شکست نسبی رئیس جمهور آمریکا در سفر به عربستان / روند مذاکرات ایران و سعودی تحت‌الشعاع سفر بایدن

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، علی رغم تمام لفاظی‌های رئیس جمهور آمریکا در زمان انتخابات ریاست جمهوری این کشور در خصوص متهم کردن عربستان به نقض حقوق بشر و دادن وعده برای منزوی کردن سعودی‌ها اخیرا شاهد سفر بایدن به عربستان بودیم؛ سفری که نشان داد آمریکایی‌ها نه تنها برنامه‌ای برای منزوی کردن عربستان ندارند؛ بلکه تلاش می‌کنند تا بار دیگر برای تامین منافع خود و رژیم صهیونیستی به گام شیرده خود و دیگر کشور‌های همسو با سعودی‌ها رجوع کنند. قاعدتا سفر بایدن به سرزمین‌های اشغالی و عربستان با اهدافی از پیش تعیین شده بوده، اما اینکه آمریکایی‌ها و متحدانش چه میزان توانسته اند به اهداف خود برسند باید در آن تامل کرد. با این اوصاف خبرگزاری دانشجو، به منظور بررسی نتایج سفر رئیس جمهور آمریکا به عربستان با امیر محمد کولانی، دبیر بین الملل اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان و محمد فخرا، مسئول پیشین بسیج دانشجویی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به گفتگو نشست. کولانی: سفر آقای بایدن، رئیس جمهور آمریکا به منطقه غرب آسیا که کار ویژه آن حمایت از رژیم صهیونیستی و حمایت از رژیم‌های مرتجع عربی منطقه در ازاء افزایش فروش نفت و گاز بود، به سفری پرحاشیه، اما بی نتیجه تبدیل شد. این سفر که از اسرائیل آغاز شد بیش از آنکه سفری با نتیجه و کارایی مثبت برای آمریکایی‌ها باشد یک سفر نمایشی بود، که برای بایدن و دولت‌های پی در پی و متزلزل رژیم صهیونیستی، اولاً دست آوردی برای فضای سیاسی داخلی خودشان بود و ثانیا تلاشی برای سرپوش گذاشتن بر اختلافات میان ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی و دولت‌های عرب منطقه. بایدن در اسرائیل به دنبال کسب حمایت صهیونیست‌ها و در فلسطین به دنبال تطمیع و ارعاب تشکیلات خودگردان و در کشور‌های عرب منطقه به دنبال راضی کردن شیوخ برای افزایش صادرات نفت و گاز این کشور‌ها در ازای پشتیبانی از آن‌ها در مقابل ایران بود، در این خصوص شاهد آن بودیم که بعضی کشور‌ها نه تنها با طرح مقابله با ایران به سردی برخورد کردند بلکه برخی از آنان از احیا روابط و عدم ورود به مقابله با ایران سخن گفتند. در کل می‌توان گفت این سفر بایدن به دلیل استیصال دولت او در کنترل قیمت سوخت که به دنبال جنگ اوکراین رشد چند برابری در کشور‌های غربی داشته است برگزار شد، اما همانطور که پیش بینی می‌شد با دستاورد چندانی به پایان نرسید و استقبال سرد حکام سعودی از بایدن ناظر این ادعاست. از سویی سفر رئیس جمهور آمریکا به منطقه در اثناء مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام به زعم آمریکایی‌ها پیام ائتلاف و اتحادی منسجم در منطقه در مقابل برنامه هسته‌ای ایران است، اما اختلافات عمیق درون این ائتلاف خود خوانده، خلاف این ادعا را ثابت میکند و دولت بایدن نتوانست از این سفر آنگونه که باید، برای خود سرمایه سیاسی به دست بیاورد. نکته دیگری که ما در این سفر شاهد آن بودیم اجلاسی بود که سعودی‌ها قصد داشتند با آن کشور‌های عربی را با هدف مقابله با ایران دور هم جمع کنند، اما این اجلاس حتی نتوانسته بود بین دو متحد دیرین یعنی ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی قرابت ایجاد کند، تا جایی که بایدن همچنان بر صحبت‌های چندین ماه پیش خودش مبنی بر منفور بودن سعودی‌ها صحه گذاشت و باز هم همان لفظ را تکرار کرد. این یعنی برخلاف آنچه می‌گویند، این اتحاد‌های قدیمی به دلیل اضمحلال روز افزون رژیم ایالات متحده آمریکا هر روز بیشتر از دیروز متزلزل خواهند شد و بنده پیش بینی می‌کنم آمریکا در آینده میان مدت منطقه غرب آسیا نقش ویژه‌ای ایفا نخواهد کرد. درنهایت باید گفت این سفر با شکستی نسبی مواجه بود، نه بایدن توانست مشکل سوخت و انرژی را حل کند و نه پیامی اقتدار آمیز که نشانگر اتحاد اعراب و رژیم صهیونیستی با ایالات متحده باشد به ایران منتقل شد. فخرا: رئیس جمهور آمریکا در بهبوهه انتخابات ریاست جمهوری عربستان را به خاطر قتل جمال خاشقچی به نقض حقوق بشر متهم کرد و بر همین اساس وعده داد این کشور را به یک کشور حاشیه‌ای تبدیل کند و از طرفی هیچ وقت با بن سلمان دیدار نکند و حتی قرار بود برخی تحریم‌های حقوق بشری علیه عربستان اعمال شود، اما همه مواضع او در سفر اخیر به عربستان رنگ باخت و این نشان می‌دهد که دولت آمریکا به حدی ضعیف شده که مجبور است برخی از وعده‌های بین المللی و حقوق بشری خود را به خاطر منافع ملی آمریکا و یا به تعبیر دیگر به خاطر ضعف درونی این کشور و منفعت طلبی شان به خطر بیندازند و از آن کوتاه بیاید. نکته مهمی دیگری که در سفر بایدن مورد توجه قرار گرفت محوریت قرار گرفتن تشکیل ناتوی عربی با مرکزیت رژیم صهیونیستی با هدف محدود کردن ایران و خطرناک جلوه دادن مواضع کشورمان برای منطقه بوده و این راهبرد نیز در چارچوب تکمیل پازل ضد روسی و ضد چینی آمریکا هم قرار می‌گیرد و سرمنشاء آن هم لابی صهیونیسم در واشنگتن و رژیم صهیونیستی است؛ البته باید توجه داشته باشیم که کشور‌هایی عضو این ائتلاف هستند که برای همکاری بیشتر با کشور‌های عربی ناچارا عضو این ائتلاف شده اند و کارکرد ضد ایرانی مورد انتظار آمریکا و اسرائیل را ندارند. مضاف بر این برخی دیگر از کشور‌های عضو این ائتلاف مانند مصر و مغرب آن قدر از ما دور هستند که آن‌ها نیز نمی‌توانند کارکرد مورد انتظار را داشته باشند. بحث مذاکرات هسته‌ای ایران یکی از مهمترین بحث‌های حاشیه‌ای سفر بایدن به عربستان بوده و این در حالی است که دولت آمریکا اعلام کرده که قرار است مواضع جداگانه‌ای را نسبت به رژیم صهیونیستی در پیش بگیرد به گونه‌ای که به گفته جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا این کشور اختلاف نظر با رژیم صهیونیستی در خصوص پرونده هسته‌ای ایران را به دلیل تفاوت‌هایی که بین رویکرد اسرائیل و آمریکا وجود دارد در نظر نمی‌گیرد و موضع قاطع خود را اتخاذ خواهد کرد و این نشان می‌دهد که آمریکا و اسرائیل هنوز با هم اختلاف نظر دارند و به یک رویکرد مشترک نرسیده اند و جدل بین آن‌ها همچنان پابرجاست. اگر چه رسانه‌های رژیم صهیونیستی تلاش می‌کنند که نشان دهند در مورد پرونده هسته‌ای ایران اختلاف نظری بین آمریکا و اسرائیل وجود ندارد؛ اما تصویری که این رسانه‌ها ارائه می‌دهند تصویر غلطی است، چون آمریکایی‌ها اذعان کرده اند که ما هنوز با اسرائیل رویکرد مشترک نداریم و این بدان معناست که دولت بایدن همچنان در پی انجام مذاکرات و دستیابی به توافق است؛ اما اینکه در این مسیر چقدر موفق باشند به این بستگی دارد که آیا رژیم صهیونیستی از لابی خود استفاده می‌کند و دست به اقدامات خرابکارانه در حین مذاکرات می‌زند یا نه و یا اینکه آیا بایدن حاضر خواهد شد که تصمیمات سیاسی سخت را بگیرد و یا اینکه او قدرت لازم برای دادن امتیاز به ایران را ندارد؟ نکته حائز اهمیت اینکه رسانه‌های حامی عربستان به خصوص شبکه ایران اینترنشنال طی این چند روز خیلی تلاش کردند سفر بایدن به عربستان را نشانه اقتدار این کشور بدانند و اینگونه وانمود کنند که بایدن راهی جز انجام این سفر نداشته، چون نمی‌توانسته قدرت عربستان را نادیده بگیرد تا جایی که برخلاف تمام ادعا‌های پیشین بایدن او در نهایت با بن سلمان نیز دیدار کرد. با این اوصاف اگر چه تعبیر ما این است که آمریکا در حال دوشیدن گاو شیرده خود است، اما سعودی‌ها خیلی خوشحال اند که آمریکایی‌ها سراغ آن‌ها آمده اند و این را نشانه اقتدار خود می‌دانند. بدون شک سفر بایدن به عربستان نه تنها هیچ دستاورد خاصی نداشت، چون نه قراردای منعقد شد و نه در ظاهر اهداف این سفر به نتیجه رسیدند بلکه یک تنش لفظی هم به وجود آمد به گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد آمریکا و عربستان در مسئله حقوق بشر بیشتر از قبل آبروی خود را بردند به گونه‌ای که بعد از ابراز تاسف بایدن در خصوص قتل جمال خاشقچی بن سلمان نیز در پاسخ با پیش کشیدن بحث زندان ابوغریب و قتل شیرین ابوعاقله ابراز تاسف بایدن را تلافی کرد. شاید مهمترین نتیجه سفر بایدن به عربستان این باشد که احیاء روابط ایران و عربستان با مذاکراتی که در حال انجام بود تحت الشعاع قرار گرفت و سعودی‌ها بیشتر به سمت آمریکا تمایل پیدا کردند. با این اوصاف ما شاید دیگر آن قدر نتوانیم از عربستان امتیاز بگیرم و مسیر بیشتر برای آمریکا باز شود.