مسکن در پایتخت تا 5 سال دیگر آرامش می‌یابد
سید مهدی هدایت، مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران در پاسخ به سؤال خبرنگار «جوان» درباره موانع خانه‌دار شدن شهروندان: هم کاهش تولید مسکن و هم استطاعت‌پذیر نبودن واحد‌های مسکونی تولیدی در کنار مؤلفه‌های کلان اقتصادی از موانع اصلی خانه‌دار شدن مردم در شهر تهران به شمار می‌رود.
ماه به ماه و سال به سال، قیمت مسکن گران و گران‌تر شد. خیلی‌ها هر چقدر پس‌انداز کردند تا یک سقف بالای سرشان داشته‌باشند، بی‌فایده بود. آن‌ها فقط رؤیای خانه‌دار شدن را در سر می‌پروراندند، چراکه پس‌اندازشان کفاف خرید یک متر خانه را هم نمی‌داد. بدتر اینکه گرانی سرسام‌آور اجاره‌بها باعث شد تا قدرت تمدید قرارداد خانه‌ای را که در آن اجاره‌نشینی می‌کردند هم نداشته‌باشند برای همین اسباب و اثاثیه‌شان را جمع کردند و به مناطق پایین‌تر و بعد‌ها هم به اطراف شهر پناه بردند! هر چه زمان بیشتری می‌گذشت، فهمیدند خرید خانه‌ای در تهران برایشان فقط یک رؤیا است و آن‌ها به دلیل افزایش نجومی قیمت مسکن هیچ‌وقت به آن نخواهند رسید. در مقابل این خانه‌ها در دست سوداگران قرار گرفت و جیب آن‌ها را روز به روز پرپول‌تر از قبل کرد؛ موضوعی که روز گذشته نیز شهردار تهران بدان اشاره کرد و گفت: «350 هزار خانه خالی در تهران وجود دارد که برای سوداگری مسکن از آن استفاده می‌شود.»
گرانی مسکن در پایتخت به حدی رسیده که مدت زمان انتظار برای خانه‌دار شدن در تهران تا یک قرن برآورد شده‌است، البته این در شرایطی است که افراد همه پولشان را پس‌انداز کنند و هیچ پولی خرج نکنند! شاید به همین دلیل است که براساس آمار منتشر شده 52 درصد تهرانی‌ها اجاره‌نشین هستند و نتوانسته‌اند صاحب خانه‌ای شوند. از طرفی هزینه اجاره‌بها در تهران به شدت گران است تا جایی که به گفته آقای شهردار، پایتخت‌نشینان باید 61 درصد هزینه خانوار را به اجاره خانه‌شان اختصاص دهند؛ موضوعی تلخ که ساکنان تهران را گرفتار خود کرده‌است.
کمبود یک میلیون مسکن در تهران روز گذشته علیرضا زاکانی، شهردار تهران در اولین اجلاسیه «احیای حقوق عامه و حقوق شهروندی در نگاه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)» گفت: «وقتی صحبت از حقوق عامه مردم می‌شود، معنای خاص خود را پیدا می‌کند. اگر مردم از آلودگی هوا در عذاب هستند، در ترافیک فرصت‌های زندگی خود را از دست می‌دهند و از بدمسکنی می‌نالند، به معنای نقض حقوق آنهاست.» او با اشاره به مسئله سوداگری مسکن در تهران اظهار داشت: «تهران بیش از 200 سال است که پایتخت است، اما هیچ‌گاه به قواره نبوده، بلکه کاریکاتوری رشده کرده و به صورت گرته‌برداری از امریکا و اروپا بوده و نقشه‌ای نداشته‌است، بنابراین می‌بینیم تهران 350 هزار خانه خالی آنچنانی دارد که برای سوداگری مسکن از آن استفاده می‌شود و از سویی یک میلیون واحد مسکونی کم دارد که همین موضوع منجر به مهاجرت معکوس شده‌است.» آنطور که شهردار تهران می‌گوید، تعداد کمبود مسکن و خانه‌هایی که در تهران در دست سوداگران است مشخص شده و باید اقداماتی برای آسایش و رفاه مردم انجام شود. اصلاً تأمین مسکن شهروندان یکی از اصلی‌ترین حقوق آنهاست؛ موضوعی که زاکانی به آن اشاره کرد و گفت: «ما فرمایشات مقام معظم رهبری را در چهار تحول دسته‌بندی کردیم که اولین تحول به درون شهرداری باز می‌گردد تا مجموعه‌ای فعال، پویا و خدمتگزار برای دقت در خدمت و پاسخ به نیاز مردم و مسئولیت در برابر همگان باشد.»، اما آیا تا امروز خدمتی شایسته در جهت تأمین مسکن پایتخت‌نشینان انجام شده‌است؟
340 سال پس‌انداز برای خرید خانه! با احتساب قیمت میانگین مسکن در شهر تهران، یک خانوار دهک اول درآمدی که فقیرترین خانوار محسوب می‌شود، باید معادل 88 سال درآمد خود را اختصاص دهد تا صاحب خانه‌ای شود. البته اگر این خانوار بخواهد از طریق پس‌انداز خانه‌دار شود و یک‌سوم درآمد خود را صرف آن کند، باید 340 سال بابتش صبر کند! این در حالی است که دوره انتظار خرید خانه برای دهک‌های 2 و 3 به ترتیب 160 و 11 سال برآورد شده‌است. حال سؤالی که مطرح می‌شود، این است که اصلاً با پس‌انداز کردن می‌توان خانه خرید؟ در این رابطه خانم دانشور که سال‌هاست قصد خرید خانه در تهران را دارد به «جوان» می‌گوید: «من و همسرم تا جایی که توانستیم از هزینه‌های اضافه زندگیمان زدیم، سفر نرفتیم، رستوران‌گردی و تفریحات لاکچری نداشتیم و فقط و فقط پس‌انداز کردیم. چهار سال پیش بود که صاحب فرزند شدیم، اما باز هم دست از تلاش‌هایمان برنداشتیم، اما هر چقدر ما تلاش می‌کنیم و پول روی پول می‌گذاریم از خرید خانه عقب می‌مانیم.» او ادامه می‌دهد: «سال‌های اول زندگیمان انگیزه بیشتری داشتیم تا پس‌انداز کنیم، اما حالا من و همسرم وقتی می‌بینیم تلاش‌هایمان بی‌نتیجه مانده و پولمان در مقابل خرید مسکن در تهران بی‌ارزش و بی‌ارزش‌تر می‌شود، نسبت به پس‌انداز کردن تردید داریم.» این خانم جوان به گرانی اجاره‌خانه‌شان در این مدت نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای اینکه بتوانیم زودتر صاحب خانه شویم، در منطقه جنوب شرق تهران در یک خانه قدیمی ساکن شدیم. سال‌های اول و دوم اجاره خانه آزاردهنده نبود، اما گرانی مسکن به اجاره‌ها رسید و حالا صاحبخانه برای این خانه 45 متری از ما 200 تومان رهن و 6 میلیون تومان کرایه خواسته است. در این شرایط چطور می‌توانیم برای خرید خانه پس‌انداز کنیم وقتی حقوق یک نفر از ما دو نفر باید صرف پرداخت اجاره خانه شود؟»
سالانه 150 هزار واحد مسکونی نیاز است، اما 65 هزار تا تولید شد! آرزوی دیرینه بسیاری از شهروندان، خانه‌دار شدن است، اما گویا همه چیز دست به دست هم داده تا آن‌ها به آرزویشان نرسند. اصلاً اشکال کار کجاست؟ آیا مسئولان این اشکالات را پیدا کرده‌اند و دنبال راهکاری برای آن هستند؟ سید مهدی هدایت، مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران در این رابطه به «جوان» می‌گوید: «فاصله معنادار تولید سالانه 65 هزار واحد مسکونی با نیاز سالانه 150 هزار واحد مسکونی و استطاعت‌پذیر نبودن بخش قابل‌توجهی از واحد‌های تولیدی، سهم مسکن را در سبد هزینه خانوار به 65 درصد و زمان انتظار برای خانه‌دار شدن را به 66 سال افزایش داده و وضعیتی را حاکم کرده که حدود نیمی از خانواده‌های تهرانی مجبور به اجاره‌نشینی هستند. در این شرایط، تأمین مسکن در داخل شهر برای قسمت اعظمی از شهروندان دشوار شده و مهاجرت گروه‌های کم‌درآمد به خارج از شهر و استقرار ناگزیر در حاشیه و سکونتگاه‌های غیررسمی روز به روز در حال افزایش است. پدیده‌ای که در صورت تداوم، نه‌تن‌ها فشار‌ها و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر نظام خانواده، منابع طبیعی و شبکه حمل و نقل وارد خواهد کرد، بلکه منجر به شکل‌گیری مجموعه‌ای از بحران‌های اجتماعی هم خواهد شد.» او در پاسخ به این سؤال که سازمان نوسازی شهر تهران چه اقداماتی را برای پایتخت‌نشینان در جهت خانه‌دار شدنشان انجام داده است، می‌گوید: «شهرداری تهران در راستای بند 21 ماده 55 قانون شهرداری مصوب سال 1334 و اصلاحات بعدی آن و همسو با «قانون جهش تولید مسکن»، برنامه تأمین مسکن شهر تهران را مبتنی بر رویکرد بازآفرینی شهری تدوین و پس از هماهنگی‌های لازم با وزارت راه و شهرسازی، اجرای آن را از طریق راه‌اندازی قرارگاه جهادی مسکن در دستور کار قرار داده و تاکنون اقداماتی، چون مدیریت هماهنگ و همکارانه و مانع‌زدایی از فرآیند‌های مربوط به تأمین مسکن، شناسایی ظرفیت‌های تولید مسکن و تلاش برای فعال‌سازی آن‌ها با تمرکز بر بافت فرسوده و اراضی و عرصه‌های ناکارآمد و بلااستفاده، بازنگری و ابلاغ بند 15 ضوابط و مقررات طرح تفصیلی شهر تهران به منظور تشویق نوسازی بافت (رشد 66 درصدی صدور پروانه سال 1401 نسبت به سال 1400 و رشد 137 درصدی صدور پروانه در 9 ماه نخست سال 1402 نسبت به مدت مشابه در سال 1401) و همچنین تهیه و پیگیری تصویب و اجرای 83 طرح بازآفرینی شهری به مساحت حدود 7 هزارو 488 هکتار برای پیشبرد نوسازی و ایجاد تحول در شهر انجام داده‌است.»
تسهیلات بانکی تأثیر مثبتی نداشت. اما موانع خانه‌دار شدن شهروندان چه بوده و هست؟ هدایت در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «هم کاهش تولید مسکن و هم استطاعت‌پذیر نبودن واحد‌های مسکونی تولیدی در کنار مؤلفه‌های کلان اقتصادی از موانع اصلی خانه‌دار شدن مردم در شهر تهران به شمار می‌رود. از سویی میزان تسهیلات بانکی، سود آن و زمان بازپرداخت پیش‌بینی شده، جوری نیست که بتواند تأثیر مثبتی در خرید خانه از سوی متقاضیان داشته باشد. در خصوص عدم استطاعت‌پذیری واحد‌های مسکونی تولیدی به عنوان نمونه می‌توان به وجود حدود 300 هزار واحد مسکونی خالی در شهر تهران اشاره کرد که به دلیل مساحت و قیمت بالا خارج از توان تصرف خانوار‌های متوسط شهری است یا اینکه برخی ضوابط شهرسازی، میانگین مساحت واحد‌های مسکونی در بافت‌های فرسوده (که در سال‌های اخیر محل رجوع عموم مردم برای تأمین مسکن است) را در یک دهه گذشته از حدود 55 مترمربع به 80 متر مربع افزایش داده و همین امر سبب شده‌است خرید یا اجاره آن‌ها برای مردم مشکل شود.» مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران این وعده را می‌دهد: «با برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات صورت گرفته و امید به بهبود ا‌وضاع اقتصادی کشور، انتظار می‌رود تا پنج سال آتی آرامش نسبی در بازار مسکن برقرار و امکان تأمین آن برای خانوار‌های شهری تسهیل شود.»
اجاره‌نشینان خانه‌دار می‌شوند؟ هدایت در پاسخ به این سؤال که «اقدامات انجام شده از سوی سازمان نوسازی چه نتایج مثبتی داشته‌است، می‌گوید: «اقدامات صورت گرفته از سوی شهرداری تهران و سازمان نوسازی در کل رونق تولید مسکن را در پی داشته‌است که بی‌تردید با روند رو به رشد پروانه‌های صادره به ویژه در مناطق کم‌برخوردار، طی سال‌های آتی شاهد افزایش تولید مسکن (تا حدودی استطاعت‌پذیر) خواهیم بود و همین امر به خانه‌دار شدن مردم کمک خواهد کرد. پیگیری‌های فراوانی در دست انجام است که تسهیلات بخش مسکن متناسب با قیمت مسکن و توان بازپرداخت خانوار هماهنگ شود تا با تقویت بخش تقاضا هم خرید مسکن توسط مردم امکان‌پذیر شود و هم از این طریق با تأمین منابع و تکمیل چرخه عرضه و تقاضا، تداوم و توسعه روزافزون تولید مسکن برای سازندگان میسر گردد. از دیگر اقدامات مهم مدیریت شهری می‌توان به تلاش برای بهره‌گیری از شیوه‌های تولید صنعتی برای انبوه‌سازی و سرعت بخشی به فرآیند تأمین در تهران اشاره کرد. در این خصوص با شرکت‌های داخلی و خارجی، از جمله چین مذاکرات گسترده‌ای صورت گرفته و تفاهم‌هایی برای همکاری‌های مشترک حاصل شده و امید می‌رود طی ماه‌های آتی این همکاری‌ها وارد مراحل اجرایی شود.» این‌ها اخبار خوشی است که مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران از آن سخن می‌گوید، اما شهروندانی که هر سال طعم تلخ افزایش سرسام‌آور اجاره‌بها و قیمت خرید مسکن را چشیده اند تا نتایج این اقدامات را نبینند، بعید است آن‌ها را باور کنند. امید است با همت مدیران شهری، سیاستگذاران و مجریان، روز به روز شاهد کنترل بازار مسکن باشیم تا آرزوی همه شهروندانی که آرزویشان خرید یک خانه و نجات از اجاره‌نشینی است، به حقیقت تبدیل شود.
منبع: روزنامه جوان