دود سفید در دوحه؟

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد، عصر امروز سه‌شنبه خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت که حماس پیش‌نویس توافق‌نامه آتش‌بس را پذیرفت. یک مقام آگاه قطری نیز اعلام کرد که مذاکرات در «نزدیک‌ترین نقطه به امضای توافق» قرار گرفته است. احتمال دارد وقتی این گزارش را می‌خوانید پیش نویس توافق نامه به امضای طرفین رسیده باشد. با پیشروی مذاکرات آتش‌بس، ساکنان غزه هم «ترکیبی از خوش‌بینی و بدبینی عمیق» را ابراز می‌کنند. «شان ماتیوس» در گزارشی برای «میدل ایست‌آی» نوشت، برخی خوش‌بین هستند که توافق آتش‌بس در نوار غزه نزدیک تر از هر زمان دیگری است. توافق سه‌مرحله‌ای خبرگزاری آسوشیتدپرس نوشت که یک نسخه از توافق پیشنهادی را به‌دست آورده است و یک مقام مصری و یک مقام حماس صحت آن را تایید کرده‌اند. این توافق سه‌مرحله‌ای - بر اساس چارچوبی که از سوی جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده تنظیم شده - با آزادی تدریجی 33 گروگان اسرائیلی که شامل زنان، کودکان، سالمندان و مجروحان است، در یک دوره 6 هفته ای صورت می گیرد. در سوی دیگر نیز قرار است اسرائیل صدها زن و کودک فلسطینی را که زندانی شده‌اند، آزاد کند. در میان 33گروگان اسرائیلی، پنج سرباز زن نیز وجود دارند که هر یک از آنها در ازای 50 اسیر فلسطینی، از جمله 30شبه‌نظامی محکوم که در حال گذراندن حبس ابد هستند، آزاد خواهند شد. قرار است که تا پایان مرحله اول، تمام اسیران غیرنظامی - زنده یا مرده - آزاد شوند. در این مرحله 42 روزه همچنین قرار است نیروهای اسرائیلی از نوار غزه عقب‌نشینی کنند، فلسطینی‌ها اجازه داشته باشند به خانه‌های خود در شمال غزه بازگردند و کمک‌های بشردوستانه با افزایش روزانه 600کامیون وارد نوار غزه شود. جزئیات مرحله دوم هنوز به‌طور دقیق اعلام نشده است و گفته می‌شود که حل اختلاف‌ها در این مرحله همچنان دشوار است. توافق آتش‌بس غزه شامل تضمین‌های کتبی مبنی بر ادامه آتش‌بس تا رسیدن به توافق نهایی نمی‌شود و این موضوع اسرائیل را قادر می‌سازد که پس از پایان مرحله اول، عملیات نظامی خود را از سر بگیرد. با این حال آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام مصری که نامش را فاش نکرد، نوشت که سه میانجی به حماس تضمین شفاهی داده‌اند که مذاکرات مرحله دوم نیز طبق برنامه ادامه خواهد یافت و آنها برای اجرای فاز دوم و سوم قبل از پایان مرحله اول فشار خواهند آورد. طبق پیش‌نویس توافق‌نامه قرار است در مرحله دوم، حماس در ازای آزادی اسرای بیشتر و خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه، اسرای زنده باقی‌مانده را که عمدتا سربازان مرد هستند، آزاد کند. گفته می‌شود که در مرحله سوم نیز اجساد گروگان‌های باقی‌مانده در ازای طرح بازسازی سه تا پنج‌ساله که در غزه تحت نظارت بین‌المللی انجام می‌شود، بازگردانده خواهند شد. گزارش‌ها حاکی از این است که «یائیر لاپید»، رهبر اپوزیسیون، پیشنهاد محافظت از کابینه نتانیاهو از سقوط در صورت استعفای وزرای راست‌افراطی را مطرح کرده است. بر اساس این پیشنهاد، لاپید در صورت انعقاد توافق تبادل اسرا برای جلوگیری از سقوط کابینه نتانیاهو، از آن حمایت خواهد کرد. خبر نزدیک بودن توافق در حالی است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب در 20ژانویه روی کار خواهد آمد. برخی گزارش‌ها اواخر روز سه‌شنبه جاری و اوایل روز چهارشنبه را روز تعیین سرنوشت برای مذاکرات آتش‌بس تعیین کردند. در هر حال، هر روزی که باشد، به نظر می‌رسد مذاکرات در راند پایانی قرار دارد. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا روز دوشنبه (24دی‌ماه) در بخشی از سخنرانی خداحافظی خود در وزارت امور خارجه گفت: «در جنگ بین اسرائیل و حماس، ما در آستانه اجرای طرحی هستیم که ماه‌ها پیش به تفصیل آن را مطرح کردم و سرانجام به نتیجه رسید.»

«شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی»، حاکم قطر در نشانه‌ای از جدیت مذاکرات روز دوشنبه با نمایندگان حماس و نمایندگان ویژه خاورمیانه در دولت در حال وداع بایدن و دولت منتخب ترامپ به‌عنوان بخشی از تلاش برای تضمین توافق آتش‌بس دیدار کرد. ریاست هیات حماس بر عهده «خلیل الحیه» است. از سوی دیگر، «استیو ویتکاف» فرستاده ترامپ در خاورمیانه و «برت مک گورک»، فرستاده بایدن در منطقه، هر دو در حال رایزنی درباره مذاکرات بودند. «حسن محمود رشاد»، رئیس سازمان اطلاعات عمومی مصر نیز در دوحه حضور داشت. اگرچه رویترز گزارش داد که او دوحه را ترک کرد؛ اما یک هیات مصری باقی مانده است. به نوشته ماتیوس، به نظر می‌رسد بازگشت رئیس‌جمهور منتخب به کاخ سفید فوریت تازه‌ای را به مذاکرات تزریق کرده است. ترامپ در زمان مبارزات انتخاباتی متعهد شد که به جنگ‌های خاورمیانه پایان دهد. او هشدار داد که اگر حماس اسرای اسرائیلی در غزه را قبل از مراسم تحلیف او آزاد نکند، «جهنم در راه خواهد بود». در کرانه باختری اشغالی نیز تشکیلات خودگردان فلسطین به دنبال سرکوب مبارزان مقاومت فلسطینی مخالف است. این اقدام از سوی مقامات عرب به‌عنوان ترفندی از سوی تشکیلات خودگردان برای نقش‌آفرینی در دوران پساجنگ در غزه توصیف شده است. «جرمی دایموند» و «بکی اندرسون» هم در گزارشی برای سی‌ان‌ان نوشتند، مقامات غربی و عربی ابراز «خوش‌بینی محتاطانه» کرده‌اند که ممکن است «به زودی» توافقی برای توقف جنگی 15ماهه حاصل شود که خاورمیانه را بی‌ثبات و غزه را ویران کرده و امکان کمک‌های بیشتر به غزه و اطمینان از بازگشت ده‌ها گروگان فراهم شود. بر اساس گزارش‌ها، حماس و متحدانش هنوز 94نفر از 251گروگان اسرائیلی را در اختیار دارند که حداقل 34نفر از آنها کشته شده‌اند. «دایموند - اندرسون» در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند، جو بایدن، روز دوشنبه در سخنرانی خداحافظی خود با تمرکز بر سیاست خارجی، خوش‌بینی مشابهی را ابراز کرد و گفت که ایالات متحده «به‌شدت برای به نتیجه رساندن این موضوع فشار می‌آورد.» او گفت: «توافقی که ما تنظیم کرده‌ایم گروگان‌ها را آزاد می‌کند، جنگ را متوقف می‌کند و به ما اجازه می‌دهد تا کمک‌های بشردوستانه به فلسطینی‌ها را افزایش دهیم.» یک دیپلمات نزدیک به مذاکرات به سی‌ان‌ان گفت که دور نهایی مذاکرات دیروز سه‌شنبه در دوحه برگزار شد. «قدوره فارس»، رئیس کمیسیون فلسطین برای بازداشت‌شدگان، روز دوشنبه به سی‌ان‌ان گفت که به دوحه سفر می‌کند تا به مذاکره کنندگان درباره لیست بازداشت‌شدگان مشاوره دهد که «در صورت تحقق توافق» آزاد خواهند شد. چشم نتانیاهو به ترامپ؟ به نوشته گزارشگر «میدل ایست‌آی»، انگیزه اصلی اسرائیل در طول مذاکرات آتش‌بس این بوده که از خواسته‌هایش محافظت کند تا بتواند هر زمان که بخواهد جنگ در غزه را از سر بگیرد؛ حتی پس از بازگرداندن گروگان‌ها. کارشناسان می‌گویند اسرائیل امتیازات تاکتیکی به حماس داده است تا گروگان‌های خود را بازگرداند؛ اما گام‌های این رژیم برای اشغال غزه و امتناع از موافقت با توقف دائمی درگیری‌ها، موانع اصلی آتش‌بس بوده است. کابینه نتانیاهو شامل قانون‌گذارانی از جناح راست افراطی است که از نتانیاهو خواسته‌اند شهرک‌های غیرقانونی در نوار غزه را بازسازی کند. آنها مخالف پایان جنگ هستند و دست به مسلح کردن شهرک‌نشینان هم زده‌اند. بزالل اسموتریچ، وزیر دارایی راست افراطی اسرائیل هشدار داد که با هرگونه توافقی که جنگ را متوقف کند، مخالفت خواهد کرد. وی گفت: «اکنون زمان تشدید تلاش‌هایمان است و از تمام نیروهای موجود برای تامین امنیت و پاک سازی کامل نوار غزه استفاده می‌کنیم.» با این حال، نتانیاهو ممکن است بر این باور باشد که می‌تواند با ترامپ، یک رئیس‌جمهور سرسخت طرفدار اسرائیل به توافق برسد.

خوش‌بینی نسبت به عبور از خط پایان

محمد المصری، استاد مطالعات رسانه ای در موسسه مطالعات تحصیلات تکمیلی دوحه نیز به الجزیره می‌گوید که اسرائیل و حماس بیش از هر زمان دیگری به دستیابی به توافق آتش‌بس نزدیک شده اند؛ پیشرفتی که عمدتا ناشی از مداخله دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده است. وی به الجزیره گفت: «تفاوت اصلی در اینجا متغیر جدیدی است که وارد معادله شده و آن دونالد ترامپ است... مشخصا او عامل این آتش‌بس است.» المصری با استناد به ویدئویی که ترامپ در پلتفرم Truth Social به اشتراک گذاشته، گفت که ترامپ در روزهای اخیر با نتانیاهو «بسیار سخت» رفتار کرده است. المصری افزود که ترامپ ویدئویی از «جفری ساکس» استاد دانشگاه منتشر کرد که در آن وی در حال انتقاد از نخست‌وزیر اسرائیل به‌دلیل دیدگاه سیاست خارجی اوست. المصری می‌گوید: «من فکر می‌کنم همه اکنون نسبتا خوش‌بین هستند که ما از خط پایان عبور خواهیم کرد.» «آلون لیل»، مدیرکل سابق وزارت خارجه اسرائیل هم به الجزیره گفت که توافق آتش‌بس در غزه «به نظر می‌رسد که خیلی زود اتفاق می‌افتد.» او به الجزیره گفت: «احساس این است که این‌بار چاره‌ای جز آتش‌بس نیست.» وی افزود: «ما باید با آن همراهی کنیم؛ زیرا فشار بین المللی، یا به عبارت دقیق‌تر - فشار آمریکا - دوبرابر شده است. اکنون دو رئیس‌جمهور روی آتش‌بس کار می‌کنند و با هم فشار را وارد می‌کنند. به نظر می‌رسد که این فشار بر کابینه راست‌گرای ما بسیار موثر است.»//