«معجزه آبخیزداری»| سدزیرزمینی؛ روشی نوین برای جلوگیری از هدررفت آب / مزایای سدهای زیرزمینی چیست؟

- اخبار اقتصادی -

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ امروزه تغذیه مصنوعی آبخوان ها به عنوان یکی از راهکارهای موثر مدیریت آب های زیرزمینی و جبران کسری این گونه از آب ها در بسیاری از کشورهای دنیا مثل ایالات متحده آمریکا، انگلیس، چین، هند و غیره به شمار می رود. یکی از روش های تغذیه مصنوعی، استفاده از سدهای زیرزمینی است. علیرغم اینکه مطالعات نسبتا مناسبی بر روی سدهای تغذیه ای انجام شده است مطالعات نسبتا اندکی در مورد سدهای زیرزمینی به عنوان یک روش تغذیه مصنوعی انجام شده است.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

«معجزه آبخیزداری»| تأمین 70درصدی آب استان تهران از منابع آب زیرزمینی / مناطق بحرانی فرونشست در تهران کجاست؟ «معجزه آبخیزداری»| تجربه موفق و شگفت انگیز جهانی در تعادل بخشی آب زیرزمینی با تغذیه مصنوعی «معجزه آبخیزداری»| تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها؛ راهکار موثر برای جلوگیری از هدررفت آب و خسارات سیل «معجزه آبخیزداری»| کاهش 75 درصدی مصرف آب شهری با منظرسازی مقاوم با خشکسالی در واقع احداث سدهای زیرزمینی به خصوص در مناطق با بحران آب را می توان یک راهکار بسیار موثر در زمینه مدیریت منابع آب زیرزمینی محسوب کرد و به عنوان روشی نوین در بهره برداری از منابع آبی مدنظر قرار داد. سدهای زیرزمینی نیاز به ذخیره سطحی ندارند و تغییر کاربری اراضی و اکوسیستم را سبب نمی شود. در نتیجه احداث سدزیرزمینی در مناطقی که پتانسیل اجرای آن وجود دارد حائز اهمیت بالایی است. عوامل متعددی از جمله دبی، ارتفاع سد، سطح ایستابی اولیه، هدایت هیدرولیکی، ضخامت سد و شیب کف لایه آبدار می تواند بر ارتفاع سدزیرزمینی تاثیرگذار باشند. چیستی سدزیرزمینی و مزایای ساخت آن

در تغذیه آبخوان با استفاده از احداث سدهای زیرزمینی با ایجاد یک ترانشه عرضی در بستر رودخانه تا عمق مناسب و احداث بند از جنس مصالح با نفوذپذیری کم در آن لایه ای به صورت تقریبا غیرقابل نفوذ به وجود می آید. در واقع سدهای زیرزمینی مانعی هستند که درمسیر جریان آب زیرزمینی دریک لایه آبدار قرار داده می شود و وضعیت جریان را به گونه ای تغییر می دهند که سبب ذخیره آب زیرزمینی شوند. بدنه اصلی آنها را پرده یا دیواره نفوذ ناپذیر تشکیل می دهد.

هدف از احداث چنین بندهایی جلوگیری از خروج سریع آب از بستر رودخانه های فصلی و موقتی و دادن فرصت کافی برای نفوذ بیشتر آب به آبخوان می باشد. از مزایای این روش کاهش تبخیر از سطح آزاد آب، عدم رسوب گذاری مواد ریزدانه و کورشدگی آبخوان، کاهش آلودگی آب و امکان بهره برداری از آب به صورت مستقیم در پایین دست و یا حفر چاه موقتی در آن، نبود خسارت مخزن، پایداری بالای سازه، عدم وجود تهدید برای ساکنین و ابنیه پایین دست می باشد. همچنین از دیگر مزایای سدهای زیرزمینی نسبت به سد سطحی دار می توان به هزینه ساخت بسیار پایین، نزدیک تر بودن سدبه محل مصرف، عدم کاهش آب به علت تبخیر سطحی، بهداشتی تر بون مصرف آب به علت گندزدایی از میکروب، تکنولوژی ساخت بسیار ساده اشاره کرد.

انواع سدهای زیرزمینی

در یک تقسیم بندی کلی سدهای زیرزمینی را به دو نوع متفاوت تقسیم می کنند که شامل سدزیرزمینی سطحی و ذخیره شنی است. در سد زیرسطحی، دیواره سد در قسمت پایین به سنگ بستر نفوذناپذیر و در قسمت بالایی به سطح آبرفت محدود می شود و مخزن آب فقط در زیرزمین تشکیل می شود. استفاده از این نوع سدها در قسمت های شمال شرق برزیل جهت افزایش ذخیره منابع آب کشاورزی رایج می باشد. اما سدهای ذخیره شنی، سدهایی هستند که دیواره نفوذناپذیر سد بر روی سنگ بستر نفوذ ناپذیر قرار گرفته و تا بالاتر از سطح آبرفت موجود در کف رودخانه ادامه می یابند. علت اصلی مرحله ای بودن یا پله پله بودن سدهای ماسه ای و محدود کردن ارتفاعات رسوبات در هر لایه، حفظ سرعت جریان به اندازه ای است که باعث شسته شدن ذرات متوسط و ریزدانه از مخزن و ته نشین شدن ذرات درشت دانه گردد.

در دهه های اخیر ذخیره زیرسطحی از طریق مخازن زیرسطحی مصنوعی به عنوان یک استراتژی بسیار موثر برای افزایش ذخیره آب در نظر گرفته شده اند. مخزن زیرسطحی مصنوعی در واقع یک سیستم تنظیم، تأمین و ذخیره آب است که از آبخوان طبیعی به عنون یک فضای ذخیره آب استفاده می کنند. یک مخزن زیرسطحی مصنوعی شامل تاسیسات تغذیه مصنوعی، یک سد مصنوعی وارد آبخوان می شود و سپس به دلیل وجود سدزیرسطحی جریان آب زیرزمینی آن متوقف می شود تا ذخیره آب زیرزمینی برای استفاده های بعدی افزایش یابد. یک مخزن زیرسطحی مصنوعی مزیت های عدم هدررفت آب به دلیل تبخیر، عدم سیلتی شدن، آسیب پذیری کمتر نسبت به آلودگی عدم خطر شکست سد، عدم غوطه ور شدن زمین و استقرار مجدد را نسبت به سدهای سطحی دارند.