سیگنال تداوم مذاکرات از تهران و بروکسل
پس از پایان مذاکرات دو روزه در دوحه قطر، اکنون بلومبرگ به نقل از منابعی مدعی شده مذاکرات رفع تحریم‌های ایران در دوحه احتمالا «پس از سفر رئیس جمهور آمریکا به منطقه در اواخر ماه جاری میلادی از سر گرفته شود». به گزارش خبرگزاری تسنیم، دو دیپلمات اروپایی گفتند تلاش ها برای احیای برجام ممکن است پس از تاریخ پیشنهادی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه جاری ادامه یابد.
چهارشنبه عصر بود که پس از دو روز مذاکرات در دوحه قطر، خبرهایی از بی نتیجه بودن مذاکرات انتشار یافت؛ پس از انتشار این اخبار، انریکه مورا، هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در توییتی نوشت: «دو روز مذاکرات فشرده در دوحه درباره برجام. متاسفانه، هنوز پیشرفتی که تیم اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ‌کننده این مذاکرات نسبت به آن امیدوار بود، به دست نیامده.» وی افزود: «ما با فوریت بیشتری به کار برای احیای یک توافق کلیدی برای عدم اشاعه و ثبات منطقه‌ای ادامه خواهیم داد.» بعد از آن نیز، ناصر کنعانی، سخنگوی جدید وزارت امور خارجه ایران در صفحه توییتر خود درباره مذاکرات دوحه نوشت: « نظرات و پیشنهادهای عملیاتی ایران درباره موارد باقی‌مانده طرح شد و طرف مقابل نیز ملاحظات خود را ارائه کرد. درباره ادامه مسیر و مرحله بعدی گفت‌وگوها، طبق روال همیشه «باقری» و «مورا» در تماس خواهند بود.» از سوی دیگر محمد مرندی، مشاور رسانه ای تیم مذاکره کننده هسته ای بامداد پنج شنبه در ارزیابی خود از این مذاکرات دو روزه گفت مذاکرات دوحه برای گفت‌وگو درباره موضوعات اختلافی باقی‌مانده از وین، شکست نخورده و ادامه خواهد یافت. به گزارش خبرگزاری فارس، مرندی در گفت‌وگو با شبکه «المیادین» توضیح داد: «انتظار نمی رفت که مذاکرات با یک راهکار مثبت، تنها در دو روز به پایان برسد. ما اظهارات رسانه ای مقامات آمریکا را جدی نمی گیریم.»
ایران به‌دنبال دیپلماسی‌است
همزمان خبرگزاری رویترز در گزارشی با اشاره به پایان بدون پیشرفت مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن در قطر نوشت: «ایران عزم آمریکا را زیر سوال برده است. اما دو مقام رسمی و یک سیاستمدار ایرانی با اشاره به اینکه سختی مذاکرات موجب دلسردی ایران نخواهد شد، گفتند، ایران به دنبال دیپلماسی است.» به گزارش «ایسنا»، رویترز در ادامه بدون اشاره به نام این افراد نوشت: «یک مقام ایرانی در این باره گفت، منطقه در حال تغییر است، اتحادها در حال تغییرند. اسرائیل به دنبال عادی سازی روابط با کشورهای عربی است و آمریکایی ها از این تحولات حمایت می‌کنند.» این خبرگزاری در ادامه به نقل از این مقام ایرانی نوشت: «این موارد تهدیدهایی جدی هستند که باید خنثی شوند. دشمنان ما دعا می‌کنند که مذاکرات هسته ای پایان بیابد. اما این اتفاق نخواهد افتاد.» به گزارش رویترز یک مقام ایرانی دیگر می گوید، «پیام نشست دوحه به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ساده بود؛ برخلاف ادعای اسرائیل، ایران به دیپلماسی به عنوان راهکاری برای تمامی مسائل، از مسائل هسته ای گرفته تا منطقه ای و فراتر از آن، باور دارد.» این خبرگزاری همچنین نوشت: «دومین مقام ایرانی ای که به دیدگاه او اشاره شد، همچنین می گوید، ما هیچ عجله ای نداریم. جمهوری اسلامی با توافق یا بدون آن دوام خواهد آورد. برنامه هسته ای ما هر روز پیشرفت می‌کند. گذر زمان به نفع ماست. ولی ما توافقی می خواهیم که 100درصد در راستای منافع ملی ما باشد. ما یک توافق خوب می خواهیم.»
آمادگی ایران برای توافق خوب
همزمان مجید تخت‌روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل در توییتی از آمادگی ایران برای تعامل سازنده با هدف رسیدن به یک توافق خوب سخن گفت و نوشت: «به دنبال انجام مذاکرات دوحه، مرحله بعدی مذاکرات را با اتحادیه اروپا هماهنگ خواهیم کرد.» به گزارش «ایسنا»، مجید تخت‌روانچی افزود: «تیم ما آماده تعامل سازنده برای دستیابی به یک توافق است. چنانچه آمریکا واقع‌بینانه عمل کند و عزم جدی برای اجرای تعهدات خود داشته باشد، توافق دور از دسترس نیست.»
رایزنی تلفنی رئیسی و امیر قطر
پس از پایان مذاکرات دو روزه غیرمستقیم ایران و آمریکا با تسهیل گری اروپا در دوحه، ابراهیم رئیسی در پاسخ به تماس تلفنی شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر با اشاره به گزارش‌های متعدد و رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه برنامه هسته ای ایران کاملا شفاف بوده و هیچ‌گاه از مسیر قانونی منحرف نشده است، تاکید کرد: «طرح مکرر اتهامات و ادعاهای تکراری علیه ایران در حین گفت‌وگوها، بیانگر هدف گذاری سیاسی آنها از فرآیند مذاکرات است.» رئیسی با تاکید بر غیرقانونی و ناحق بودن تحریم‌های یک جانبه علیه ایران گفت: «همه تلاش ها باید در مسیر برداشتن کامل تحریم‌ها با ضمانت های لازم در این زمینه پیگیری شود.» رئیس شورای عالی امنیت ملی تاکید کرد: «توافق پایدار مستلزم لغو تحریم‌ها و کنارگذاشتن بی‌قید و شرط ادعاهای بی‌اساس و پایه است.»
تلاش اروپا برای مقصرنمایی ایران
بعد از اعلام نتیجه مذاکرات دوحه، بار دیگر غرب تلاش کرد توپ را در زمین ایران انداخته و تهران را مقصر بی نتیجه ماندن گفت‌وگوها نشان دهد؛ در این رابطه سه کشور اروپایی در بیانیه ای مدعی شدند توافق برای از سرگیری احیای کامل برجام از ماه مارس در وین حاصل شده، اما ایران از این فرصت استفاده نکرده است. در این بیانیه ادعایی آمده است: «متاسفانه در نشستی که روز چهارشنبه در دوحه پایان یافت، ایران به یک فرصت دیگر پشت پا زد و به جای آن، درخواست های جدید غیربرجامی، مطالبات فرعی، غیرواقع بینانه و به دور از واقعیت را پیش کشید.» این بیانیه مدعی شد که «اقدامات ایران به سرعت در حال بر هم زدن توازن بسته ای است که ما طی ماه‌ها مذاکره برای احیای برجام بر سر آن توافق کرده بودیم.» سه قدرت اروپایی همچنین هشدار داده اند که شتاب بخشیدن ایران به فعالیت های هسته ای خود، پنجره را برای راه‌حل دیپلماتیک فوری می بندد و از همین رو، از ایران خواسته اند تشدید تنش هسته ای را متوقف کند و بی درنگ به همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باز گردد.
پلن بی‌آمریکا در صورت شکست مذاکرات
در ادامه تلاش های غرب برای فشار بر ایران، «ان بی سی» از احتمال اعمال تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران خبر داد. این شبکه آمریکایی به نقل از مقام های این کشور گزارش داد واشنگتن آماده است تا در صورت شکست مذاکرات هسته ای، تحریم‌های ضدایرانی را با تمرکز بر هدف قرار دادن صادرات نفت ایران به چین تشدید کند.
به گزارش خبرگزاری فارس، شبکه «ان بی سی نیوز» در گزارشی با اشاره به اظهارنظر سال گذشته «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر اینکه «ایالات متحده آماده است تا در صورت شکست مذاکرات هسته ای به گزینه‌های دیگر روی بیاورد»، به نقل از مقام های آمریکایی اعلام کرد واشنگتن آماده است تا در صورت تحقق چنین سناریویی، تحریم‌ها علیه ایران را تشدید کند.
به نوشته پایگاه اینترنتی این شبکه آمریکایی، دیپلمات های اروپایی و مقام های سابق ایالات متحده به ان بی سی گفته اند که احتمالا واشنگتن تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال خواهد کرد و به دنبال اجرای دقیق تر تحریم‌های موجود با تمرکز ویژه بر هدف قرار دادن فروش نفت تهران به چین است. طبق این گزارش، «عملیات خرابکارانه احتمالی علیه برنامه هسته ای ایران نیز می‌تواند روی میز باشد.»
بر اساس گزارش ان بی سی، «مقامات سابق، دستیاران کنگره و تحلیلگران مدعی شدند با توجه به اینکه چشم انداز نجات برجام به‌طور فزاینده ای تیره به نظر می رسد، دولت بایدن تحت فشار فزاینده ای در واشنگتن و از سوی متحدان خاورمیانه ای برای بررسی گزینه‌های دیگر برای مقابله با برنامه هسته ای ایران قرار گرفته است.»
این گزارش افزود: «قانون‌گذاران (آمریکایی) گفتند که دو هفته پیش به درخواست سناتورها، دولت بایدن یک جلسه توجیهی محرمانه پشت درهای بسته درباره ایران برگزار کرد و گزینه‌های احتمالی «طرح ب» را در صورت شکست دیپلماسی در نجات توافق هسته ای 2015 ارائه کرد.» به گزارش این رسانه آمریکایی، جو بایدن قرار است ماه آینده به فلسطین اشغالی و عربستان سعودی سفر کند و انتظار می رود برنامه هسته ای ایران در راس برنامه‌ها قرار گیرد. در عین حال رویترز در گزارشی به نقل از یک مقام آمریکایی که نامش فاش نشده مدعی شد چشم‌انداز دستیابی به توافق پس از مذاکرات دوحه بدتر از ماقبل مذاکرات است و روز به روز هم بدتر خواهد شد. به گزارش پایگاه خبری انتخاب، این مقام ارشد آمریکایی در ادامه ادعاهای خود آورد: «خواسته‌های مبهم آنها، گشودن مجدد پرونده مسائل حل شده و درخواست هایی که به وضوح با برجام ارتباطی ندارند، همگی به ما نشان می‌دهند که مذاکره واقعی باید بین ایران و ایران باشد نه بین ایران و ایالات متحده برای حل اختلافات باقی مانده. مذاکرات باید بین ایران و ایران برگزار شود تا این مساله اساسی را حل کنند که آیا علاقه‌مند به بازگشت متقابل به برجام هستند یا خیر.»
سایه ایران بر نشست شورای امنیت
نشست پنج‌شنبه شب شورای امنیت نیز متاثر از بحث گفت‌وگوهای هسته ای ایران بود و نمایندگان حاضر در این جلسه اظهاراتی را درباره ایران مطرح کردند. به گزارش «ایسنا»، رزماری دیکارلو، نماینده سازمان ملل در جلسه شورای امنیت عنوان کرد مدیرکل سازمان ملل در گزارش اخیر خود به اطلاع شورای امنیت رسانده است که ایران تصمیم گرفته دوربین های آژانس اتمی در چندین سایت را بردارد و این مساله ممکن است برای اطلاعات جمع‌آوری شده آژانس «تبعاتی زیانبخش» داشته باشد. او در ادامه گفت که توانایی آژانس اتمی در تایید فعالیت های هسته ای ایران و تضمین ماهیت صلح آمیز آن کلید اجرای کامل و موثر برجام است. اولاف اسکوگ، نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل نیز در اظهاراتی گفت: «پیام من این است که باید بر اساس متن توافقی که روی میز در دسترس است، از فرصت برای نهایی سازی توافق استفاده شود. حال زمان آن است که بر آخرین مشکلات برجسته غلبه کنیم، توافق را به نتیجه رسانده و برجام را احیا کنیم.» ژانگ جون، نماینده چین در سازمان ملل، در این جلسه بیان کرد: «باید قبول کنیم که ریشه اصلی بحران هسته ای ایران، آمریکاست که باید مسوولیت پذیر باشد و یک بار برای همیشه اشتباهاتش را تصحیح کند.»
چرا مذاکرات بی‌نتیجه پایان یافت؟
شامگاه چهارشنبه مذاکرات رفع تحریم‌ها در پایتخت قطر پایان یافت. این دور از مذاکرات از روز سه شنبه در شهر دوحه برگزار و علی‌باقری مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران به این منظور در راس هیاتی به قطر سفر کرد و در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه با انریکه مورا هماهنگ کننده گفت‌وگوها به مذاکره نشست. بعد از ادعای «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره عدم پیشرفت در مذاکرات غیرمستقیم دوحه، یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با تایید پایان یافتن مذاکرات، مدعی شد: «همزمان که از تلاش های اتحادیه اروپا بسیار سپاسگزاریم، اما از اینکه ایران باز هم نتوانست به ابتکار اتحادیه اروپا پاسخ مثبت دهد و بنابراین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است، ناامید شده ایم.» این سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در ادامه ادعاهای خود افزود: «ایران مانند گذشته در دوحه موضوعاتی را مطرح کرد که کاملا غیرمرتبط با برجام بود و ظاهرا آماده تصمیم‌گیری اساسی درباره اینکه آیا می‌خواهد توافق را احیا کند یا آن را دفن کند، نبود.»
البته نخستین خبر درباره بی نتیجه بودن گفت‌وگوها را خبرگزاری تسنیم منتشر کرد و چهارشنبه عصر در گزارشی اختصاصی به نقل از منابع آگاه نوشت: «در جریان این دور از گفت‌وگوها که به صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا برگزار شد و اتحادیه اروپا نقش میانجی و انتقال دهنده پیام را به عهده داشت، ایران مجددا بر لزوم دستیابی به یک توافق پایدار تاکید کرد.»
بر اساس این گزارش آن چیزی که مانع از به نتیجه رسیدن این دور از گفت‌وگوها شده، پافشاری طرف آمریکایی بر متن طرح پیشنهادی خود در وین7 است که شامل «تضمین برای انتفاع اقتصادی ایران» نمی‌شود، در واقع واشنگتن به دنبال احیای برجام به منظور محدود کردن ایران بدون دستاورد اقتصادی برای کشورمان است. مذاکرات دو روزه دوحه با وجودی که اعلام شده بی نتیجه پایان یافته و طرفین نیز سعی دارند به نوعی یکدیگر را مقصر این وضعیت نشان دهند، اما به نظر می رسد همچنان راهی برای گفت‌وگوهای وین گشوده باشد. هرچند در این بین آمریکا و اروپا به تشدید اهرم سازی و فضاسازی علیه ایران روی آورده اند اما تهران اعلام کرده که همچنان مسیر گفت‌وگوها باز است.