تور تحریمی ایالات‌متحده
سفر معاون وزیر خزانه‌داری ایالات متحده در امور تروریسم و اطلاعات مالی به چهار مقصد خاورمیانه‌ای در حالی صورت گرفته که طی ماه‌های اخیر تنش‌ها برسر وضعیت برنامه هسته‌ای ایران به نقطه جوش رسیده است. رسانه‌های غربی و منطقه‌ای، این سفر را نه یک برنامه عادی دیپلماتیک، بلکه بخشی محوری از تور تحریمی جدید آمریکا عنوان کرده‌اند. در واقع، این سفر نشان‌دهنده بُعدی از دیپلماسی فشار ترکیبی از سوی...
جان هرلی، معاون وزیر خزانه‌داری ایالات متحده در امور تروریسم و اطلاعات مالی، از روز جمعه 31 اکتبر سفر خود به خاورمیانه را آغاز کرد، سفری که بسیاری آن را مقدمه‌ای برای افزایش فشار واشنگتن بر تهران تلقی می‌کنند. بنا به گزارش رویترز، وزارت خزانه‌داری آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که هرلی، مقام ارشد تحریم‌ها در این وزارتخانه، طی روزهای آتی از سرزمین‌های اشغالی، امارات متحده عربی، ترکیه و لبنان بازدید خواهد کرد. گفتنی است این اولین سفر این مقام کاخ سفید به خاورمیانه از زمان تصدی سمتش به‌عنوان معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا خواهد بود.
ادامه کارزار فشار حداکثری
رویترز در گزارش خود عنوان کرد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از تصدی مقام ریاست‌جمهوری برای دوره دوم، کارزار فشار حداکثری خود علیه ایران را که شامل اعمال محدودیت علیه برنامه هسته‌ای تهران می‌شود، از سر گرفت. این در حالی است که جهان در ماه ژوئن شاهد تجاوز 12روزه اسرائیل به ایران و همچنین حمله ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای این کشور بود، اقدامی که آشکارا تنش‌ها در منطقه را به نقطه جوش رساند. بنا به گزارش رویترز، هرلی پیش از عازم شدن به منطقه طی بیانیه‌ای مدعی شد: رئیس‌جمهور ترامپ به‌روشنی بیان کرده است که فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده باید با فشار پایدار و هماهنگ پاسخ داده شود. وی در ادامه ادعاهای خود افزود: مشتاقانه منتظر دیدار با شرکایمان هستم تا در زمینه هماهنگی برای جلوگیری از فرار تهران از تحریم‌های بین‌المللی با آنها رایزنی‌های گسترده داشته باشم. این تحولات در حالی روی می‌دهد که طی ماه‌های اخیر شاهد افزایش تنش‌های فراگیر بر سر وضعیت برنامه هسته‌ای ایران بوده‌ایم. در ماه سپتامبر و در پی فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی تروئیکای اروپایی، سازمان ملل بار دیگر تحریم‌ها علیه ایران را بازگرداند.
اهداف تور خاورمیانه‌ای مقام آمریکایی
العربی الجدید طی گزارشی به تاریخ 31 اکتبر گزارش داد که سفر جان هرلی به منطقه نه یک دیدار دیپلماتیک عادی بلکه بخشی محوری و هماهنگ‌کننده فاز جدیدی از کارزار تحریمی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران تلقی می‌شود. این نکته از آن جهت برجسته می‌شود که این مسوول اجرای تحریم‌ها به مناطقی سفر می‌کند که یا در تنش دائمی با تهران قرار دارد (سرزمین‌های اشغالی) یا آنکه روابط کمابیش حسنه و نزدیکی با ایران دارند (امارات، ترکیه و لبنان). به عبارت دیگر، این سفر نشان‌دهنده بعدی از دیپلماسی فشار ترکیبی از سوی کاخ سفید است که عمدتا بر ابزار اقتصادی تمرکز داشته و هدف آن مسدود ساختن کانال‌های دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران است، کانال‌هایی که در یک سوی آن روسیه و در سوی دیگر چین قرار دارند که بارها اعلام کرده‌اند حاضر به پذیرش تحریم‌های غرب علیه این متحد دیرینه خود نیستند.
این شبکه خبری واقع در لندن در ادامه عنوان کرد که ماموریت هرلی نه اقدامی مقطعی بلکه تلاشی ساختارمند برای بازآرایی و تشدید ساختار تحریمی آمریکا در منطقه است. همان‌طور که بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا صراحتا تصریح می‌کند، این سفر با هدف مبارزه با تلاش‌های ایران برای کنار زدن تحریم‌ها صورت می‌گیرد.
این بدان معناست که ایالات متحده و تیم تحریمی آن از پویایی شبکه‌های مالی ایران در منطقه و روش‌های این کشور برای مبارزه با محدودیت‌ها آگاه است و حال تلاش دارد نقاط ضعف این شبکه‌ها را با کمک کشورهای میزبان و همچنین رژیم صهیونیستی از میان ببرد. این مساله خاصه از آن جهت اهمیت دارد که بنا به گزارش‌ها، سال‌ها مواجهه با تحریم‌های غرب سبب شده که ایران بتواند خود را با منطقه محدودساز غرب تطبیق داده و روش‌های جایگزینی را برای مبارزه با آنها تدوین کند. قرار داشتن امارات و ترکیه در میان مقاصد تور خاورمیانه هرلی از آن جهت اهمیت دارد که این دو کشور به خاطر موقعیت جغرافیایی و سیاسی‌شان، از دیرباز به‌عنوان مراکز مهم مبادلات تجاری ایران عمل کرده‌اند و از آنها به‌عنوان هاب‌هایی برای دور زدن تحریم‌های غرب یاد می‌شود.
آمریکا در تلاش است با فشار بر سیستم مالی این کشورها و متقاعد کردن رهبرانشان برای همراهی با تحریم‌های غرب، راه را برای هرگونه همکاری اقتصادی که مغایر با سیاست فشار حداکثری واشنگتن است، ببندد. این سفر از جهتی می‌تواند برای کشورهای منطقه به‌مثابه تهدیدی تلقی شود که در صورت عدم تبعیت از نظام تحریمی غرب، خود با محدودیت‌های ثانویه آمریکا مواجه شوند. سفر هرلی به لبنان که نخستین سفر وی به این کشور محسوب می‌شود نیز باید در پرتو این تلاش‌های فزاینده کاخ سفید برای اعمال فشار به ایران قرائت شود، خاصه از آن جهت که طی هفته‌های اخیر بحث خلع‌سلاح حزب‌الله لبنان بار دیگر مطرح شده و از سوی کشورهای غربی بر آن تاکید می‌شود.
فشار ترکیبی
از یاد نباید برد که سفر هرلی در مقطعی حساس صورت می‌گیرد، مقطعی پس از اتمام محدودیت‌های قطعنامه 2231 که در ماه اکتبر منقضی شد. همچنین بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در پی فعال‌سازی اسنپ‌بک و چشم‌انداز برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هفته‌های آتی از دیگر محورهایی است که در راستای سفر این مقام وزارت خزانه‌داری آمریکا به منطقه باید مورد توجه قرار بگیرد.
درحالی‌که ایران تلاش غرب برای احیای قطعنامه‌های پیشین علیه این کشور را فاقد مبنای حقوقی و مشروعیت جهانی می‌داند، سفر هرلی را می‌توان تلاشی دانست برای ایجاد هماهنگی در میان شرکای منطقه‌ای در پذیرش و اجرای رژیم تحریمی فعلی؛ حتی اگر این اقدام با دستورالعمل‌های دیپلماتیک مغایرت داشته باشد. به بیان دیگر، تور خاورمیانه هرلی بنا دارد نوعی آشفتگی حقوقی در تفسیر محدودیت‌های جدید ایجاد کرده و چه‌بسا با تشدید فضای عدم اطمینان در مورد تجارت با ایران، کشورهای منطقه را وادار به تبعیت از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا کند. درواقع، راهبرد گسترده آمریکا مبتنی بر دیپلماسی فشار ترکیبی علیه ایران در تلاش است هم‌زمان با تشدید فشار بر تهران، از ایجاد نزاع‌های گسترده که منافع واشنگتن در منطقه را تهدید می‌کند، جلوگیری کند. به عبارت دیگر، هدف این است که از ابزار تحریم به عنوان اهرم اصلی برای کنترل رفتارهای منطقه‌ای و هسته‌ای ایران استفاده شود.
پایان دوران تغییر رژیم
تمرکز همه‌جانبه ایالات متحده بر ابزار تحریم برای اعمال فشار مضاعف به ایران باید در بستر اظهارات اخیر مقام‌های ارشد امنیتی این کشور در زمینه استراتژی همیشگی کاخ سفید در قبال دیگر کشورها قرائت شود. بنا به گزارش آسوشیتدپرس، شنبه اول نوامبر، مدیر اطلاعات ملی آمریکا مدعی شد که راهبرد پیشین واشنگتن برای تغییر رژیم در کشورهای دیگر به پایان رسیده است.
تولسی گابارد، نماینده سابق کنگره آمریکا از هاوایی و کهنه‌سرباز گارد ملی ارتش آمریکا که به منامه سفر کرده بود، اظهار کرد: «برای دهه‌ها، سیاست خارجی ما در چرخه‌ای بی‌نتیجه و بی‌پایان از تغییر رژیم یا ملت‌سازی گرفتار شده بود. این رویکردی یکسان برای همه بود؛ سرنگونی رژیم‌ها، تلاش برای تحمیل نظام حکمرانی خود به دیگران، مداخله در درگیری‌هایی که به‌سختی درک می‌شدند و ترک میدان با دشمنانِ بیشتر از متحدان.» وی ادامه داد: «نتایج چنین رویکردی اما صرف تریلیون‌ها دلار، از دست رفتن جان‌های بی‌شمار و در بسیاری موارد، ایجاد تهدیدهای امنیتی بزرگ‌تر بود.» طبق گزارش آسوشیتدپرس، این ارزیابی بازتابی از دیدگاه‌های دولت فعلی درباره جنگ‌هایی است که پس از حملات تروریستی 11سپتامبر 2001 به نیویورک و واشنگتن آغاز شدند.
این در حالی است که بنا به گزارش شبکه رادیویی ان‌پی‌آر، رویکرد گابارد در رابطه با استراتژی تغییر رژیم، چیز جدیدی نیست، چراکه وی در دوران نامزدی برای پست رئیس‌جمهور آمریکا در سال 2019 نیز در اظهاراتی مشابه گفته بود که ایالات متحده باید از بازی کردن نقش پلیس جهان دست بردارد. وی در آن زمان گفته بود که دکترین سیاست خارجه وی مبتنی بر عدم مداخله آمریکا در امور دیگر کشورها و خودداری از تغییر رژیم یا آغاز جنگ‌های گسترده در خاورمیانه بود. عناصر و تحلیل‌های فعلی حاکی از آن است که دولت ایالات متحده موتور تحکیم نظام تحریمی خود را روشن کرده است و باید انتظار داشت که سفر معاون وزیر خزانه‌داری ایالات متحده در امور تروریسم و اطلاعات مالی به منطقه بار دیگری بر کارزار فشار حداکثری بیفزاید.