رویکرد روحانی در قبال حوادث آمریکا / محافظه‌کاری در برابر گستاخی
در فضای تقابلی ایران و ایالات متحده، واکنش‌های روحانی به اعتراضات این روزهای آمریکا، در مقایسه با فرصت‌طلبی ترامپ از حوادث آبان 98، به حساب ضعف و محافظه کاری دولتمردان ایرانی نوشته می‌شود.
در فضای تقابلی ایران و ایالات متحده، واکنش‌های روحانی به اعتراضات این روزهای آمریکا، در مقایسه با فرصت‌طلبی ترامپ از حوادث آبان 98، به حساب ضعف و محافظه کاری دولتمردان ایرانی نوشته می‌شود.
خبرگزاری مهر، گروه سیاست - طیبه بیات؛ قطعا این روزها نام «جورج فلوید» را زیاد شنیده‌اید. بله! جورج فلوید، همان سیاه پوست آمریکایی که در تاریخ 25 مه 2020 (5 خرداد ماه) به دلیل فشردن زانوی یکی از افسران پلیس شهر «مینیاپولیس» آمریکا بر روی گردنش، پس از حدود 9 دقیقه جان باخت.
این رویداد واکنش‌های زیادی در سطح جهان به همراه داشت و موجب بلند شدن صدای اعتراض بسیاری از فعالین حقوق بشر شد. به اعتقاد ناظران سیاسی، این اتفاق در قلب حکومت یکی از بزرگترین مدعیان حقوق بشر رخ داده است و خیلی‌ها را با دنیای بزرگی از تناقضات و تعارضات روبرو کرده است، اگرچه بارها پرده از سیاست‌های چندگانه و ناصحیح دولت آمریکا برداشته شده بود اما این حادثه می‌تواند آغازی بر پایان زورگویی‌های یک دولت ناصواب در جهان باشد.
فارغ از مذموم دانستن قتل جورج فلوید و بسیاری دیگر از هم‌نوعانش که قربانی سیاست‌های غلط دولتمردان خود شده‌اند، بنا داریم از زاویه‌ای دیگر این حادثه را مورد بررسی قرار دهیم، زاویه‌ای که قرار است در آن، رویکرد دولتمردان ایران و آمریکا در موقعیت‌های مشابه را واکاوی کند.
برای پرداختن به این مطلب لازم است چند ماه به عقب بازگردیم و نگاهی به آخرین حادثه، حوادث آبان، در ایران داشته باشیم، حوادثی که بهانه‌ای شد تا دولتمردان آمریکا، همچون دونالد ترامپ، با بوق‌های تبلیغاتی و ادعاهای حقوق بشری خود فضاسازی‌های رسانه‌ای و سیاسی زیادی را علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کنند.
[سکانس اول]؛ اعتراضات داخلی در ایران در پی افزایش قیمت بنزین
بامداد 24 آبان 1398 بود که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، بدون اعلام قبلی از تغییر قیمت بنزین غیر سهمیه‌ای به ازای هر لیتر 3 هزار تومان خبر داد، خبری که موجب شد فردای همان روز، تجمعات اعتراضی در چند شهر کشور برگزار شود و به سرعت به استان‌های مختلف سرایت کرده و برخی شهرهای کشور را تا حدود یک هفته پس از آن صحنه درگیری، اعتراض و آشوب کند.
فرصت‌طلبی «هوک» از آشوب‌های بنزینی ایران
28 آبان ماه 98 برایان هوک، رئیس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه آمریکا که تاکنون زمینه ساز اعمال تحریم‌های زیادی علیه ملت ایران بوده، در گفتگو با اسکای نیوز عربی در رابطه با ناآرامی و اغتشاشات آبان ماه در ایران، «آمریکا را حامی مطالبات ملت ایران معرفی می‌کند» و مدعی می‌شود که «ملت ایران از نظامی که نتوانست وظایف خود را انجام دهد خسته شده‌اند.»
وی دلیل حمایت آمریکا از مطالبات ملت ایران در آبان ماه 98 را این‌طور عنوان می‌کند: «ایران اموالش را در راستای ایجاد بی‌ثباتی در کشورهای دیگر خرج می‌کند و ما از ایران می‌خواهیم که این اموال را در راستای بهبود اوضاع معیشتی مردم خود خرج کند.»
هوک آنقدر از حوادث پیش آمده از ایران ابراز رضایت می‌کند که در بخش دیگری از ادعاهای خود می‌گوید: «ایران این روزها هزینه توطئه علیه کشورهای دیگر را می‌پردازد.»
اما نقطه نظرات این مقام ضد ایرانی همین جا به پایان نمی‌رسد، او در تاریخ 30 آبان ماه در گفتگوی دیگری با شبکه بی‌بی‌سی فارسی مدعی می‌شود که «ما تلاش کردیم تا از اعتراض‌های سال‌های گذشته در ایران درس بگیریم و به نظام ایران اعتماد نکنیم. ما با در اختیار گذاشتن ابزار ارتباطی، اجازه دادیم که مردم حتی با قطع اینترنت در ایران با یکدیگر در ارتباط باشند.»
او همچنین با ابراز خشنودی از ناآرامی‌ها در ایران ادعا کرد که «به فشار حداکثری خود برای به پای میز مذاکره کشاندن جمهوری اسلامی بر سر برنامه هسته‌ای، موشکی و مسائل منطقه‌ای ادامه خواهد داد.»
اظهار نظر در خصوص حوادث آبان در ایران تنها به برایان هوک ختم نشد، بلکه دیگر مقامات کاخ سفید از جمله «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا نیز از ناآرامی‌های ایران حمایت کردند.
واکنش ترامپ به حوادث آبان، 5 روز بعد از آغاز ناآرامی‌ها
در نهایت در تاریخ 30 آبان ماه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در توییتی نسبت به حوادث آبان ماه و اعتراضاتی که به موجب آن شکل گرفته بود و قطعی اینترنت در ایران واکنش نشان می‌دهد و می‌گوید: «ایران آن قدر بی‌ثبات شده است که نظام این کشور برای اینکه مردم بزرگ ایران درباره خشونت‌های فجیعی که روی داده است، صحبت نکنند، اقدام به قطع کل سیستم اینترنتی کشور کرده است. آنها خواهان شفافیت نیستند و گمان می‌برند که جهان به مرگ و تراژدی که نظام ایران در حال رقم زدن آن است، پی نخواهد برد.»
توئیت ترامپ در حالی در صفحه شخصی‌اش در توئیتر منتشر شد که او در تاریخ 12 آذر 98، منکر حمایت از تجمعات در ایران شد. وی که در آن تاریخ به انگلیس سفر کرده بود، در یک کنفرانس خبری پیش از نشست ناتو در پاسخ به پرسش خبرنگاری در خصوص حمایت آمریکا از تجمعات اخیر ایران مدعی می‌شود که «نمی‌خواهد چندان در این باره صحبت کند»
اما رئیس جمهور آمریکا پس از انکار حمایت از تجمعات و ناآرامی‌ها در ایران در همان روز بار دیگر در توئیتی، مجددا از موضع خود باز می‌گردد و با رد اظهارات پیشین خود مبنی بر عدم حمایت آمریکا از تجمعات ایران، می‌نویسد: «ایالات متحده آمریکا از مردم دلیر ایران که برای آزادی خود دست به تظاهرات زده‌اند، حمایت می‌کند. ما در دولت از آنها حمایت کرده و خواهیم کرد.»
مداخلات ترامپ تا جایی ادامه پیدا می‌کند که 15 آذرماه وی بار دیگر حمایت خود از ناآرامی‌ها در ایران را تکرار می‌کند. به نقل از رویترز، او پیش از شرکت کردن در جلسه کاخ سفید با نمایندگان دائمی شورای امنیت این کشور، با مطرح کردن ادعاهایی از تهران برای آنچه سرکوب معترضان خوانده شده انتقاد می‌کند. ترامپ می‌گوید: «آمریکا در کنار معترضان ایران است.»
17 آذر ماه نیز ترامپ در کنفرانس سالانه شورای اسرائیلی - آمریکایی موضوع اعتراضات آبان ماه را مجددا مطرح می‌کند و بدون ارائه سند و مدرکی مدعی می‌شود که «هزاران ایرانی کشته شده و هزاران نفر دیگر نیز در حوادث آبان بازداشت شده‌اند»
[سکانس دوم]؛ موج اعتراضات در آمریکا در پی به قتل رساندن جورج فلوید
اعتراضات به مرگ جورج فلوید و اعمال خشونت از سوی پلیس، تا 30 مه (10 خرداد) به حداقل 30 شهر دیگر ایالات متحده آمریکا گسترش یافت و حداقل در 12 شهر بزرگ ایالت متحده قوانین منع رفت‌آمد به اجرا درآمد.
دونالد ترامپ، در واکنش به اعتراضات شکل گرفته در آمریکا، در توئیتی از اعزام گارد ملی حمایت کرد و خواستار تیراندازی به معترضان شد تا جایی که توئیتر، توئیت ترامپ را به دلیل تشویق به خشونت پنهان کرد.
اولین واکنش روحانی به اعتراضات آمریکا، پس از 10 روز
اما در این میان واکنش حسن روحانی به اعتراضات آمریکا، درخور توجه بود. او پس از گذشت 10 روز از وقایع آمریکا، یعنی در تاریخ 15 خرداد ماه، در مراسم افتتاح پروژه‌های وزارت نیرو در استان‌های بوشهر و آذربایجان غربی، به این موضوع واکنش نشان داد و گفت: «ایران به شدت جنایت آمریکا را محکوم می‌کند. این ماجرا [قتل جورج فلوید] نشان داد وقتی یک مظلوم در دنیا کشته می‌شود، همه جهان به حرکت در می‌آید و مهم نیست فردی که کشته شده مسلمان، مسیحی، آمریکایی و یا غیر آمریکایی بوده بلکه مهم برای جهانیان این بوده که فردی در شدت مظلومیت و با وحشیانه‌ترین طریق کشته شده است.»
روحانی در این سخنرانی به رفتارهای ترامپ هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «انجیل کتابی نیست که فرمان قتل بی‌گناهان را صادر کند و شرم‌آور است رئیس‌جمهوری که می‌خواهد علیه ملت خود اقدام کند، دست به کتاب آسمانی می‌برد»
دومین واکنش روحانی به حوادث آمریکا؛ آن هم در لفافه
روحانی 4 روز بعد، 19 خرداد ماه، برای دومین بار در خصوص اعتراضات در آمریکا موضع‌گیری کرد، مواضعی که تنها در لفافه اشاره‌ای به قتل جورج فلوید دارد.
وی در جلسه برنامه‌ریزی برای تحقق شعار جهش تولید می‌گوید: «آمریکایی‌ها با سیاست زانو بر گلو شدیدترین تحریم‌ها را علیه دولت و ملت ایران اعمال کردند تا با افزایش فشارها، این روند به فروپاشی کشور منجر شده و آنها بتوانند به هدف اساسی خود که از ابتدا آن را دنبال می‌کردند، یعنی تغییر نظام سیاسی در ایران برسند اما دولت با همراهی مردم نگذاشت زانوی آمریکایی‌ها بر گلوی ملت فشار آورده و نفس آنها را تنگ کند.»
سومین واکنش روحانی: سیاست آمریکا از گذشته زانو بر گلو بوده است
اما آخرین واکنش روحانی به حوادث اخیر آمریکا به 21 خرداد ماه برمی‌گردد، وقتی که او در جلسه هیئت دولت می‌گوید: «ایالات متحده آمریکا در زمینه ویروس کرونا نشان داد که مدیریت لازم برای اداره این کشور عظیم و بزرگ را در اختیار ندارد و اینگونه اقدامات در هفته‌های اخیر با خشونت شدید علیه ملت خودشان توأم شده است یعنی نظامیان و پلیس به دستور کاخ سفید، فشار و کشتار مردم را انجام می‌دهند.»
روحانی در ادامه تاکید می‌کند: «از گذشته سیاست آمریکا، سیاست "زانو بر گلو" بوده است. اینان در طول تاریخ، هر مظلومی را پیدا می‌کردند با زانو بر گلویش فشار می‌دادند تا او را از بین ببرند»
محافظه‌کاری روحانی در مقابل گستاخی‌های ترامپ
با تمام این تفاصیل به نظر می‌رسد علی رغم اینکه ترامپ در جریان حوادث آبان ماه، از وقایع پیش آمده نهایت بهره برداری را کرد و دایره تحریم‌های خود علیه ایران را تنگ‌تر کرد، روحانی در واکنش به حوادث مشابه این روزها در آمریکا، رویکردی محافظه کارانه و منفعلانه در پیش گرفت. دلیل این ادعا را می‌توان در مقایسه جزئی‌تر واکنش‌های دو رئیس جمهور مذکور در مواجهه با این حوادث مورد بررسی قرار داد.
رئیس جمهور آمریکا در رابطه با حوادث آبان ماه ایران سعی می‌کند در فضای توئیتر، موجی را علیه ایران طراحی کند در حالی که روحانی، موضوع اعتراضات پیش آمده در آمریکا را فقط در بخش‌هایی از سه سخنرانی مورد نقد قرار می‌دهد.
یکی از مصادیق بهره برداری ترامپ و دولتش از حوادث آبان ماه، تحریم برخی وزرای دولت روحانی بود که بیشتر جنبه روانی و تبلیغاتی داشت. وزارت خزانه داری آمریکا ابتدا «محمدجواد آذری جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات را تحریم کرد و سپس در 31 اردیبهشت ماه 99 «عبدالرضا رحمانی فضلی»، وزیر کشور و «سردار حسین اشتری» فرمانده نیروی انتظامی ایران را به دلیل آنچه «نقض فاحش حقوق بشر شهروندان ایرانی» عنوان کرد، در فهرست تحریم‌ها قرار داد.
فضاسازی‌های تبلیغاتی دولت ترامپ علیه ایران در حالی اتفاق می‌افتد که حسن روحانی از تاریخ 5 خرداد، یعنی از آغاز اعتراضات سراسری در آمریکا، تاکنون از مجموع حدود 21 سخنرانی، تنها در 3 سخنرانی به این وقایع واکنش نشان داده است، واکنش‌هایی که به اعتقاد بسیاری از ناظران سیاسی در فضای تقابلی دو دولت ایران و آمریکا به حساب انفعال و ضعف دولتمردان ایرانی نوشته می‌شود.