دورنمای مناسبات ایران و مصر
پس از دیدار اخیر امیرعبداللهیان با همتای مصری در نیویورک، وزیر امور خارجه از توافقات خوب انجام شده با وزیر خارجه مصر خبر داد و در همین رابطه تحلیلگران زمینه‌ها را برای همکاری دو کشور مساعد می‌دانند.
به گزارش مشرق، چهارشنبه 29 شهریور ماه تصاویر و اخباری منتشر شد از دیدار حسین امیرعبداللهیان با «سامح الشکری» وزیر خارجه مصر در حاشیه هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و در محل دفتر نمایندگی مصر در سازمان ملل.
براساس اعلام وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در دیدار وزرای خارجه ایران و مصر، به تفصیل درباره مسائل مورد علاقه دوجانبه گفت‌وگوی مثبت و ثمربخشی انجام و دو طرف تأکید کردند که با توجه به سوابق تمدنی و تاریخی و اشتراکات فرهنگی دو کشور و در راستای منافع مشترک، لازم است مسیر و گام‌های رسیدن به آن از طریق تداوم گفت‌وگو بین مقامات دو کشور هموار شود. همچنین تأکید شد تقویت روابط و همکاری‌های دو کشور نه تنها تأمین کننده منافع دو کشور است، بلکه دارای آثار مثبت منطقه‌ای خواهد بود.
وزارت خارجه مصر هم در بیانیه‌ای درباره این دیدار اعلام کرد که دو وزیر خارجه در این دیدار توافق کردند که ارتباطات بین خود را به منظور پیگیری مذاکرات درباره موضوعات مختلف مورد علاقه دو کشور در سطوح دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی ادامه دهند.
سامح الشکری هم در گفت‌وگویی با العربیه با بیان اینکه گفت‌وگو با ایران صریح، شفاف و مبتنی بر تمایل مشترک برای رقم زدن صفحه جدیدی در روابط دوجانبه است و گفت که با حسین امیرعبداللهیان در مورد تهیه نقشه راه برای عادی سازی روابط دو کشور گفت‌وگو کرده است.
* تقویت روابط ایران و مصر و تاثیر مثبت منطقه‌ای آن
پس از آن هم امیرعبداللهیان درباره این دیدار در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: با برادرم سامح الشکری وزیر امور خارجه مصر در نیویورک ملاقات شد. مذاکره در باب مسائل مورد علاقه دوجانبه مثبت و ثمربخش بود. تأکید کردیم با توجه به سوابق تمدنی، تاریخی و فرهنگی دو کشور تقویت روابط نه تنها تامین کننده منافع مشترک است، بلکه دارای آثار مثبت منطقه‌ای خواهد بود.
ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی هم در گفت‌وگویی این دیدار را مثبت و تحول جدیدی در مناسبات ایران و مصر و در چارچوب و روند مثبت مناسبات منطقه‌ای بین ایران و همسایگان برشمرد و افزود: طرفین ضمن مرور وضعیت روابط و نگاهی به آینده مناسبات، عملا افق جدیدی را در مسیر روابط باز کردند. امیدواریم که در آینده گام‌های مثبت جدیدی را در روند روابط بین دو کشور شاهد باشیم.
علاوه بر این، «محمدحسین سلطانی فرد» رئیس دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره هم این دیدار گام مهمی در تحقق سیاست همسایگی و منطقه‌ای ایران برای تقویت وحدت و همگرایی در منطقه خواند.
وزیر خارجه مصر همچنین در گفت‌وگویی با شبکه تی. آر. تی ترکیه در نیویورک گفت: «یک تحول جدید در منطقه وجود دارد، ایجاد روابط حسنه بین ایران و عربستان سعودی و ما مشتاق هستیم که این یک تحول مثبت است، اما امیدواریم که این موضوع در سیاست‌ها هم انعکاس داشته باشد و به با ثبات سازی امنیت منطقه کمک کرده و همچنین به برخی از منازعات هم پرداخته شود و استفاده از نیروهای نیابتی برای ایجاد نفوذ و بی ثباتی کنار گذاشته شود».
این دیدار پس از سفر خرداد ماه سلطان عمان به تهران و دیدارش با رهبر معظم انقلاب اسلامی و اعلام تمایل مصر برای از سرگیری روابط با ایران انجام شد.
هشتم خرداد ماه سالجاری بود که «هیثم بن طارق» سلطان عمان که به مصر سفر و با السیسی دیدار کرده بود، در سفرش به تهران در دیدار با مقام معظم رهبری به تمایل مصر برای از سرگیری روابط با ایران اشاره کرد. رهبر انقلاب اسلامی هم درباره این موضوع، تأکید کردند: ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم.
دوم خرداد ماه العربی الجدید با اشاره به سفر «هیثم بن طارق» سلطان عمان به مصر و دیدارش با «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصر به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد که موضوع عادی سازی روابط ایران و مصر از جمله مهمترین موضوعاتی بوده که در این دیدار درباره آن گفت‌وگو شده است و «مصر اکنون و بار دیگر برای ارتقای سطح روابط دیپلماتیک با ایران تا سطح تبادل سفیر آماده شده است.»
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز 22 خرداد در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره رابطه با مصر گفت: موضع دولت سیزدهم درباره اولویت توسعه روابط با کشورهای همسایه و اسلامی در منطقه روشن است و یکی از اولویت‌های ماست و در ارتباط با مصر هم همانطور که قبلا تأکید شد و مقام معظم رهبری هم در این ارتباط تصریح کردند، در صورت تمایل دولت مصر برای از سرگیری روابط با ایران، حتما از این رویکرد و چنین تمایلی استقبال می‌کنیم و در این زمینه گام متقابل و لازم را برخواهیم داشت.
علاوه بر این، «محمدحسین سلطانی‌فرد» رئیس دفتر حفاظت منافع ایران در قاهره 25 خرداد ماه در پاسخ به سؤال خبرنگار فارس، عنوان کرد: آنچه در حال حاضر در بحث روابط دوجانبه دو کشور و مذاکراتی که در جریان است، توافق دو کشور بر ارتقای سطح روابط دو کشور تا سطح سفیر است. در حال حاضر ما دارای سطح روابط سیاسی با مصر در سطح دفاتر حافظ منافع در تهران و قاهره هستیم و تلاش داریم که این سطح روابط سیاسی تا سطح سفیر ارتقاء یابد.
اواخر خرداد ماه بود که شبکه «العربیه» خبر داد که برای احیای روابط ایران و مصر، با تشکیل کمیته‌ای ایرانی - مصری موافقت اولیه صورت گرفته است. پنجم مرداد ماه نیز ناصر کنعانی در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره تشکیل کمیته مشترک بین ایران و مصر برای احیای روابط، گفت: الان موضع جدیدی ندارم و دیدگاه خود را قبلا در این خصوص اعلام کردم.
* هیچ گونه محدودیتی برای توسعه همه جانبه همکاری‌ها با مصر نداریم
وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران تیر ماه سالجاری نیز در گفت‌وگویی تلویزیونی در برنامه صف اول گفت: بین ما و مصر مشترکات زیادی وجود دارد، مصر یک کشور مهم و تأثیرگذار است در جهان عرب و جهان اسلام. هم مردم مصر خیلی علاقه‌مند هستند به ایران و هم مردم ایران علاقه‌مند هستند به مصر. در موضوع مصر مردم ما بسیار به هم علاقه‌مند هستند ما با آقای السیسی از زمانیکه روی کار آمد صرف نظر از چالش‌ها و مسائلی که در درون مصر وجود داشت اولین نقطه همکاری مشترک ما سوریه بود. رویکرد آقای السیسی در سوریه مبارزه با تروریسم و افراط گرایی بود و فاصله گرفتن از اینکه همراهی کند برای تغییر نظام سیاسی در سوریه و تشدید جنگ تروریستی در سوریه. ما گفت‌وگوهای امنیتی را با یکدیگر شروع کرده‌ایم و الان هم آخرین اتفاقی که افتاده است در جریان سفر هفته‌های گذشته سلطان عمان به تهران، می‌دانید ایشان یک هفته بعد از سفرش به مصر به تهران آمدند گفت‌وگوهایی را درخصوص ضرورت ارتقای روابط سیاسی تهران و قاهره با آقای السیسی در قاهره داشتند، حامل پیامی بودند. این پیام در عالی‌ترین سطح در ایران دریافت شد و پاسخ مثبت سلطان عمان گرفت و بعد از آن ما درحال طراحی هستیم برای اینکه در زمان مناسب و طبق برنامه‌ای که با هم توافق می‌کنیم شاهد ارتقای روابط باشیم. ما هیچ گونه محدودیتی برای توسعه همه جانبه همکاری‌ها با مصر نداریم و از آن استقبال می‌کنیم.
هشتم تیر ماه نیز وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در جمع سفرا و رؤسای نمایندگی‌های کشورهای اسلامی مقیم تهران از توسعه مناسبات و بازگشت به روابط عادی با مصر و مراکش استقبال کرد.
ششم شهریور ماه ناصر کنعانی در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره مناسبات ایران و مصر گفت: ارتباط مستقیم دیپلماتیک دو کشور برقرار است و برای گفت‌وگو و تبادل و ملاقات با یکدیگر با هیچ محدودیتی روبرو نیستیم. تبادل تماس از طریق روسای دفاتر دو کشور در تهران و قاهره ادامه دارد. مانعی برای ارتقای روابط دو کشور نداریم.
«محمد العرابی»، وزیر خارجه پیشین مصر و سفیر سابق این کشور در آلمان چندی پیش در گفت‌وگویی عنوان کرد که تماس‌ها با ایران وجود دارد و لزوماً نیازی به اعلام جزئیات این گفت‌وگوها نیست و افزود: مصر برای ازسرگیری روابط خود با ایران نیازی به میانجیگری یا مداخله طرف‌های دیگر ندارد. موضوع خیلی ساده‌تر از آن است که پیچیده شود؛ بازگشت کامل روابط تهران - قاهره اتفاق خواهد افتاد، اما مصر شرایط خاص خود را در این خصوص دارد.
العرابی ادامه داد: روابط دیپلماتیک بین مصر و ایران وجود دارد و قطع نشده است، اما برای احیای کامل روابط عوامل تعیین‌کننده‌ای با ماهیت خاص بین آنها وجود دارد. ایران یک کشور فعال در منطقه است و بازگشت روابطش با مصر، به پرونده‌های دیگری مانند یمن، سوریه و لبنان مرتبط می‌شود. مصر برای احیای روابط با تهران، چارچوب امنیت ملی جهان عرب را در نظر می‌گیرد. اکنون تعیین محدوده زمانی برای احیای روابط بین تهران و قاهره دشوار است؛ اما این امکان وجود دارد که با حصول هر پیشرفتی در هر یک از موارد قبلی، یک گام به جلو برداشته شود.
23 مرداد سالجاری نیز امیرعبداللهیان در نشستی در جمع خبرنگاران درباره مناسبات ایران و مصر و سفر سلطان عمان به تهران و پیامی که منتقل کرد نیز اظهار داشت: سلطان هیثم یک هفته قبل از سفر به تهران به قاهره سفر داشت و گفت‌وگوهایی با رئیس جمهور مصر درباره چگونگی ارتقای روابط ایران و مصر انجام شد. در آن چارچوب ایران از بازگشت روابط ایران و مصر به حالت عادی و بهترین سطح استقبال کرد و ما این موضوع را در مسیر دیپلماسی در دستورکار مشترک داریم.
* دیدار خاندونزی با وزیر دارایی مصر
پس از دیدار وزرای خارجه ایران و مصر در نیویورک، سید احسان خاندوزی وزیر اقتصاد و دارایی در نشست بانک آسیایی زیرساخت در مصر شرکت و با «محمد معیط» وزیر دارایی مصر ملاقات و درباره تحولات روابط دوجانبه بویژه مناسبات تجاری و اقتصادی فیمابین گفت‌وگو کرد.
* دیدار روسای مجلس ایران و مصر در ژوهانسبورگ
علاوه بر این ملاقاتی بین محمدباقر قالیباف و «حنیف جبالی» رئیس مجلس مصر در نهمین مجمع پارلمانی کشورهای عضو بریکس در ژوهانسبورگ انجام شد. رئیس مجلس مصر در این دیدار گفت: خوشحالم از اینکه برادران عزیزم در جمهوری اسلامی ایران را در حاشیه مجمع پارلمانی بریکس ملاقات می‌کنم. بنده معتقدم با حضور در گروه بریکس در مسیر درستی برای توسعه دو کشور قرار گرفته‌ایم و باید تلاش کنیم تا روابط و همکاری‌های دو کشور در موضوعات مختلف، افزایش یابد. رئیس مجلس مصر از قالیباف برای حضور در قاهره دعوت کرد و قالیباف نیز از همتای مصری خود دعوت کرد تا برای ارتقای روابط پارلمانی دو کشور، به تهران سفر کند.
* نسبت به این روند خوشبینیم
دهم مهر ماه نیز ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به سؤالی درباره روابط ایران و مصر گفت: خوشبختانه در سایه تحولات مثبت در منطقه در مناسبات ایران و مصر شاهد تحولات مثبتی بودیم از جمله گفت‌وگوهای انجام شده بین هیأت‌های دو کشور و نشست دو وزیر خارجه در نیویورک و بعد از آن دیدار و گفت‌وگوی روسای مجالس دو کشور در آفریقای جنوبی. شاهد فضا و ادبیات و اراده مثبتی برای برداشتن گام‌های مثبت به سمت جلو در روابط دو کشور بودیم و این تماس‌ها و گفت‌وگوها ادامه می‌یابد. نسبت به این روند خوشبینیم و اعلام کردیم ایران نسبت به توسعه روابط خودش با کشورهای اسلامی و عربی و منطقه‌ای اهتمام جدی دارد و از هرگونه تحول مثبت در روابط کشورها استقبال می‌کند و هر گام مثبتی را با گام‌های مثبت جدید پاسخ می‌دهد. امیدواریم با گام‌های تکمیلی شاهد ایجاد فضای جدید در روابط دو کشور و ارتقای مناسبات دو کشور مهم اسلامی و اثرگذار در جهان اسلام باشیم.
همان روز (دهم مهر ماه) نیز حسین امیرعبداللهیان در جمع مهمانان سی و هفتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی در تهران با بیان اینکه ما از صفحه جدید روابط با کشورهای اسلامی استقبال می‌کنیم، اما معتقدیم در توافقات با کشورهای مسلمان باید بر اساس حفظ منافع فلسطین و نامشروع دانستن رژیم صهیونیستی پیش برویم، به روابط رو به بهبود ایران و مصر هم اشاره کرد و گفت: با وزیر امور خارجه مصر دیدار کرده و توافقات خوبی انجام داده‌ایم که امیدواریم شاهد یک تحول خوب به نفع دو ملت باشیم.
* مصر دروازه ورود ایران به آفریقا
در همین خصوص «سیدهادی سیدافقهی» تحلیلگر مسائل منطقه درباره دورنمای مناسبات ایران و مصر با اشاره به اینکه مناسبات دیپلماتیک دو کشور در حال حاضر در سطح حافظ منافع در جریان است، گفت: در حال حاضر موضوع ارتقای روابط دو کشور است و این مسأله برای مصری‌ها آنقدر مهم بود که هیثم بن طارق سلطان عمان را در این زمینه واسطه کردند و او در دیداری که با مقام معظم رهبری داشت این موضوع را مطرح کرد و ایشان هم گفتند که ما از این پیشنهاد استقبال می‌کنیم.
وی همچنین دیدار وزرای خارجه ایران و مصر در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک را مورد اشاره قرار داد و گفت: بعد از آن هم شاهد سفر احسان خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی به شرم الشیخ و ملاقات‌هایش با مسؤولان اقتصادی مصر بودیم.
این تحلیلگر مسائل منطقه، مصر را برای جمهوری اسلامی ایران کشوری مهم به چند جهت خواند اول اینکه مصر دروازه ورود ایران به آفریقا و شمال آفریقاست. از سوی دیگر این کشور جبهه جنگ با رژیم صهیونیستی در دو جنگ 1967 و 1973 بوده و علاوه بر این، مردم مصر به لحاظ آیینی و اعتقادی خیلی به ما نزدیک هستند و هر دو کشور سابقه باستانی و فرهنگی بسیار کهنی قبل از اسلام دارند.
وی به موقعیت مهم ژئوپلتیکی و استراتژیکی مصر هم اشاره کرد و افزود: این کشور مشرف به کانال سوئز است و همانطور که باب المندب برای ما از اهمیت برخوردار است، عبور ناوگان نظامی ما از کانال سوئز برای ما دارای اهمیت است.
سیدافقهی در ادامه با بیان اینکه ما سابقه سرمایه‌گذاری در مصر داشتیم، خاطرنشان کرد: یک کارخانه ریسندگی و بافندگی و چند شعبه بانکی در مصر داشتیم. همه چیز از گردشگری تا سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، کشاورزی و همکاری‌های امنیتی برای مبارزه با تروریسم مهیاست.
به باور این کارشناس بازگشت روابط ایران و مصر به سطح عالی، باعث نزدیکی جهان اسلام و جهان عرب می‌شود و دو کشور می‌توانند همکاری‌های خوبی با یکدیگر داشته باشند.
این تحلیلگر مسائل منطقه همچنین گفت: هر زمان بین مبارزان فلسطینی و صهیونیست‌ها درگیری رخ می‌دهد مصر درخواست آتش بس را مطرح می‌کند و صهیونیست‌ها از مصری‌ها تقاضای میانجیگری می‌کنند.
وی در این گفت‌وگو به واکنش آمریکا و صهیونیست‌ها بعد از سفر هیثم بن طارق به تهران و موضوع ارتقای روابط ایران و مصر اشاره کرد و افزود: بعد از دیدار هیثم بن طارق با مقام معظم رهبری و موضوع ارتقای روابط ایران و مصر واکنش آمریکا و رژیم صهیونیستی را شاهد بودیم و صهیونیست‌ها از این موضوع ناراحت شده و به کارشکنی خود هم در این راستا ادامه می‌دهند.
به گفته سیدافقهی صهیونیست‌ها مایلند هر کسی بر مسند ریاست جمهوری در مصر بنشیند حال چه السیسی که خودش را برای انتخابات ریاست جمهوری کاندید کرده و چه غیر از او، مفاد معاهده کمپ دیوید با همان شدت و غلظت حفظ شود.
از سوی دیگر «ایمن سلامه» عضو شورای امور خارجه مصر نیز اخیرا در گفت‌وگو با روزنامه «العربی الجدید» رژیم صهیونیستی را یکی از موانع موجود در مسیر عادی شدن روابط ایران و مصر خواند و گفت: «عادی‌سازی و بازگردانی روابط دیپلماتیک مصر و ایران به علت وجود موانع و چالش‌هایی آسان نیست که مهمترین آنها عبارت است از: اختلافات سیاسی و امنیتی».
* شراکت ایران و مصر در بریکس
سیدافقهی هم در ادامه این گفت‌وگو به شراکت ایران و مصر در بریکس که قرار است از ژانویه 2024 دو کشور به عضویت بریکس درآیند نیز اشاره کرد و افزود: ما با مصری‌ها در بریکس شریک می‌شویم و زمینه‌ها بسیار آماده است و با اراده‌ای که السیسی در خصوص روابط با ایران اعلام کرد، قطعا بعد از ریاست جمهوری دور دوم روابط ما به صورت جدی‌تری خواهد بود و در حال حاضر نیز مذاکرات و گفت‌وگوها برقرار است که هر چه سریع‌تر روابط ارتقاء یابد.
دوم شهریور ماه «سیریل رامافوزا» رئیس جمهور آفریقای جنوبی در نشست سران بریکس اعلام کرد که شش عضو جدید شامل ایران، آرژانتین، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر و اتیوپی به این گروه دعوت شده‌اند.
این تحلیلگر مسائل منطقه به سلفی‌ها و تکفیری‌های مصری طرفدار عربستان سعودی در این خصوص نیز اشاره کرد و افزود: آنها در کودتای منجر به سرنگونی اخوان که بسیاری از فرماندهان ارشد اخوان زندانی شدند، حساب خود را از اخوان جدا کردند. از ابتدای سرنگونی حسنی مبارک فرصت خوبی وجود داشت که روابط ایران و مصر گسترش یابد ولی به دلیل فشارهای آنها عملا این اتفاق رخ نداد.
وی عنوان کرد: در صورت ارتقای روابط علاوه بر گسترش داد و ستد و گردشگری، مردم مصر علاقه زیادی دارند که به ایران سفر کنند، در چارچوب توریسم زیارتی و سیاحتی.
