همین رقابت تصنعی ارجاع می‌دهد. اکوایران نیز از قول حسن رسولی - فعال سیاسی اصلاح‌طلب نوشت: «مخاطب اصلی آقای لاریجانی در این بیانیه ماندگار و تاریخی، جریان حاکم بر شورای نگهبان و حاکمیت جمهوری اسلامی بوده است. ایشان نیز به دنبال آن است که هشدار بدهد تداوم این روند به نفع کشور نیست.»

می‌خواهند لاریجانی را عصبانی کنند

در مقابل اما رویداد24 از قول جهانبخش محبی‌نیا نماینده سابق مجلس و فعال سیاسی نزدیک به علی لاریجانی، اقدام خبرسازی تسنیم را در چهارچوب تلاش برای عصبانی کردن لاریجانی و گرم کردم تنور انتخابات تحلیل کرده و گفته:«هدف آن‌ها این است که با عصبانی کردن شخصیت‌ها، آن‌ها را وادار کنند تا ته دلشان را بیرون بریزند و به واسطه آن به امتیازهایی دست پیدا کنند، که طبیعتا شخصیتی مانند علی لاریجانی در این آوردگاه کم نمی‌آورد. در واقع توسل به این نوع روش‌ها، به‌زعم بانیان آن، موجب فضاسازی و آماده کردن فضا برای بالا بردن مشارکت در انتخابات خواهد شد. مشخص است که این روش، از جمله شیوه های ناشیانه‌ای است که در شرایط فعلی اصلا کارآیی نخواهد داشت.» از نظر محبی نیا «اکنون طیفی از نیروهای اصول‌گرا به دنبال آقای باهنر به عنوان رئیس مجلس و آقای لاریجانی به عنوان رئیس جمهور آتی‌اند تا ترکیبی از نیروهای اصول‌گرا و معتدل را برای کنشگری آینده ایران آماده کنند. به نظرم این ایده‌ای است که اگر قابلیت اجرایی پیدا کند می‌تواند برای کشور و جامعه مفید باشد.»

خالص‌سازی پاشنه آشیل شد

تحلیل‌گر روزنامه سازندگی در همین باره نوشت: «هنوز هم بالاترین احتمال دلالت بر عیان‌تر شدن تنگ‌نظری‌های سیاسی و تلاش برای یکدست‌تر کردن ساختار قدرت دارد تا در راستای تصمیم‌سازی راهبردی پیرامون تحولات قابل پیش‌بینی در عرصه نظام مدیریت کشور، زمینه انسجام کامل فراهم آید. اما افزون‌بر آنکه ارکان قدرت، یکدست نیستند و دچار تنوعات ساختاری و جناحی‌اند که مانع از هرگونه اراده‌گرایی محض می‌شود؛ این گزینه دچار مشکلاتی درونی و اجتناب‌ناپذیر است. انقلاب اسلامی تحولی ساختاری و ذاتی در مناسبات قدرت ایجاد کرده که امکان یکدست‌سازی را اساساً منتفی کرده است. تن دادن به بروکراسی مدرن حکمرانی و نهادهایی مانند مجلس و دولت و تفکیک قوا و نظایر آن و وجهی از فلسفه و ضرورت تاسیس نهادی با عنوان مجمع تشخیص مصلحت نظام، حکایت از سیالیت ذاتی قدرت در نظام جمهوری اسلامی دارد.» این روزنامه در ادامه نظر عباس عبدی را نیز بازتاب داده که به بیانیه لاریجانی درخصوص ادعای ارائه لیست انتخاباتی توسط او برای مجلس آینده واکنش نشان داده است. عباس عبدی، فعال سیاسی و رسانه ای اصلاح طلب در توییتی با اشاره به پاسخ لاریجانی به ادعایی مبنی بر ارائه لیست انتخاباتی توسط او برای مجلس آینده نوشت: این توضیح علی لاریجانی نشان می‌دهد که عبور از مشارکت انتخاباتی خیلی فراتر از چیزی است که نواصول‌گرایان تصور می‌کنند. عبدی ادامه داد: خالص‌سازی که آرزویشان بود اکنون به پاشنه آشیل آنان تبدیل شده است.

بیشتر بخوانید:

• واکنش دفتر لاریجانی به «هشتگ شدن یک تعبیر» / منشاء «خالص‌سازی» کجاست؟

• چرا تندروها درصدد حذف مجدد لاریجانی هستند؟

• بیادی: تندروها و خالص‌سازان همه رقبا را حذف می‌کنند / متضرر اصلی خالص‌سازی مردم هستند / خروجی خالص‌سازی، عدم‌مشارکت انتخاباتی مردم است

• علت «سرعت کم‌سابقه» تکذیبیه لاریجانی / صدای پیام او شنیده می‌شود؟

• «خالص‌سازی»، از «خوارج» و «مک‌کارتیسم» تا «داعش» / روایت انتظامی از حلقه وصل تندروها

• «خالص‌سازی»؛ واژه کلیدی در تکذیبیه لاریجانی / «چاره دیگر» کدام است؟

216216