معنای عضویت ایران در بریکس / پشت پرده تحرکات چین و روسیه برای پایان سلطه دلار
اقتصادنیوز: عضویت ایران در بریکس موجب شده تا گمانه زنی‌ها در باب فرصت‌ها و چالش‌های احتمالی تهران از هم صدایی با روسیه و چین افزایش یابد، به باور ناظران عضویت در این نهاد به ایران فرصت می‌دهد تا به گونه‌ای از تحریم‌های غرب رها شود هرچند تهران در حوزه تبادل ارز و فروش منابع خود به دلار با مانعی جدی روبرو خواهد شد.
به گزارش اقتصادنیوز، بلوک بریکس متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی از شش کشور در حال توسعه یعنی عربستان سعودی، ایران، اتیوپی، مصر، آرژانتین و امارات متحده عربی دعوت کرده تا به صفوف‌شان بپیوندند. بلوک جدید در مجموع 46 درصد از جمعیت جهان را نمایندگی می‌کند و 37 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را در اختیار دارد. همانطور که سیریل رامافوزا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی در اجلاس سران بریکس در ژوهانسبورگ که از 22 تا 24 آگوست 2023 برگزار شد، اعلام کرد، شش نامزد جدید قرار است در تاریخ 1 ژانویه 2024 رسما به عضویت این نهاد درآیند. در حالی که این بلوک به عنوان یک کل چنین حرکتی را تلاش برای تغییر نظم جهانی می‌داند؛ نظمی که ظاهرا منسوخ شده و تفاوت‌هایی در دیدگاه‌های سیاست خارجی اعضا وجود دارد.
جبهه‌ای واحد علیه غرب
به نوشته موسسه مطالعاتی استیمسون، برزیل و هند روابط نزدیک‌تری با غرب دارند، در حالی که چین و روسیه ممکن است نقش این بلوک را متفاوت تفسیر کنند، به ویژه در شرایط کنونی. در بحبوحه تشدید تنش‌ها بین مسکو و غرب به دلیل حمله روسیه به اوکراین و بدتر شدن روابط بین ایالات متحده و چین، پکن و مسکو تلاش‌های خود را برای قرار دادن بریکس به عنوان یک نیروی متقابل علیه بلوک غرب را افزایش داده‌اند. تعریف کشورهای مخالف آمریکا چون ایران در بریکس را می‌توان به عنوان نتیجه مستقیم این تلاش‌ها تعبیر کرد. موضع روسیه صریح است. این کشور درگیر رویارویی پرمخاطره با غرب، به ویژه ایالات متحده است. درگیری اوکراین باعث تعمیق بیشتر روابط بین روسیه و ایران شده است، متغیری که در همکاری نظامی دو بازیگر مشهود است.
سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه در پاسخ به برخی گزارش‌ها مبنی بر درخواست واشنگتن از دولت ایران برای توقف فروش هواپیماهای بدون سرنشین به مسکو، گفت: «رویکرد طرفین تغییر نخواهد کرد و همکاری با ایران ادامه خواهد داشت. ما کشورهای مستقلی هستیم و تسلیم دیکته‌های آمریکا و اقمارش نمی‌شویم.» رضا طلایی نیک، سخنگوی وزارت دفاع ایران نیز همان روز گفت: «هیچ یک از توافق‌ها (در خصوص پهپادها) که با کشورهای دیگر مانند روسیه داشته‌ایم، لغو نشده است.» چین نیز از حامیان جدی ایران است. از همین رو می‌توان گفت، از میان شش کشور تازه دعوت شده، حضور ایران می‌تواند اهمیت منحصر به فردی داشته باشد. کوبوس ون استادن، محقق پروژه جنوبی چین جهانی، به نیویورک تایمز گفت: «بدیهی است که ایران یک انتخاب پیچیده است. می‌توانم تصور کنم که برخی دیگر از اعضا نگران هستند که ممکن است تنش‌های ژئوپلیتیکی با قدرت‌های غربی افزایش پیدا کند».
مزایا و چالش‌های عضویت ایران در بریکس
به نوشته موسسه استیمسون، عضویت ایران در بریکس برای این کشور از چند منظر با اهمیت است. تایید عضویت ایران توسط چین و روسیه که در حال حاضر رویاروی قدرت‌های غربی قرار دارند و در نتیجه با ایران همسو هستند، برگ برنده‌ای برای تهران جهت رایزنی با جبهه غربی است. از منظر اقتصادی نیز دولت ایران بدین طریق می‌تواند روابط تجاری خود را با کشورهای عضو بریکس گسترش دهد. این پتانسیل به ویژه در صورتی سودمند خواهد بود که دولت ایران بتواند نفت را با حجم مورد نظر خود بفروشد. از نظر عملی، ایالات متحده در اعمال تحریم‌ها علیه چندین کشور پس از وارد شدن به تجارت با ایران، با چالش مهمی مواجه است، زیرا بریکس مجموعاً تقریباً نیمی از جمعیت جهان را تشکیل خواهد داد. با این حال، چالش اصلی برای تهران نه دور زدن تحریم‌ها، بلکه فروش نفت ایران با توسل به دلار است. از همین رو امروز ایده دلارزدایی و ایجاد یک ارز مشترک مورد توجه قرار گرفته که نه تنها توسط ولادیمیر پوتین، به دلایل واضح، بلکه توسط رئیس جمهور برزیل، لولا داسیلوا در جریان گردهمایی اخیر بریکس، مورد حمایت قرار گرفت. با این حال، امکان سنجی چنین سناریویی در کوتاه مدت نامشخص است.
دولت ایران همچنان این پتانسیل را دارد که صادرات نفت و غیرنفتی خود را با استفاده از یوان چین، ارزهای محلی و ترتیبات مبادله‌ای افزایش دهد. این استراتژی می‌تواند بخش قابل توجهی از فشار ناشی از تحریم‌های ایالات متحده را کاهش دهد. نفوذ یوان چین ممکن است افزایش یابد، به ویژه با توجه به این که پنج کشوری که در بریکس خواهند بود - آرژانتین، برزیل، ایران، روسیه و عربستان سعودی - از قبل یوان را در پرداخت‌های خود گنجانده‌اند. با این وجود، اقتصاددانان مدعی‌اند که دلار آمریکا احتمالاً سلطه خود را در میان کشورهای بریکس حفظ خواهد کرد.
علاوه بر این دولت ایران در مسیر انتقال ارزهای قابل تبدیل، عمدتاً دلار آمریکا و یورو، به ایران با چالش روبرو است. از سال 2018 که دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای ایران خارج شد، ارزش ریال ایران به شدت کاهش یافته است. صرف نظر از این، تعامل با اعضای بریکس احتمالاً تأثیر تحریم‌های فعلی ایالات متحده بر ایران را کاهش خواهد داد. با این حال، اگر ایران بخواهد از طریق پیگیری ویا تسریع برنامه هسته‌ای خود از عضویت خود در بریکس برای مقابله با تحریم‌های ایالات متحده استفاده کند، سه کشور اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) که بر سر توافق هسته‌ای 2015 مذاکره کردند، به طور بالقوه می‌توانند مکانیسم ماشه را فعال کنند. (ادعایی) این مکانیسم که در توافق برجام تعریف شده می‌تواند تمامی تحریم‌های پیشین سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند. اگر چنین سناریویی محقق شود، شور و شوق پیرامون عضویت ایران در بریکس ممکن است آنطور که محافظه‌کاران پیش‌بینی می‌کردند جذاب نباشد.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید
