سند همکاری ایران و چین؛ فرصت یا تهدید؟
طی روزهای اخیر حواشی بسیار زیادی، هم از سوی افکار عمومی در سطح جامعه و فضای مجازی، هم در سطح رسانه‌ها و هم از سوی سیاسیون و کارشناسان پیرامون سند جامع همکاری‌های راهبردی 25 ساله ایران و چین مطرح شده است و هر روز هم بر دامنه این حواشی افزوده می‌شود.
برنامه 25 ساله همکاری‌های مشترک ایران و چین، قرارداد 25 ساله ایران و چین یا سند راهبردی 25 ساله ایران - چین، یک توافق میان نظام جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین، برای سرمایه‌گذاری 280 تا 400 میلیارد دلاری چینی‌ها در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی ایران است. بخش قابل توجهی از این سرمایه‌گذاری چینی‌ها طی سال نخست اجرای قرارداد 25 ساله با آن‌ها به صنعت نفت و گاز ایران تزریق می‌شود و مابقی آن به صورت مرحله‌ای و بر اساس توافق دو طرف از سوی پکن در ایران انجام می‌شود.
حسن روحانی - رئیس‌جمهور، پیش‌نویس نهایی برنامه 25 ساله همکاری‌های جامع ایران و چین را 3 تیر 1399 بررسی و تأیید کرد. در این نشست به وزارت خارجه مأموریت داده شد که طی مذاکرات نهایی با طرف چینی، بر اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند.
طرح راه ابریشم جدید یا طرح یک کمربند و یک جاده، یک طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از 60 کشور جهان و توسعه دو مسیر تجاری «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است که توسط چین در سال 2013 ارائه شده است. پشتوانه این طرح، قدرت صنعتی اقتصاد چین و توان سرمایه‌گذاری آن است.
موافقان این طرح، آن را راهی برای شکاف زیرساخت‌ها بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه، کمک به رشد اقتصادی این کشورها و رونق تجارت بین‌المللی می‌دانند، اما مخالفان آن را طرحی استعماری می‌دانند که بسیاری از کشورهای هدف، توان بازپرداخت دیونش را ندارند و قراردادهایش شفاف نیست.
برای بررسی بیشتر این موضوع و ابعاد سند همکاری 25 ساله میان ایران و چین، ایسنا با محمدعلی بصیری - استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
قرارداد ایران و چین یک قرارداد جامع و کامل است
بصیری گفت: قراردادی که هم‌اکنون مطرح است و برخی سایت‌ها متن 18 صفحه‌ای وزارت خارجه را منتشر کرده‌اند یک پیش‌نویس است که در محورهای مختلف اقتصادی، گردشگری، منابع، کشاورزی، محیط‌زیست، آب و هوا، صنعت و فناوری‌های مدرن متمرکز شده و در کل یک قرارداد جامع و کامل است و فعلا در حد امضای دو دولت پیش رفته است. بنابراین اساسا باید مراحل خود را طبق قانون اساسی کشورمان طی کند و بعد به مجلس برود و در خصوص مسائل ریز آن بحث شود.
وی افزود: اما متأسفانه برخی شایعاتی راه انداخته‌اند که قرارداد به امضای نهایی رسیده و جزایر ایران توسط چین اشغال شده است که کاملا این ادعاها بی‌اساس است. واقعیت امر این است که روی پیش‌نویس این قرارداد 10 سال کار کارشناسی شده است و قراردادی جامع و کامل شکل گرفته که اگر منافع ملی با پیگیری نهادهای مربوط به خوبی در آن لحاظ شود می‌تواند دریچه گشایش یک تحول اقتصادی برای ایران در این شرایط باشد.
دولتمردان کنونی ایران 70 سال برای استقلال ایران مبارزه کرده‌اند
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان با بیان اینکه ذکر چند نکته از نظر تحلیل حقوقی و علمی در بعد سیاسی و حقوقی این قرارداد حائز اهمیت است، گفت: یکصد سال است با چهار نهضت و انقلاب به دنبال این بوده‌ایم که استقلال کشور را به دست آوریم و از سلطه یک یا چند کشور خارجی مصون بمانیم، امروز دولتمردانی که در ایران سر کار هستند افرادی هستند که 70 سال در این مسیر مبارزه کرده‌اند و سال‌ها زندان و شکنجه را متحمل شده‌اند و در جنگ تحمیلی نگذاشتند یک وجب از خاک کشور، جدا شود.
بصیری تصریح کرد: بنابراین از این دولتمردان بعید است که یک پیمانی را امضا کنند که یک ننگ تاریخی و به تعبیر برخی از مغرضان ترکمانچای دوم باشد. رهبرانی که 70 سال پیش‌قراول استقلال طلبی و نجات کشور از دست انگلستان و آمریکا بوده‌اند طبیعی نیست که امروز بخواهند 180 درجه چرخش کنند و کشور را در سلطه یک کشور دیگر قرار دهند. پس با عقلانیت و عملکرد رهبران فعلی در نظام اسلامی این موضوع به هیچ وجه قابل انطباق نیست.
با قطب‌های اقتصادی دنیا در حد 20 درصدی ارتباط برقرار کنیم
وی به ذکر دومین نکته پرداخت و تصریح کرد: استقلالی که ایرانیان یکصد سال به دنبال آن بودند به راحتی از دست نخواهند داد. 41 سال است ایران تحت فشارهای مختلف سیاسی و اقتصادی آمریکا و غربی قرار دارد که ایران را قبل از انقلاب نیمه مستعمره خود کرده بودند. نخبگان و سیاستمداران دلسوز بر این نکته تأکید دارند که لازمه استقلال این است که کشور با قطب‌های مختلف علمی و صنعتی ارتباط بگیرد نه با یک قطب که مجبور شود تمام امتیازات از جمله قربانی کردن استقلال و حاکمیت منافع ملی کشور را به آن قطب دهد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، اظهار کرد: وابسته بودن ایران قبل از انقلاب اسلامی به شکل 80 تا 90 درصدی به قطب اقتصادی آمریکا، دلیلی بود که ایرانیان علیه این وابستگی انقلاب کردند. امروز تقریبا پنج قطب اقتصادی آمریکا، اروپا، روسیه، چین و هند در دنیا مطرح هستند و اگر خواهان استقلال هستیم باید با این پنج قطب در حد 20 درصدی ارتباط برقرار کنیم نه در حد 100 درصدی.
وی افزود: در پیش نویس قرارداد ایران با چین شاهد چنین محتوایی نیستیم که ایران در حد 100 درصدی بخواهد با چین ارتباط برقرار کند. با بررسی پیش نویس این قرارداد متوجه می‌شویم که برای تعامل با این قطب صنعتی که در آینده قطب اول دنیا می‌شود یک دریچه 20 درصدی گشوده شده است.
400 میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری می‌شود
بصیری گفت: بر طبق آخرین تحلیل‌های کارشناسی، ایران در شرایط فعلی نیاز به حدود 4 هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پایه‌ای خود از قبیل بخش حمل‌ونقل، بنادر، کشاورزی، زیست‌محیطی و فناوری‌های جدید دارد. در این شرایط که تحت‌فشار حداکثری قرار داریم و درآمدهای مازاد نداریم عقلانیت حکم می‌کند که با یکی از قطب‌های اقتصادی دنیا تعامل سازنده داشته باشیم. آمریکا و اروپا در این شرایط به صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی اجازه نمی‌دهند که حتی 6 میلیارد دلار به ایران برای مقابله با کرونا وام دهند.
وی با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شود 400 میلیارد دلار طبق این قرارداد در ایران سرمایه‌گذاری شود، تصریح کرد: وقتی چین چنین ظرفیتی را فراهم و شرایط یک قرارداد حقوقی و پایدار را با ایران فراهم می‌کند کدام فرد عاقل و وطن‌پرستی با چنین قرارداد متقنی مخالفت می‌کند.
مدت 25 ساله قرارداد، منطبق بر عرف بین الملل است
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان با بیان اینکه برخی این انتقاد را می‌کنند که چرا مدت زمان قرارداد ایران با چین 25 ساله است، اظهار کرد: قراردادهای بلندمدت در دنیا همین مدت زمان را در بر می‌گیرد. تمام دولت‌ها با دولت‌های خارجی وقتی قصد دارند روابط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برقرار کنند این قراردادها می‌تواند کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت باشد. وقتی روابط بین دو دولت برای اعتمادسازی حداکثری باشد ممکن است این قراردادها بلند مدت باشد و این موضوع جزو عرف و حقوق بین‌الملل است و نمی‌توان با یک کشوری بخواهید قراردادهای پایه‌ای منعقد کنید و دو ساله قرارداد مورد نظر را امضا کنید چرا که در دو سال زمان گفتگو و مراحل اداری آن به پایان می‌رسد.
بصیری افزود: بنابراین 25 ساله بودن این قرارداد عیب آن نیست و عیب این است که جوانب استقلال و منافع ملی در آن لحاظ نشده باشد که در پیش‌نویس این قرارداد چنین مشکلی را شاهد نیستیم. اصل قرارداد و زمان آن یک عرف بین‌المللی است و در تمام کشورها رعایت می‌شود.
قانون اساسی اجازه نمی‌دهد یک وجب از خاک کشور به بیگانه واگذار شود
وی تصریح کرد: نکته حائز اهمیت دیگر این است که قانون اساسی جمهوری اسلامی اجازه نمی‌دهد یک وجب از خاک کشور به عنوان پایگاه به دیگر کشورها واگذار شود. بنابراین بر فرض اگر چنین چیزی در این قرارداد لحاظ شده باشد و مجلس هم مسامحه کند، شورای نگهبان چنین اجازه‌ای نخواهد داد. بنابراین چنین شایعاتی که با قرارداد ایران و چین، جزایر و جنوب ایران به چین واگذار می‌شود به هیچ وجه صحت ندارد و تنها قصد دارند روی دولت و مردم ایران فشار وارد کنند.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، گفت: امروز فشار حداکثری آمریکا برای تسلیم ایران از طریق تحریم اقتصادی، مالی و بانکی در اوج است و امروز از کوچک‌ترین حرکتی که ایران برای خنثی کردن فشارها انجام می‌دهد تا دریچه نفسی باز کند با کارشکنی‌های مختلف قصد دارند این دریچه را ببندند. امروز ایران با روابط استراتژیک و خوبی که با چین دارد با این قرارداد قصد دارد یک دریچه تنفس برای مردم درست کند تا نخواهد تن به خواسته‌های نابجای دولت آمریکا دهد.
با تبلیغات مغرضانه قصد دارند دریچه‌های تنفس ایران را ببندند
بصیری افزود: با موجی که علیه قرارداد ایران با چین در فضای مجازی به راه انداخته‌اند قصد دارند مردم را در برابر دولت قرار دهند تا دولت را در این خصوص متوقف کنند تا این دریچه هم نتواند در شرایط فعلی برای ایران باز شود و کشورمان با حداکثر فشار مجبور شود به خواسته‌های آمریکا و اروپا تن دهد تا ایران بار دیگر زیر سلطه گذشته آنان در قبل از انقلاب برود.
وی با بیان اینکه منشأ این شایعه‌پراکنی‌ها علیه قرارداد و سند راهبردی میان ایران و چین یک مجله انگلیسی است، گفت: اکثر شایعات این مجله توسط عوامل نفوذی داخلی و منافقین پخش شده است تا با این تبلیغات مغرضانه دریچه‌های تنفس ایران را ببندند و به خواسته‌های نامشروع خود دست یابند.
ارتباط با قطب‌های اقتصادی، عقلانیت محض است
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، یادآور شد: نکته حائز اهمیت دیگر، اقتصاد ایران است که برای رشد و پا گرفتن نیاز به چرخش سرمایه خارجی و فناوری دارد و این ایده که بعضا تبلیغ می‌کنند که با امکانات داخل مشکلات حل می‌شود این ایده در دنیای جهانی شده، شدنی نیست و کشورهایی که مطامع سلطه‌گری ندارند و جزو قطب‌های اقتصادی برتر هستند اقتضای عقل است که با این کشورها رابطه سازنده برقرار کنید تا این کمبود تکنولوژی به شرط حفظ استقلال کشور جبران شود.
بصیری افزود: پیش‌بینی می‌شود چین تا سال 2025 به قطب اول اقتصاد تبدیل شود و هیچ کشور مستقل و هیچ دولتمرد وطن پرست و منافع دوست نمی‌آید این پتانسیل را که اکثر کشورها به سمت آن در حال حرکت هستند رها کند و از آن استفاده نکند. روسیه، چین، هند و برزیل جزو این قطب‌ها هستند و رفتن به سمت این کشورها در شرایط فشار حداکثری چیزی جزو عقلانیت نیست.
شایعه پراکنان می‌خواهند ایران را نیمه مستعمره آمریکا کنند
وی گفت: عمده این فشار از طرف آمریکا و انگلستان است که شایعات دادن جزایر و آمدن 5 هزار سرباز چینی را به ایران مطرح کرده‌اند و عوامل مایل به غرب آنان در کشور که قصد دارند ایران را نیمه مستعمره آمریکا کنند به این شایعات دامن می‌زنند که افکار عمومی جامعه باید به این دسیسه، توجه جدی کنند و تحت تأثیر این شرایط و مطالب بی‌پایه و اساس قرار نگیرند.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: هدف عمده از این فشارها نتیجه دادن فشار حداکثری است، قصد دارند مردم را تحت فشارهای اقتصادی در مقابل دولت قرار دهند و آشوبی دیگر به راه اندازند. البته باید تمام جوانب منافع ملی در قرارداد با چین دیده شود و شفاف‌سازی لازم برای مردم و دلسوزان مملکت انجام شود.
بصیری ادامه داد: اگر در این چارچوب، پیش نویس قرارداد با چین به یک قرارداد کامل منجر شود یک موفقیت بزرگ برای دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشور می‌تواند باشد.
وی اظهار کرد: قرارداد ایران با چین عمدتا افق بلند مدت همکاری‌های متقابل و دو جانبه بین دو کشور است و محورهای آن در زمینه صنعت، نفت و پتروشیمی، ارتقای فناوری‌ها، محیط زیست، بهداشت، بنادر و کریدور راه آهن شمال به جنوب است.
اگر ارتباط با چین اشکال دارد چرا متحدان آمریکا این ارتباط را دارند؟
بصیری افزود: در 40 سال گذشته آمریکا و غرب تلاش کرده‌اند ایران را که چهارراه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی است در بن‌بست قرار دهند در حالی که متحدان آمریکا در منطقه وقتی با چین چنین قراردادهایی منعقد می‌کنند هیچ اشکالی برای آمریکا و غرب ندارد و تبلیغاتی در این خصوص نمی‌کنند، اما وقتی ایران می‌خواهد با چین رابطه سازنده داشته باشد چنین رابطه‌ای را بر نمی‌تابند و قرارداد را به ترکمانچای جدید تشبیه می‌کنند.
قصد دارند ایران را در انزوا و محاصره ژئوپلیتیکی قرار دهند
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، تصریح کرد: غرب و آمریکا قصد دارند ایران را در انزوا و محاصره ژئوپلیتیکی قرار دهند تا راه‌های اقتصادی و تجاری کشورمان بسته شود و حتی نتواند از پتانسیل‌های اقتصادی چین استفاده کند. اما چین به تبلیغات آمریکایی‌ها و غربی‌ها به دلیل تضاد منافع، توجه نمی‌کند به همین دلیل غربی‌ها می‌خواهند از طریق عوامل داخلی بر سر راه قرارداد 25 ساله با چین مانع ایجاد کنند و این نکته‌ای است که افکار عمومی باید به آن توجه کند.
امپریالیسم آمریکا هر رقیبی را می‌خواهد از میدان خارج کند
بصیری افزود: آمریکا اطراف ایران، نیروی نظامی پیاده کرده است و بارها عوامل مستقیم و غیرمستقیم آن به کشورمان حمله کرده‌اند، نکته جالب در اینجا است که برخی می‌گویند انعقاد قرارداد با غرب و آمریکا هیچ اشکالی ندارد، اما بستن این قرارداد با چینی که حتی یک سرباز به ایران نفرستاده است و هیچ تجربه تاریخی از این نظر نداشته‌ایم اشکال دارد و خطرناک است! این موضوع با کدام منطقی سازگار است؟ این شیطنت‌های امپریالیسم آمریکا و انگلستان است که هر رقیبی را می‌خواهند از میدان خارج کنند.
وی خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها با چین در تمام حوزه‌ها در دنیا درگیر هستند و یکی از این حوزه‌ها ایران است که منافع مشترک برای کشورمان ایجاد می‌کند و تنها برای چین، منافع به همراه ندارد. بنابراین ادعاهای مخالفان انعقاد قرارداد با چین، بی‌اساس و غیر قابل اثبات است.
انتهای پیام