حریق جنگل، در پس زمینه کمبود 50 درصدی جنگلبان ها /"مدارس سبز" طبل توخالی و پر طنین دولت های دهم و یازدهم

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ "رکوردزنی آتش در جنگل‌ها و چالش دولت جدید" تیتر گزارشی بود که امروز در یکی از روزنامه های سراسری کشور منتشر شد. در ابتدای این گزارش که به آمار اتش سوزی جنگل ها در کمتر از پنج ماه گذشته پرداخته، آمده: "از آغاز سال 1400 حدود 2700 فقره آتش سوزی در جنگل ها و مراتع ایران به وقوع پیوسته و تاکنون هزاران هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است."

حریق جنگل، واقعیت دردناکی است که در کنار تمام معضلات زیست محیطی، در چند سال گذشته گریبانگیر حوزه محیط زیست شده است.

آمار محیط بانی ایران در مقایسه با استاندارد جهانی

بر اساس استانداردهای جهانی هر هزار هکتار عرصه، به یک محیط بان نیاز دارد تا در وقت آتش سوزی یا تعرض شکارچیان غیرقانونی از آن حفاظت شود اما در ایران برای وسعت 24 میلیون هکتاری مناطق چهارگانه و شکار ممنوع حدود 2 هزار محیط بان فعال هستند و این یعنی، سرانه حفاظت هر محیطبان برای این مناطق 12 هزار هکتار است که به گفته سرهنگ جمشید محبت خانی فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور 12 برابر استاندارد جهانی است.

آنچه که اهمیت حریق ها را پر رنگ‌تر میکند، انسان محور بودن آتش‌سوزی هاست، یعنی نظرات کارشناسی بعد از حریق هایی که در کشور رخ داده اند، حاکی از آن است که انسان، طی چند سال گذشته عامل اصلی حریق در جنگل ها بوده است؛ با این تفاوت که حریق ها گاهی تعمدی بوده و گاهی سهوا صورت گرفته اند.

در این میان حریق هایی که تعمدی بوده اند، متاسفانه تعدد بیشتری داشته اند که در این میان بیشترین انگیزه ها به استحصال اراضی پس از آتش سوزی و تصرف غیر قانونی زمین برای ساخت ویلا و خانه های جنگلی و... برمی‌گردد. قاچاق چوب و خرده اختلاف های مالکان که در همسایگی جنگل های قرار دارند و گاهی به واسطه ایجاد حریق تعمدی موجبات دامنگیر شدن جنگل ها به حریق را فراهم می کنند، هم یکی دیگر از معضلات مهم این حوزه است.

اما یکی دیگری از بحران های مهم این حوزه ورود مافیای واردات کاغذ و قاچاق چوب به این عرصه است که تعمدا سعی دارند با حریق های عمدی پای تولید داخلی را همواره لنگ نگهدارند.

پیرامون حریق غیرعمد نیز بیشترین آمار به گردشگری غیرمسئولانه برمی‌گیرد. این دست از گردشگران متاسفانه بدون شناخت از الزامات گردشگری در جنگل ها غالبا آتش سوزی هایی را رقم می زنند که علت آن رها سازی سیگار روشن در طبیعت است و عدم خاموش کردن آتشی که در اجاق های جنگلی افروخته می شود و در هنگام مراجعت گردشگران به شهرها و خانه های خود، آتش اجاق های سنگی رها می شود و یا به درستی خاموش نمی شوند؛ این کوتاهی وزش باد آتش را شعله ور و در موقعیتی موجبات حریقی گسترده را فراهم می‌کند.

کمبود محیط بان و گستردگی تخلفات زیست محیطی

اما مهمترین عاملی که در سالهای گذشته موجب حریق در جنگل شده، کمبود محیط بان و جنگل بانانی بوده که در تمام دنیا حافظ فیزیکی جنگلها به عنوان یک سرمایه اکولوژیک هر کشور هستند.

گزارش ها حاکی از آن است که در سالهای اخیر با بازنشستگی بخشی از نیروهای کهنه کار محیط بانی و جنگل بانی، کمبودی 50 درصدی در شمار نیروهای محیط بانی و جنگل بانی بوجود آمده که متاسفانه سازمان محیط زیست به عنوان مرجع اصلی حفاظت از داشته های طبیعی کشور در صدد تربیت نیروی متخصص محیط‌بان و جنگل بان و جایگزینی آنها در دو سازمان یاد شده نبوده است.

این در حالی است که در نخستین سال دولت اول حجت الاسلام روحانی طرحی به تصویب رسید که از تربیت نیروی متخصص در حوزه صیانت و حفاظت از محیط زیست کشور در مدارسی موسوم به مدارس محیط زیست (مدارس سبز) خبر می داد که از مهمترین کارکردهای این مدرسه تربیت نیروهای علاقه مند به محیط زیست و شغل محیط بانی و جنگل بانی بود که پس از فراغت از تحصیل در مدارس و دبیرستانهای زیست محیطی رسما به اشتغال سازمان محیط زیست و جنگلبانی کشور در می آمدند.

این طرح با قابلیت هایی که از آن در رسانه ها منتشر شد می توانست به راحتی به تربیت نیروی جوان و علاقه مند به حرفه جنگلبانی و محیط بانی بپردازد و از این رهگذر منابع و مواهب طبیعی کشور از گزند ویژه خواران و زیاده خواهان در امان بماند.

اعطای گواهینامه و پرچم بین المللی محیط زیستی به 11 مدرسه در تهران

در روز پنجم اردیبهشت ماه 1394 در مراسمی با حضور معصومه ابتکار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست، گری لوییس هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران، هادی حیدر زاده مدیرکل محیط زیست استان تهران، سیاوش داودی معاون آموزش و پرورش شهر تهران، حمید استیلی بازیکن سابق تیم ملی فوتبال و جمعی از مسوولان در شهر تهران 11 مدرسه گواهینامه و پرچم بین‌المللی مدارس محیط زیستی دریافت کردند.

محمد هادی حیدرزاده در این مراسم اولین گواهینامه و پرچم بین المللی مدارس محیط زیستی را اهدا کرده و گفته بود: «وضعیت محیط زیست ایران خوب نیست که شاید یکی از مهمترین دلیل آن عدم رعایت ضوابط محیط زیستی است. امروز 11 مدرسه دولتی و غیر دولتی به عنوان مدارس محیط زیستی انتخاب شدند که گواهینامه محیط زیستی دریافت کردند و از این تعداد به پنج مدرسه علاوه بر دریافت گواهینامه، پرچم بین المللی مدارس محیط زیستی نیز تعلق گرفت.»

حیدرزاده ادامه داد: «طرح مدارس محیط زیستی از دو سال گذشته در تهران آغاز شده است و در حال توسعه آن در سراسر کشور هستیم که دفتر مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نظام نامه مدارس محیط زیستی را تهیه کرده است که به زودی ابلاغ و اجرایی می شود.»

قرار راه اندازی مدارس زیست محیطی در میناب

محمد درویش در روز 14 شهریور 1394در نشستی مرتبط با بحران آب در دومین همایش نجات میناب از تدوین و تأیید منشور مدارس محیط زیستی خبر داده و گفته بود: «با توجه به افزایش نگرانی‌ها نسبت به وضعیت محیط زیست در کشور، با تلاش سازمان حفاظت از محیط زیست منشور مدارس محیط زیستی به تأیید وزارت آموزش و پرورش رسیده است و در آینده نزدیک فعالیت آنها در کشور آغاز می‌شود.»

مدیرکل سابق دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور با اشاره به تدوین شیوه‌نامه مدارس جامع محیط زیستی، عنوان کرده بود: «میناب می‌تواند در را‌ه‌اندازی و تأسیس مدارس محیط زیستی در کشور پیشگام باشد. اگر می‌خواهید نسلی در میناب پرورش پیدا کند که دنیا به وجود آن افتخار کند، باید به سمت راه‌اندازی مدارس محیط زیستی حرکت کنید و با روحیه‌ای که در مینابی‌ها وجود دارد این اتفاق دور از دسترس نیست.»

دولت و ناتوانی از اجرای طرح خود 

با این وجود این سوال مطرح می شود دولتی که خود طرح مدارس سبز و دبیرستانهای زیست محیطی را بریده و دوخته؛ چرا از چنین قابلیتی در راستای تربیت نیروی متخصص مورد نیاز خود بهره نبرد و از دیگر سو نتوانست با طرحی جایگزین که قابلیت تربیت نیروی متخصص را داشته باشد. با دست کم مانند روشهای جذب نیرو در سنوات و دولت های گذشته اقدام به تامین نیروی مورد نیاز و رفع خلاء کمبود محیط‌بان و جنگل‌بان نماید؛ کمبودی که حریق جنگل ها و تعرض به منابع طبیعی تنها یکی از تبعات آن است.

با این وجود نمی توان نقش مهم مردم محلی را در اطفا حریق جنگل های نادیده گرفت؛ مردمی که با ساده ترین ابزار آلات جان خود را در مشت گرفته و برای خاموش کردن آتش هایی که با جان جنگل ها افتاده، از هیچ تلاشی رویگردان نبوده اند؛ با این وجود هیچ نامی از نقش مردم و نهادهای محلی که در اطفای حریق جنگل های کشور جانفشانی کرده اند، در میان نیست.

انتهای پیام /