سناریوهای احتمالی پیش‌روی ایران، آمریکا و اسرائیل؛ آتش بس، جنگ یا مذاکره؟
اقتصادنیوز: تحلیلگر سیاست خارجی به «اقتصادنیوز» گفت: هم کنار گذاشتن ترک مخاصمه احتمال دارد، هم شروع جنگ، هم پایان آن. ممکن است مذاکره‌ای صورت نگیرد یا بالعکس، مذاکره انجام شود. ممکن است توافقی حاصل نشود یا توافقی صورت گیرد. همه این‌ها جزو احتمالات است.
به گزارش اقتصادنیوز، از همان لحظه که عباس عراقچی در شبکه اجتماعی ایکس از توقف جنگ در صورت ادامه ندادن اسرائیل خبر داد برخی مخالفان دولت به او تاختند که اعلام آتش بس باید دستور رهبری به عنوان فرمانده کل قوا باشد.
خبر مرتبط مذاکرات ادامه دار عراقچی و ویتکاف به روایت فرجی راد / جنگِ دوم به خلیج فارس و کل منطقه کشیده می شوداقتصادنیوز: یک تحلیلگر سیاسی می گوید: ایران می‌گوید همان غنی‌سازی برجامی را می‌خواهد. آژانس هم گزارش داده بود ایران هیچ تخلفی نکرده، بنابراین ایران حاضر نیست این همه هزینه و غرور ملی را کنار بگذارد.
این روزها هم به پزشکیان به خاطر اظهاراتش درباره مذاکره و شرط هایی که برای مذاکره با آمریکا گذاشته حمله می‌کنند. گاهی استنباط می‌شود این دسته طرفدار تداوم جنگ بودند و مواضع‌شان بار دیگر دوگانه میدان - دیپلماسی یا جنگ - مذاکره را ایجاد می کند.
اقتصادنیوز در این باره نظر امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر مسائل بین‌الملل را جویا شده است.
او با بیان اینکه دوگانه‌سازی دیپلماسی یا میدان اساساً غلط است. مذاکره و مقاومت دو بال مکمل برای پیشبرد اهداف ملی هستند، ادعای تندروها مبنی بر تصمیم مستقل دولت در اعلام ترک توقف جنگ را رد می‌کند و می گوید:«تصمیم‌گیری درباره آتش‌بس، ترک مخاصمه یا مذاکره در سطوح عالی نظام و با تأیید فرماندهی کل قوا اتخاذ می‌شود. اعلام‌های رسمی (حتی توسط مقامات اجرایی) بازتاب این فرآیند کلان است و نقدها باید متوجه ساختار تصمیم‌گیری باشد، نه افراد.
خبر مرتبط ترامپ؛ یک «جکسونیسم» حامی جنگ است یا یک حامی صلح؟اقتصادنیوز: اقدامات ترامپ در قبال ایران چندان با گفته‌هایش در مورد سیاست خارجی و آنچه معمولا دنبال می‌کند، مغایرت ندارند. اقدام نظامی ولی محدود و هدفمند در راستای منافع ایالات متحده؛ اغلب با اصطلاح «جکسونی» توصیف می‌شود.
ابوالفتح وضعیت فعلی را «ترک مخاصمه» می‌نامد و معتقد است این وضعیت نه جنگ است نه صلح؛ ناپایدار و پرابهام است و هر لحظه امکان شکسته شدن آن وجود دارد.
متن کامل گفتگوی ابوالفتح با اقتصادنیوز را در ادامه بخوانید؛
*******
آقای ابوالفتح! در روزهای اخیر بعد از اظهارات رئیس جمهور و دستگاه دیپلماسی شاهدیم که طیف منتقدان در کشور دوباره در حال دوقطبی‌سازی دیپلماسی - میدان یا مذاکره - جنگ هستند. همان موقع اعلام آتش بس هم برخی از آنها گفته بودند که دولت کاره ای نیست که توقف آتش بس را اعلام کند یا نه. شما این موضوع را چطور می‌بینید؟
به نظر من، این موضوع نباید به دوگانه تبدیل شود. این‌ها هم‌زمان و مکمل یکدیگرند. معمولاً در این مباحث، من قائل به «این یا آن» نیستم، بلکه به «این و آن» باور دارم؛ یعنی «دیپلماسی و میدان»، «مذاکره و مقاومت».
این دو باید هم‌زمان پیش بروند. هر دو بال پیشران حرکت کشور هستند. همان‌طور که کشور باید اقتدار داشته باشد، باید روی بخش‌های دفاعی و نظامی سرمایه‌گذاری کند تا در صورت تجاوز نظامی، پاسخ قاطع بدهد؛ هم‌زمان نیز باید تلاش کند برای رسیدن به یک توافق خوب. هر توافقی خوب نیست؛ مثلاً همین حالا، وضعیت حماس و اسرائیل را ببینید. آنها درحال مذاکره‌اند؛ پنج - شش دور مذاکره کرده‌اند.
در برخی از این مذاکرات به توافق رسیده‌اند؛ مانند آتش‌بس یا تبادل اسرا و گروگان‌ها. برخی دیگر بی‌نتیجه مانده‌اند. این به آن معنا نیست که حماس کوتاه آمده یا سازش کرده. حماس هر جا منافعش اقتضا کند، توافق می‌کند و هر جا اقتضا نکند، توافق نمی‌کند. اسرائیل هم همین‌طور است. بنابراین، مذاکره امر ناپسندی نیست؛ آنچه ناپسند است، «توافق بد» است.
تصمیم گیری درباره مذاکره با نظام است
وظیفه دستگاه دیپلماسی هم دقیقاً همین است. آنها حقوق می‌گیرند و اساساً وزارت خارجه برای همین تاسیس شده؛ همان‌طور که وزارت دفاع برای امور نظامی و نیروهای مسلح برای دفاع از کشور ایجاد شده‌اند. ابزار نظامی‌ها، سلاح و موشک و جنگ است؛ ابزار دیپلماسی، مذاکره و گفت‌وگو و رایزنی. نمی‌شود از وزارت خارجه انتظار داشت بجنگد، همان‌طور که نمی‌شود از نیروهای مسلح انتظار داشت مذاکره کنند. این دوگانه، از اساس غلط است. این‌ها دو بال‌اند و باید هم‌زمان حرکت کنند.
تصمیم‌گیری درباره مذاکره نیز با نظام است. اگر مصلحت بداند، مذاکرات (ولو غیرمستقیم) برگزار می‌شود؛ اگر صلاح نداند، برگزار نمی‌شود. این‌ها در سطوح بالای نظام تصمیم‌گیری جمهوری اسلامی ایران، مطابق با قانون اساسی و نهادهای مشخص‌شده، تعیین می‌شود.
رویکرد دولت هم، همین چیزی است که شما فرمودید. ولی هم‌زمان با... {نمی‌دانم بگویم آتش‌بس یا ترک مخاصمه}...
ترک مخاصمه
بعد از اعلام ترک مخاصمه، چهره هایی بودند که گفتند شما اصلاً حق ندارید آتش‌بس یا ترک مخاصمه اعلام کنید، چون این کار بر عهده فرماندهی کل قواست. بعد از مصاحبه اخیر آقای پزشکیان هم حملات شدیدی علیه ایشان صورت گرفت، با اینکه مذاکره را مشروط دانسته بودند.
در کشور، هر کسی می‌تواند نظرش را بگوید؛ تحلیل، دیدگاه و توصیه خودش را بیان کند. بعضی تندرو هستند، بعضی کندرو، بعضی اصلاح‌طلب، بعضی اصول‌گرا. برخی طرفدار ظریف‌اند، برخی طرفدار پایداری. هر کسی کار خودش را می‌کند.
وقتی ترک مخاصمه اعلام می شود مشخص است در چه سطحی تصمیم گیری شده است
اما آنچه اهمیت دارد، خروجی نظام است. تصمیم ترک مخاصمه در سلسله‌مراتب تصمیم‌گیری نظام اتخاذ می‌شود. فرماندهی کل نیروهای مسلح تصمیم می‌گیرد که شلیک شود یا نشود، حمله انجام گیرد یا متوقف شود.
بنابراین، وقتی ترک مخاصمه اعلام می‌شود، مشخص است در چه سطحی تصمیم‌گیری شده. حتی اگر از زبان یک مقام اعلام شده باشد، الزامی ندارد که آن مقام، تصمیم‌گیرنده باشد؛ بلکه تصمیمی که در فرآیند تصمیم‌گیری نظام اتخاذ شده را اعلام کرده. کسانی هم که نقد دارند، باید نقدشان را متوجه آن ساختار تصمیم‌گیرنده کنند، نه صرفاً شخصی که آن را بیان کرده.
پزشکیان صرفا رئیس جمهور نیست، رئیس شورای عالی امنیت ملی است
نکته دوم این است که اگر نظام تصمیم بگیرد که مذاکره انجام شود، با شروط خاصی صورت خواهد گرفت. آقای پزشکیان، رئیس شورای عالی امنیت ملی است، چه مخالفان بخواهند، چه نخواهند. پیش از او هم آقایان رئیسی، روحانی، احمدی‌نژاد، خاتمی و هاشمی رفسنجانی، رؤسای این شورا بوده‌اند. مسائل سیاسی و امنیتی در این شورا بررسی و سپس مصوبات آن به تأیید رهبری می‌رسد. اگر کسی ایرادی دارد، باید به این فرآیند اشاره کند.
وقتی آقای پزشکیان صحبت می‌کند، صرفاً پزشکیان نیست؛ رئیس شورای عالی امنیت ملی است. حتی اگر رئیس‌جمهور هم نباشد، در آن جایگاه قرار دارد.
برگردم به عنوانی که شما برای وضعیت کنونی استفاده کردید: ترک مخاصمه؛ به نظر می‌رسد الان در وضعیت تعلیقی قرار داریم، نه جنگ است، نه صلح. این را چطور ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت فعلی، وضعیت ترک مخاصمه است، نه جنگ است، نه صلح. ترک مخاصمه زمانی اتفاق می‌افتد که طرفین تصمیم می‌گیرند دیگر به هم شلیک نکنند. اما آتش‌بس یک مرحله بالاتر است؛ در آن، معمولاً متنی نوشته می‌شود و با حضور یک میانجی، شرایط شلیک‌نکردن و عقب‌نشینی و تبادل اسرا مشخص می‌شود، حتی ممکن است قطعنامه‌ای از شورای امنیت داشته باشد. اما در وضعیت فعلی بین ایران و اسرائیل یا ایران و آمریکا، هیچ‌کدام از این موارد وجود ندارد.
وضعیت بین ایران، اسرائیل و آمریکا ناپایدار و پر ابهام است
در یک لحظه، اسرائیل به ایران حمله می‌کند، ایران پاسخ می‌دهد. در لحظه‌ای دیگر، نه حمله‌ای انجام می‌شود، نه پاسخ داده می‌شود. این یعنی نه جنگ است، نه صلح. وضعیت ناپایدار و پر ابهام است. اگر نبود، دو طرف می‌رفتند به سمت آتش‌بس یا قرارداد صلح. مسئولان کشوری و لشکری باید هر لحظه آماده باشند که ممکن است این ترک مخاصمه شکسته شود و دوباره مخاصمه آغاز شود.
اگر مذاکراتی انجام شود، آیا اول باید ترک مخاصمه روی کاغذ بیاید و به آتش‌بس تبدیل شود، بعد وارد مذاکره با آمریکا شویم؟
نه، الزامی نیست. ترک مخاصمه سر جای خودش است. اگر به آتش‌بس تبدیل شود، قدمی به جلوست، اما ایران اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد، پس امکان امضای توافق رسمی با اسرائیل وجود ندارد. با آمریکا ممکن است بشود، ولی با اسرائیل نه.
خبر مرتبط 12 نکته کلیدی درباره مکانیسم ماشه / تحریم های شورای امنیت در چه شرایطی بازخواهند گشت؟اقتصادنیوز: هرچند ایران باید تمام تلاش خود را برای ممانعت از فعال‌سازی مکانیسم ماشه به خرج بدهد اما خود این مکانیسم به معنای آغاز فرآیند 65روزه مذاکرات و تعاملات سیاسی است.
اگر نظام تصمیم بگیرد مذاکرات از سر گرفته شود، این اتفاق می‌افتد؛ چه منِ ابوالفتح موافق باشم، چه مخالف. من می‌توانم نقد کنم، اما تصمیم با نظام است. پیش از دور اول مذاکرات عمان، تصمیم به مذاکره نبود، بعدش تصمیم گرفته شد که مذاکره شود. رهبری هم قبلاً در واکنش به فایل ظریف، صراحتاً گفتند که سیاست خارجی در شوراهای بالادستی اتخاذ می‌شود و وزارت خارجه فقط مجری آن است.
اصل 110 قانون اساسی نیز مشخص کرده که سیاست‌های کلی را مقام رهبری با مشورت مجمع تشخیص تعیین می‌کنند. شورای عالی امنیت ملی نیز مطابق قانون اساسی، مصوباتش باید به تأیید رهبری برسد. بنابراین هر اقدامی، خروجی یک فرآیند مشخص است، نه تصمیم فرد یا نهاد خاصی.
شروع مذاکرات مشخص نیست زیرا...
اگر مذاکره‌ای آغاز شود، آیا درباره پرونده هسته‌ای است یا مباحث دیگر هم مطرح می‌شود؟
آمریکایی‌ها خواهان مذاکره جامع‌اند؛ هسته‌ای، موشکی، منطقه‌ای. اسرائیل هم که نتانیاهو اخیراً گفته سه شرط دارد: برچیده‌شدن غنی‌سازی، محدودشدن برد موشک‌های ایران به 300 مایل و قطع حمایت ایران از نیروهای نیابتی. اما ایران می‌گوید غنی‌سازی را کنار نمی‌گذاریم و فقط درباره موضوع هسته‌ای مذاکره می‌کنیم. خواست ایران قبل و بعد از حمله اسرائیل تغییری نکرده. بنابراین چون خواسته‌ها به هم نزدیک نیست، مذاکرات به بن‌بست خورد. اینکه دور ششم مذاکرات شروع شود یا نه، مشخص نیست.
هم مذاکره و ترک مخاصمه ممکن است هم جنگ و عدم توافق
پس ترک مخاصمه‌ای که فرمودید، ممکن است شکسته شود؛ این محتمل‌تر است؟
همه این‌ها در حد احتمال است. نمی‌توانم بگویم کدام‌یک محتمل‌تر است؛ هم کنار گذاشتن ترک مخاصمه احتمال دارد، هم شروع جنگ، هم پایان آن. ممکن است مذاکره‌ای صورت نگیرد یا بالعکس، مذاکره انجام شود. ممکن است توافقی حاصل نشود یا توافقی صورت گیرد. همه این‌ها جزو احتمالات است.
من درصد یا اولویتی برای آنها احصا نکرده‌ام؛ این ارزیابی نیاز به اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری دارد. بنابراین نمی‌توانم بگویم کدام‌یک از این سناریوها محتمل‌تر است.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
