ورامین، شهری که از نو باید شناخت

ورامین که در گذشته از آن به عنوان وارنای کهن یاد می شد، یکی از قدیمی ترین مناطق استان تهران است که بر اساس آثار کشف شده در آن، قدمت زندگی در این منطقه به بیش از 7 هزار سال می رسد. ورامین علاوه بر آثار تاریخی متعدد، طبیعتی بکر و دست نخورده، روستاهای هدف گردشگری، هتل ها و اماکن اقامتی مدرن از چندین خانه بوم گردی روستایی برخوردار بوده و می تواند اوقات خوشی را برای گردشگران و مسافران به همراه داشته باشد.

مسجد جامع ورامین

مسجد جامع ورامین از شاهکارهای قرن هشتم هجری قمری است که هنر کاشیکاری، گچبری، آجرکاری و خوشنویسی خطوط بنایی آن، چنان باهم ترکیب شده که درکمتر بنای تاریخی به چشم می خورد.

مادام دیولافوا جهانگرد و ایرانگرد مشهور فرانسوی که بسیاری از شهرها و مناطق مختلف ایران را از نزدیک بازدید کرده و در سفرنامه ای نتایج مشاهدات خود را منتشر کرده است، در زمان ناصرالدین شاه به منطقه ری سفر کرد و در سفرنامه خود از مسجد جامع شهرستان ورامین به عنوان یکی از بناهای تاریخی و بی نظیر یاد می کند.

احداث بنای مسجد توسط معمار علی قزوینی در زمان سلطان محمد خدابنده آغاز شد و در زمان ابوسعید به پایان رسید.

بکارگیری آجر برای نوشتن آیات قرآنی و آجرچینی در پیشانی ایوان جنوبی مسجد که به طرز شگفت آور یادآور نام امام علی (ع) است، راز و رمز شیعه را در جای جای مسجد نشان می دهد. محراب گچبری شده این مسجد، خود شاهکاری دیدنی است که کمتر نظیرش دیده شده است.

این بنا در سال 1310خورشیدی در شمار فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

این بنای تاریخی در خیابان شهید بهشتی ورامین واقع شده است.

برج آرامگاهی علاءالدوله

در فاصله 200 متری مسجد جامع و در حاشیه جنوب شرقی میدان امام ورامین، برج آرامگاهی علاءالدوله واقع شده، برجی آجری و قدیمی که در کنار مصلای صاحب الزمان (عج) خودنمایی می کند.

در برخی کتب تاریخی، این برج به نام علاء الدین نامیده شده است و چنانچه از کتب انساب بر می آید، نسبت علاء الدین به امام سجاد (ع) می رسد.

این برج که به سده هفتم متعلق است، با 12متر ارتفاع و پنج مترارتفاع سقف مخروطی، از نظر زاویه بندی، ترکیب آجر، کاشیکاری و خطوط کوفی بسیارچشم نواز است.

برج آرامگاهی علاء الدوله از دو بخش تشکیل شده که بخش اول دارای بدنه مدوری با ارتفاع 12 متر که بخش اصلی بنا را تشکیل می دهد و قسمت دوم شامل گنبد مخروط شکل بزرگی به ارتفاء 5 متر است که بر روی قسمت اول قرار دارد.

سبک ساختمان برج حد وسط بین معماری مغول و دوره آق قوینلوها و قراقیونلوها است. یکی دیگر از آثار تاریخی و منحصر به فرد ورامین که شهرت آن از مرزهای داخلی کشور گذشته، بقعه متبرک امامزاده یحیی است که در کنار روستای کهنه گل، نزدیکی میدان رازی ورامین واقع شده است.

سیاحان بازدیدکننده از این مقبره که در سال 707 هجری قمری احداث شده، همگی از کاشی های شفاف و زیبای آن در سفرنامه های خود تعریف و تمجید کرده اند، اما اکنون متاسفانه بسیاری از این کاشی ها به سرقت رفته‌است.

هسته اصلی بنای بقعه متشکل از یک طرح هشت ضلعی از داخل و چهار ضلعی از بیرون با یک ورودی از جانب شمال است.

داخل بقعه بر خلاف منظر ساده و بی پیرایه بیرون آن، دارای محراب کاشی و ازاره های کاشی ستاره ای شکل بوده که با کاشی های نیلی رنگ جلادار تزیین شده است، استاد سازنده ی این کاشی 'علی بن محمد بن ابی طاهر' و تاریخ آن 663هجری است.

در بالای ازاره کتیبه ای گچبری به خط ثلث برجسته حاوی کلام خدا و رسول اکرم (ص) در زمینه ی گل و بوته جلب نظر می کند که گرداگرد حرم دور می زند و تاریخ محرم سال 707هجری و بانی بنا 'ابومحمد زید ' یاد شده است.

اثر نفیس و کم نظیر دیگراین امامزاده سنگ قبر محراب گونه کاشی آن است که امضای دو استاد کاشی ساز کاشانی را با خود داشته که تاریخ سال آن 705 قمری است و در حال حاضر در موزه آرمیتاژ لنینگراد نگهداری می شود.

امام زاده شاهزاده محمد

در جنوب شهر ورامین و در حاشیه روستای ایجدان، بنای تاریخی و منحصر به فرد امامزاده شاهزاده محمد واقع شده که این بنای تاریخی و مهم زیارتگاه معروفی است که بقعه آن از آجر و کاشی در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و به فرمان امین السلطان بنا شده است که مردم ورامین معجراتی به این امامزاده نسبت می دهند.

این امامزاده در زمان قاجار در تمام منطقه تهران معروف بوده و تعداد زائران آن را در سال بالغ بر 10 هزار نفر و قربانی های نذری را تا 2 هزار رأس گوسفند ذکر کرده اند. آب انبار قلعه بلند

آب انبار قدیمی روستای قلعه بلند از توابع بخش جوادآباد ورامین، یکی از مهترین آثار به جای مانده از اواخر دوران قاجاریه است که در تأمین آب اهالی این روستا که در آن زمان از رونق بسیاری برخوردار بود، نقش به سزایی ایفا می کرد.

روستای قلعه بلند که از آن به عنوان ابردژ یاد می شود، در حاشیه راه آهن سراسری تهران - مشهد و محور قم گرمسار در 20 کیلومتری شرق ورامین واقع شده است.

این بنای مهم تاریخی طی سال های گذشته با اعتبارات تخصیص یافته از سوی میراث فرهنگی استان تهران، مرمت و بازسازی شد و با فراهم شدن شرایط و زیرساخت ها، پیشنهاد ثبت آن در آثار ملی به سازمان میراث فرهنگی ارائه و هم اکنون در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است.

امامزاده یحیی (ع)

بقعه متبرکه امامزاده یحیی (ع) در روستای کهنه‌گل در جنوب ورامین نزدیک مسجد جامع در میان صحن امامزاده واقع شده است.

این بقعه متبرکه که از بناهای مهم زیارتی شهرستان ورامین و همواره مورد توجه مردم شهرستان و مسافران بوده است، مدفن امامزاده یحیی یکی از نوادگان امام‌زین‌العابدین (ع) است.

بقعه متبرکه امامزاده یحیی (ع) از نظر معماری به عنوان یکی از مهمترین بناهای تاریخی این شهرستان محسوب می‌شود.

هسته اصلی بنای بقعه متشکل از یک طرح هشت ضلعی از داخل و چهار ضلعی از بیرون با یک ورودی از جانب شمال است و کالبد بنا با آجر ساخته شده و مربوط به قرن هفتم هجری است.

داخل بقعه بر خلاف منظر ساده و بی‌پیرایه بیرون آن، دارای محراب کاشی و ازاره‌های کاشی ستاره‌ای شکل بوده با کاشی‌های نیلی رنگ جلادار تزیین شده است.

در بالای ازاره کتیبه‌ای گچبری به خط ثلث برجسته حاوی کلام خدا و رسول اکرم (ص) در زمینه گل و بوته جلب نظر می‌کند که گرداگرد حرم دور می‌زند و تاریخ محرم سال 707هجری و بانی بنا 'ابومحمد زید ' یاد شده است.

از این بقعه جهانگردانی همچون مادام ژان دیولافوا در سال 1881میلادی و آندره‌گدار دیدن کرده‌اند. این بنا به شماره 199در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و در سال 1382شمسی با نظارت کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران مرمت و بازسازی شد.

روستای هدف گردشگری خاوه

ورودی این روستا، یکی از منحصر به فرد ترین خیابان های درختی در روستاهای شهرستان های استان تهران است و درختان در هم تنیده زبان گنجشک، صحنه ای زیبا پیش روی افراد ترسیم می کند. نام قدیم این روستا خوابه یا خاور بوده که محل زندگی عرفای بزرگی همچون کمال ابوالقاسم خوابی بوده که وی از بزرگان شیعه در پیش قرن ششم بوده است.

امامزاده علی، بی بی زبیده، نقاره خانه، دو حمام قدیمی، آب انبار، قلعه و تپه باستانی، آسیاب آبی، حسینیه احمدی ها، خانه احمدی ها، خیابان درختی و مدرسه تاریخی روستای خاوه از جمله آثار منحصر به فردی است که می تواند مورد توجه گردشگران نوروزی قرار گیرد.

شغل اغلب ساکنین روستای خاوه کشاورزی و دامپروری است و بیش از یک هزار و 300 هکتار اراضی قابل کشت این منطقه که از جمله حاصلخیزترین خاک های دشت ورامین است این منطقه را به نگین کشاورزی شهرستان ورامین تبدیل نموده است. زنان این روستا نیز از هنر مهم و تأثیرگذار قالی بافی و فرش بافی برخوردارند و طرح هایی نظیر مینا خانی، پاشتری، قمی و کاشانی این روستا از آوازه ای جهانی برخوردار است.

بقعه سید سلطان محمود خاوه ای یکی از اثار تاریخی مهم این روستاست که همه ساله پذیرای تعداد زیادی از مسافران است.

سبک معماری این بقعه شباهت بسیاری از بقاع روستاهای مجاور خود را دارد و با گنبدی کم خیز با شیب ملایم با رنگ سبز و با مهارتی خاص ساخته شده است.

این اثر مهم تاریخی در تاریخ یکم مهر سال 82 به شماره 10324 به ثبت آثار ملی رسیده است.

قلعه باستانی خاوه نیز یکی از قلعه های دیدنی ورامین است که با ارتفاع 12 متر و وسعتی در حدود نیم هکتار متعلق به دوره صفویه و یا زندیه است.

این روستا از دو خانه بوم گردی برخوردار است.

روستای هدف گردشگری احمدآباد کوزه‌گران

روستای هدف گردشگری احمدآباد کوزه گراناین روستا از قدیم در صنعت سفال فعالیت داشته و به این دلیل به آن احمدآباد کوزه‌گران می‌گویند.

هم اکنون نیز تعداد زیادی از کارگاه ها و صنایع سفال و سرامیک در این روستا مستقر بوده و اقدام به تولید انواع وسایل و لوازم سفالی می نمایند که همواره مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.

احمدآباد کوزه گران با دارا بودن بیش از 600 هکتار اراضی قابل کشت است که بیشترین محصولات کشاورزی آن را غلات، صیفی جات، پنبه، حبوبات، باغات انگور و گردو تشکیل می‌دهد.

این روستای هدف گردشگری از تعداد بسیاری آثار تاریخی تشکیل شده که به طور نمونه می توان به امامزاده سید حسین، قلعه زمزم، قبرستان قدیمی، مسجد قدیمی، تپه قلعه و منگل رودخانه اشاره کرد.

کیفیت سفال های تولیدی در ورامین، با سفال های لالهجین همدان برابری می‌کند.

• ریاست سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری
• ورامین
• جهانگردی