غرقی: معطل نگه داشتن کشور در برابر تعهدات اروپا مصداق سیاست خارجی منفعل بود / قدرت نظامی، ایران را در خاورمیانه قدرتمند کرده نه سیاسی
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، در آغازین روزهای بهار بر آن شدیم تا در خصوص اوضاع ایران در عرصه سیاست خارجی گپ وگفتی بزنیم با کارشناسان این عرصه و بیشتر در مورد اقدامات راهبردی ایران در این حوزه بدانیم، اینکه چه اقدام یا اقداماتی در سالی که گذشت می توانست در عرصه سیاست خارجی ما راهگشا باشد و اساسا جای خالی کدام اقدام در شرایط حساسی که با آن دست و پنجه نرم می کنیم، بیشتر به چشم می آید؛ در این خصوص به سراغ مرتضی غرقی کارشناس مسائل رسانه و خبرنگار ارشد سیاسی در عرصه بین الملل رفتیم و پای حرف او نشستیم.
متن کامل این گفتگو به شرح ذیل است:
دانشجو: با توجه به اینکه شما از خبرنگاران عرصه بین الملل هستید سیاست خارجی جمهوری اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سیاست خارجی جمهوری اسلامی طی چهل سال گذشته همواره با فراز ونشیب‌های بسیاری همراه بوده و این وضعیت طی سال‌های اخیر هم تشدید شده است که یک بخش ان مربوط به دشمنی امریکا و رژیم صهیو نیستی و ایجاد اختلافات میان کشور‌ها با ایران است و بخش دیگر ان هم مربوط به فقدان یک استراتژی وراهبرد مدون درعرصه سیاست خارجی به ویژه در بخش منطقه‌ای است واین دو دست بدست هم داده و باعث شده علی رغم ظرفیت‌های موجود کشورما دراین بخش موفقیت جدی نداشته باشیم.
دانشجو: این مطلب صحیح است که دشمنی ها‌ی امریکا و رژیم صهیو نیستی موجب مشکلاتی در روابط خارجی ما بوده است، اما در بخش داخلی بنظر شما کوتاهی‌ها در چه بخشی بوده است.
ما در داخل در حوزه تصمیم گیری در سیاست خارجی هم دچار اعوجاج هستیم و هم دچار کم کاری، چه در حوزه تصمیم سازی و چه در حوزه اجرا. ما در حوزه سیاست خارجی افرادی که بتوانند نظریه پردازی کنند و برای هر بحران ناخواسته وبحران‌های آنی نسخه مناسبی ارائه کنند، نداریم و این به دو دلیل است یک بازی نگرفتن افراد متخصص در خارج از دستگاه دیپلماسی و دوم نبود یک راهبرد عملیاتی که بتواند با واقعیت‌های روز منطقه و جهان مسیر یابی کند واز منافع ملی ما دفاع کند.
یکی از مشکلات سیستماتیک ما درکشور این است که جناح بازی‌ها و خود رای بودن مانع از ان شده تا از ظرفیت‌های موجود خارج از دستگاه دیپلماسی استفاده کنیم، من در برخی از کمیته‌های تخصصی نهاد‌ها و سازمان‌هایی که امور خارجی را پیگری می‌کنند می‌بینم که ظرفیت‌های خوبی وجود دارد بویژه دربخش دانشگاهی، اما متاسفانه این ظرفیت‌ها در هیچ دوره‌ای چندان جدی گرفته نشده است.
دانشجو: شما فکر می‌کنید دستگاه دیپلماسی ما در خصوص تحولاتی که به منافع ملی ما مربوط می‌شود توانسته خوب تصمیم گیری کند؟
در برخی موارد بله و در برخی موار خی، رعمدتا موضع گیری ما در قبال اقدامات دشمنانمان بیشتر انفعالی بوده است، مثلا در مورد وضعیت حقوق بشرو یا حمایت‌های غربی‌ها از اشوب‌های خیابانی ازآنجا که این رفتار دخالت علنی در امور داخلی ایران محسوب
*وقتی نظام تصمیمی گرفت همه باید از آن تبعیت کنند / اضافه کردن تبصره به آن اشتباه است
می‌شود می‌بایست با قدرت و شدت به ان‌ها پاسخ داده شود، اما ما تنها به یک تذکر سیاسی بسنده می‌کنیم و این عمدتا بخاطر سیاست‌های انفعالی ما است. متاسفانه در برخی موارد دشمنان ما یک قدم از ما جلو ترند و این باید اصلاح شود، دومین نکته سیاست‌های دوگانه‌ای که در برخی موارد در خصوص تصمیم گیری‌های خارجی اتخاذ می‌شود و یا در اجرای ان سیاست‌ها تعلل می‌شود همه این‌ها به ما لطمه وارد می‌کند و برد سیاست خارجی ما را کم کرده و دشمن را جری‌تر می‌کند.
البته طبیعی است که اختلاف نظر و دیدگاه باید وجود داشته باشد، اما این نباید در موضع خروجی سیاست خارجی کشورمان مشهود باشد. زیرا وقتی نظام یک تصمیمی گرفت همه باید از ان تبعیت کنند و همانند یک قانون شود نه اینکه هر کسی یک تبصره به ان بزند و حفره‌ای در ان ایجاد کند، زیرا این سوراخ‌ها و حفره‌ها در سیاست خارجی موجب نفوذ دشمن و پاشیدگی سیاست خارجی از درون می‌شود.
دانشجو: درمورد سیاست خارجی منفعل ممکن است مصداقی اشاره کنید؟
بله در مورد نقض تعهدات امریکا و اروپایی‌ها نسبت به برجام ومعطل نگه داشتن کشور با هدف اینکه ایا اروپا و امریکا به تعهداتش عمل خواهد کرد یا نه؟ اقدامی منفعلانه بود و دیدیم که نتیجه نداد و اکنون که دوباره به میز مذاکره برگشته اند ناشی از اقدام مقتدرانه ایران بود، و یا اجرای تعهدات برجامی قبل از عمل و یا اقدام غربی‌ها واعتماد بیش از حد به امریکایی‌ها در قبال برجام یا در خصوص دخالت‌های اروپایی‌ها در امور داخلی ایران هیچگاه قاطع برخورد نکرده ایم و این مسئله ان‌ها را گستاخ کرده است.
همه این‌ها ناشی از انفعال در سیاست خارجی است و اینگونه رفتار‌ها نشان میدهد که ما راهبرد و استراتژی مدون و مشخصی برای مقابله با این رفتار‌های سیاسی در سیاست خارجی نداریم.
دانشجو: ایران اکنون در خاورمیانه یکی از مهمترین کشور‌های منطقه به حساب می اید، ایا این ناشی از عملکرد مثبت سیاست خارجی نیست؟
خیر انچه امروز ما را در خاورمیانه قدرتمند کرده است، قدرت نظامی است نه سیاسی. شما فکر می‌کنید اگر امریکا اکنون در منطقه اچمز شده بخاطر این است که در مذاکرات سیاسی با ما شکست خورده یا قدرت موشکی ما ان‌ها را دچار انفعال کرده؟ شما دیدید که تهدیدات امریکا بعد از حمله ایران به عین الاسد واکنش شدید سید حسن نصرالله، رهبران جهادی یمن، جهاد اسلامی و حماس و حزب الله عراق و سوریه و، را به همراه داشت وهمچنین موضع قاطع ما باعث شد ان‌ها کوتاه بیایند، نه مذاکرات سیاسی، ما با امریکا و اروپا، البته من این نکته را قبول دارم که جنگ و نظامی گری حلال مشکلات ایران نیست، زیرا اگراینگونه بود امریکایی‌ها با این قدرت نظامی در منطقه به این وضعیت دچار نمی‌شدند، اما این نکته را باید یاد اور شوم که در سایه قدرت نظامی می‌توانید مذاکرات سیاسی خوبی داشته باشید، و این موضوع طی دو دهه گذشته برای ما ثابت شده است.
دانشجو: با این حساب چرا برتری ما در منطقه نتوانسته در روابط سیاسی و اقتصادی ما تاثیر گزار باشد؟
بله ما در منطقه دست بر‌تر داریم، چون رزمندگان برتری داریم. چون قدرت نظامی قومی و مستقلی داریم، اما چرا این برتری نتوانسته به فرصت در داخل کشور تبدیل شود؟
بخاطر این است، که هیچگاه ما نتوانسته این دستاورد‌های نظامی را تبدیل به دستاورد‌های سیاسی و اقتصادی کنیم و در این بخش ضعف داریم، در افغانستان چقدر هزینه کردیم؟ عاقبت ان چه شد؟ اکنون در سوریه هم دستاورد‌های خوبی داریم. حالا ببینیم که چه کسی یا نهادی و یا وزارتخانه‌ای توانایی دارد این دستاورد را تبدیل به دستاورد سیاسی و اقتصادی کند.
دانشجو: فکر می‌کنید عملکرد سیاست خارجی در امر دیپلماسی اقتصادی چگونه بوده است؛ و شما نقاط ضعف و قوت ما در این عرصه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نکته مهمی که می‌بایست درطی چهار دهه گذشته در سیاست خارجی مورد توجه قرار می‌گرفت استفاده از ابزارسیاست خارجی برای توسعه و توانمندی اقتصادی کشورمی بود. همانند جذب سرمایه گذاری خارجی وکمک به صادرات و حمایت از منابع اقتصادی ما در خارج از کشور که متاسفانه صورت نگرفته بعد از انکه قرار شد سفارتخانه‌های ما در بخش اقتصادی فعال باشند کدام اقدامات جدی صورت گرفته است و کدام خروجی را داشته است و تاثیر گذاری ان در اقتصاد کشور چگونه بوده است.
علی رغم این‌ها باید عرض کنم ایران از فرصت‌های خوبی برخوردار است که می‌تواند در دیپلماسی اقتصادی فعال شود وجود ظرفتی‌های معدنی، نفت، گاز، و از همه مهمترنیروی خدمات مهندسی در کشور فرصت‌های خوبی ایجاد کرده اند، فکر می‌کنید چه کسی بایستی در سفارتخانه‌های ایران در خارج در این باره باید فعال باشد، نتیجه برنامه ریزی ان‌ها چه بوده، بخش خارجی وزارت بازرگانی و صمت در این خصوص چه کرده است،... شما می‌دانید که موقعیت جغرافیایی اقتصادی ایران نیز در واقع مزیتی برای ما محسوب می‌شود. ما در شاهراه انرژی قرار گرفته‌ایم. شمال و جنوب صادرکننده‌ی انرژی هستند و شرق و غرب مصرف‌کننده. این نکته را باید تاکید کنم که سیاست نگاه به شرق که درکشور مطرح است لزوما نفی‌کننده‌ی همکاری با غرب نیست بلکه ابزاری جدید برای ایجاد تعادل میان این دو بخش از جهان و بهره گیری مناسب از فرصت‌های هر دو بخش است.
سیاست نه شرقی؛ نه غربی اصل اساسی سیاست خارجی ماست؛ که این مفهوم را در بر داردو این سیاست عدم پذیرش سلطه‌ی شرق و غرب است که ما می‌توانیم از موضع استقلال و عزت با همه‌ی کشور‌ها رابطه داشته باشیم؛ و تا زمانی که مسیر ان در دستگاه دیپلماسی کشور هموار نشود مسیر توسعه اقتصادی به مفهوم حضور سرمایه گذاران خارجی و افزایش صادرات هموار نخواهد شد.
