پشت پرده ماراتن آتش بس؛ محرمانه‌های یک توافق تاریخی / رد پای شیخ در مذاکرات؛ ترامپ چگونه نتانیاهو را تسلیم کرد؟

به گزارش اقتصادنیوز، نیویورک تایمز با انتشار یادداشتی مدعی شد، عصر چهارشنبه، نخست وزیر قطر در مجتمع اداری ساحلی خود در دوحه، نفس راحتی کشید چرا که اطمینان حاصل کرد توافق به دست آمده است. همزمان مذاکره کنندگان حماس، به رهبری یک قانونگذار سابق تنومند، دفتر نخست وزیری را ترک کرده و از درخواست ساعت یازدهم که آخرین مانع بزرگ در مسیر آتش بس در غزه پس از 466 روز جنگ بود، دست کشیدند. همزمانخبرنگاران در سالنی در طبقه پایین تجمع کرده و منتظر بودند شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر آمده و اعلام کند که او و سایر میانجیگران سرانجام توافق را به نتیجه رساندند. در همان بازه زمانی دو فرستاده آمریکایی به شیخ محمد پیوستند و او بیانیه خود را آماده کرد.

پشت پرده ماراتن اتش بس

نیویورک تایمز در ادامه گزارش خود و به نقل از دو منبع آگاه به مذاکرات نوشت، در چنین شرایطی ناگهان مشکل جدیدی پیش آمد. در اتاقی در طبقه ششم، هیئت اسراییلی به رهبری رؤسای دو سازمان اطلاعاتی اصلی اسرائیل خواسته‌های خود را در لحظه آخر روی میز گذاشتند. بنیامین نتانیاهو می خواست اسامی تعداد انگشت شماری از اسرای فلسطینی را که اسرائیل در جریان آتش بس آزاد می کند، را منتشر کند. در حالی که دستیاران او تلاش می کردند تا مشکل نهایی را حل کنند، شیخ محمد با برت مک گورک، مذاکره کننده اصلی بایدن و استیو ویتکاف، نماینده دونالد جی. ترامپ، در دفترش نشست و امیدوار بود که تلاش های این دو هدر نرود. به ادعای نیویورک تایمز این گزارش از روزهای پایانی مذاکرات به واسطه داده هایی است که توسط 9 نفری که در جریان رایزنی ها قرار داشتند در اختیار این نشریه قرار گرفته، یا برخی از آنها به واسطه پست های حساسی که دارند نخواستند نامشان فاش شود.

آتش بسی که در نهایت در نشست خبری دیرهنگام اعلام شد، ساعاتی پس از درخواست جدید اسرائیل مطرح شد و تفاوت های زیادی با نسخه هایی داشت که در طول سال گذشته توسط میانجیگران مصر، قطر و دولت بایدن که نمایندگان آنها مکرراً با طرف های متخاصم دیدار داشتند، ارائه شد. به ادعای این نشریه، آنچه این توافق را در هفته گذشته به سرانجام رساند، مشارکت غیرمحتمل فرستادگان روسای جمهور فعلی و آینده آمریکا بود که همراه با نخست وزیر قطر در ماراتن رایزنی ها فعالیت داشتند. در حالی که بایدن و ترامپ برای کسب اعتبار با هم رقابت کردند، واقعیت این است که نمایندگان دو رئیس جمهوری برای فشار نهایی نقش برجسته ای ایفا کرده و هر کدام از رویکردهای متفاوتی برای سوق دادن رهبری اسرائیل به سمت توافق استفاده می‌کردند. این در حالی بود که شیخ محمد بر حماس تمرکز داشت.

نقش نماینده ترامپ

یکشنبه هفته گذشته، هیئت های اسرائیلی و فلسطینی و همچنین دو آمریکایی روزهای طولانی را در محوطه نخست وزیری، نزدیک بازار قدیمی در مرکز شهر دوحه سپری کردند. این هیئت ها که مستقیماً با یکدیگر رایزنی نداشتند، در اتاق های مختلف در طبقات مختلف نشستند و مقامات قطری و مصری حامل پیام هایی میان طرفین بودند. توماس آر. نیدس، سفیر سابق ایالات متحده در اسرائیل در این باره مدعی شد: «آنها شرکای طبیعی نیستند، اما ترکیب این سه فرد و سه دنیایی که آنها نمایندگی می کنند، تنها چیزی بود که زمینه ساز توافق شد. شما نیاز به فشار از همه طرف داشتید - فشار جهان عرب، فشار بایدن و فشار ترامپ». در همین راستا گروهی از ناظران مدعی اند که مجموعه ای از مقامات به پیشبرد مذاکرات برای پایان جنگ یکساله کمک کردند. از طرف آمریکایی، مک گورک با نظارت بر تلاش‌های میانجی‌گری ایالات متحده از هفته‌های آغازین جنگ در کنار دیگر بازیگران کلیدی، از جمله ویلیام جی برنز، رئیس C.I.A مشارکت داشت.

اما در روزهای پایانی تعداد مقام های آمریکایی به سه نفر افزایش یافت. مک گورک، دیپلمات کهنه کار که مدت ها بر خاورمیانه متمرکز بود، به این گروه دو نفره اضافه شد؛ چهره ای که به تدوین جزئیات پیچیده قرارداد کمک کرد. همزمان ویتکاف، سرمایه گذار املاک و مستغلات که با ترامپ گلف بازی می کند، در متقاعد کردن اسرائیل برای موافقت نهایی با مفاد قرارداد نقش اساسی ایفا کرد. همزمان شیخ محمد نیز نقش آفرین بود؛ همانی که حماس را متقاعد کرد تا به سازش‌های کلیدی تن دهد، در حالی که برای هر دو طرف فضای اداری برای بحث در مورد جزئیات نهایی را فراهم ساخت. قراردادی که آنها امضا کردند حداقل شش هفته در جنگ وقفه ایجاد می کند، در این مدت حماس موافقت کرده که 33 گروگانی را که در جریان حمله این گروه به اسرائیل در آغاز جنگ در 7 اکتبر 2023 به اسارت گرفته به تدریج آزاد کند. در مقابل، اسرائیل متعهد شده که به تدریج حدود هزار اسیر فلسطینی را آزاد کند که برخی از آنها در حبس ابد هستند. در این میان هزاران آواره غزه نیز قرار است به خانه های خود بازگردند.

ماجرای جشن تولدی نیمه کاره

به ادعای نیویورک تایمز، توافق به دست آمده بسیار شبیه به پیشنهاداتی است که دو طرف بین ماه های مه و ژوئیه 2024 تقریباً با آن موافقت کردند. این گفتگوها در بحبوحه اختلافات در باب آتش بس دائمی یا موقت، اینکه چگونه به آوارگان غزه اجازه داده شود تا به خانه بازگردند، شکست خورد. در نتیجه، جنگ طولانی شد و ده ها هزار فلسطینی دیگر و همچنین چندین گروگان اسرائیلی جانشان را از دست دادند. منتقدان، نتانیاهو را به خرابکاری در مذاکرات برای جلوگیری از فروپاشی ائتلاف کابینه خود متهم کردند که شامل قانونگذاران مخالف توافق بود. برخی دیگر مدعی شدند که حماس عمداً مذاکرات را طولانی کرده به این امید که اسرائیل در یک درگیری منطقه ای گسترده تر با متحدانش در لبنان و یمن هم صدا شود. در برخی مواقع، قطر از ادامه میانجیگری خودداری کرد و هر دو طرف را به تعامل بی‌دلیل متهم کرد. پس از انتخاب مجدد ترامپ در نوامبر، حتی قبل از اینکه رئیس جمهور منتخب به حماس هشدار دهد تحرکات از سرگرفته شد. او ویتکاف را که تجربه دیپلماتیک نداشت اما روابط تجاری قدرتمندی با قطر برقرار کرده بود، به عنوان فرستاده خود در خاورمیانه منصوب کرد. به گفته دو نفر از منابع آگاه به گفت و گوها، اعضای دولت بایدن بی سر و صدا به سراغ ویتکاف رفتند تا ببینند آیا می توانند با یکدیگر در باب مذاکرات آتش بس همکاری کنند. به گفته یکی از افراد، علیرغم شکاف های سیاسی گسترده بین روسای خود، مک گورک و ویتکاف هماهنگ شدند و گاهی اوقات چندین بار در روز صحبت می کردند.

با این حال، شکاف گسترده بین حماس و اسرائیل باقی مانده است. کمی قبل از کریسمس، در حالی که تنها چند هفته از ریاست جمهوری بایدن باقی مانده بود، مک گورک ناامیدانه از سفر به دوحه بازگشت. به گفته دو نفر از افراد آشنا به او، گورک به قطری‌ها گفته بود که تا زمانی که حماس سیگنال واضحی از تمایلش برای معامله ارسال نکند، توافق حاصل نمی شود. همزمان به گفته دو نفر درگیر در این روند، آن لحظه در اولین روزهای ژانویه فرا رسید. شیخ محمد حماس را متقاعد کرد تا اسامی بیش از 30 گروگانی را که در شش هفته اول آتش بس آزاد می شوند، تایید کند، اقدامی که مدت ها در انتظار آن بود و نشان می داد این گروه واقعاً خواهان توافق است. دلیل تغییرموضع حماس همچنان نامشخص است، اما تحلیلگران می گویند تغییر معادلات خاورمیانه می تواند عامل این چرخش باشد. به گفته دو منبع آگاه، مک گورک هنگام شرکت در جشن تولد دخترش در یک پارک سرپوشیده ترامپولین در 4 ژانویه از این موفقیت مطلع شد. او مهمانی را در نیمه کاره رها کرد و بلافاصله به دوحه رفت تا با شیخ محمد، همتایان مصری و مذاکره کنندگان اسرائیلی ملاقات کند. ویتکاف در 10 ژانویه به او ملحق شد و آن دو با شیخ محمد توافق کردند که آمریکایی ها به طور مشترک بر اسرائیل تمرکز کرده و نخست وزیر این بازیگر را تحت فشار قرار دهند.

نتانیاهو در محاصره یاران ترامپ

عمده اختلافات باقی مانده بر روی عمق منطقه حائلی بود که اسرائیل به دنبال حفظ آن در داخل مرزهای غزه بود و همچنین تعداد اسیران برای مبادله با گروگان های مجروح و بیمار. به گفته چهار مقام آگاه، این دیدار در مدت کوتاهی توسط ویتکاف مقدمه سازی شد و به نتیجه رسید. ویتکاف با نتانیاهو و مقامات ارشد اسرائیلی در دفتر نخست وزیری در شرق بیت المقدس دیدار کرد و مک گورک نیز از طریق تلفن به بحث پیوست. گفته می شود، دو آمریکایی به نتانیاهو فشار آوردند تا در مورد دو مانع بزرگ اخیر نرمش نشان دهد. مک گورک به رهبر اسرائیل هشدار داد که در خطر از دست دادن بهترین شانس خود برای امضای قرارداد است. سپس ویتکاف فشار لازم را اعمال کرد و به نتانیاهو تاکید کرد که ترامپ می‌خواهد این معامله انجام شود. چهار مقام آگاه مدعی شدند که پس از این دیدار، به نظر می رسید که نتانیاهو نگرش خود را تغییر داده است. او بلافاصله به چهار مذاکره کننده ارشد خود - از جمله دیوید بارنیا، رئیس سازمان اطلاعات خارجی اسرائیل، و رونن بار، رئیس جاسوسی داخلی اسرائیل - دستور داد که به دوحه بروند. در چهار روز بعد، شیخ محمد میزبان یک سلسله جلسات بود، جلساتی که عمدتاً در دفتر شخصی اش برگزار می شد، در حالی که مقامات حماس، مذاکره کنندگان اسرائیلی، افسران اطلاعاتی مصر و دو آمریکایی تا صبح با او رایزنی داشتند.

تیم‌های اسرائیل و حماس، در طبقات مختلف، هرگز یکدیگر را ندیدند. آنها به نوبت برای اطلاع از آخرین موقعیت دشمن خود وارد دفتر نخست وزیری شدند. گاهی اوقات ماهیت ساختار فرماندهی حماس مانع پیشرفت می شد که رهبران آن در قطر را ملزم می کرد تا جزئیات خاصی را با همتایان خود در غزه که همگی مخفی هستند و دسترسی به آنها سخت است بررسی کنند. مک گورک و ویتکاف نیز اغلب با روسای مربوطه خود هماهنگ بودند. به گفته یکی از افراد آشنا، در برخی مواقع، مک گورک با بایدن صحبت می کرد در حالی که ویتکاف، چند متر دورتر، با ترامپ یا تیمش تلفنی رایزنی داشت. محمد الخلیفی، وزیر کشور در وزارت خارجه قطر گفت: «ما کلمه به کلمه، جمله به جمله و فرمول به فرمول مذاکره می کردیم. "از نظر روحی و جسمی فرایندی خسته کننده بود». به گفته سه منبع آگاه، بزرگترین موفقیت نزدیک به نیمه شب یکشنبه شب رخ داد. شیخ محمد به دو آمریکایی گفته که اگر اسرائیل بتواند نرمش بیشتری نشان دهد، توافق حاصل می شود.

مک گورک و ویتکاف با هم از راهرو به سمت اتاق اسرائیلی ها رفتند، جایی که مذاکره کنندگان قبلاً تلفنی با نتانیاهو صحبت می کردند. آمریکایی ها با پیوستن به این تماس، به رهبر اسرائیل گفتند که در صورت موافقت او با افزایش تعداد زندانیان درگیر در مبادله و همچنین کاهش جزئی عمق منطقه حائل، زمینه ساز توافق می شود. پس از یک بحث بلند به زبان عبری بین نتانیاهو و تیمش، آنها مصالحه کردند. آمریکایی ها بازگشتند تا شیخ محمد را در جریان اخبار قرار دهند. به گفته یک منبع اشنا، رهبر قطر به فرستادگان گفت: «ما یک معامله خواهیم داشت». پس از یک سال شکست، حوالی نیمه شب یکشنبه، آنها فکر کردند که توافقی دارند، مشروط به مشاجره بر سر جزئیات کوچک نهایی. با این حال، چهارشنبه مشکلات بیشتری پیش روی مذاکره کنندگان قرار گرفت. حماس ناگهان در باب حضور نیروهای اسرائیلی در منطقه حائل شروطی را مطرح کرد. پس از آن که رهبران مصر و قطر حماس را متقاعد کردند که اسرائیل عقب نشینی خواهد کرد، تل آویو برای شفاف سازی بیشتر در مورد اینکه کدام اسیران فلسطینی آزاد خواهند شد، فشار آورد.

هزاران مایل دورتر، در دفتر بیضی شکل، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، با بایدن و کامالا هریس، در انتظار اخبار از مک گورک نشسته بودند. به گفته یکی از منابع آگاه، حتی زمانی که شیخ محمد سرانجام چهارشنبه شب این معامله را اعلام کرد، هویت آخرین زندانیان هنوز توسط دو طرف روشن نشده بود. اما یکی از افراد آشنا گفت، مک گورک و ویتکاف به اندازه کافی اطمینان داشتند که به روسای خود اطلاع دهند که آتش بس حاصل خواهد شد. آن کشمکش نهایی تا روز پنجشنبه ادامه یافت و مک گورک و ویتکاف در نهایت همان شب قطر را ترک کردند. این توافق تثبیت شد - و به همین ترتیب نام یکی از غیر محتمل ترین جفت ها در تاریخ دیپلماتیک آمریکا ثبت شد.

• معمای دریای سرخ؛ حوثی‌ها کلید باب المندب را در دست گرفتند / دبی بهشت کشتی‌های رانده شده؟+ نمودار
• بازگشت ترامپ قطر را بی‌اثر کرد / خاورمیانه در آستانه رقابت پنهان آنکارا و دوحه؟
• راز عبور ترامپ از هریس / چگونه بحران خاورمیانه برگ برنده جمهوری‌خواهان شد؟
• توافق با ایران در صدر برنامه‌های ترامپ / نتانیاهو چه خوابی برای ساکن تازه کاخ سفید دیده است؟

• اینستاگرم
• تلگرام
• ایکس
• لینکدین