پیامهای راهبردی عراقچی درشانگهای؛ همگرایی دفاعی دربرابر تهدیدات نوظهور

در شرایطی که نظام بین‌الملل به‌سوی چندقطبی‌شدن پیش می‌رود، بلوک‌های شرقی همچون شانگهای به مهم‌ترین تکیه‌گاه کشورهای مستقل در برابر هژمونی غرب تبدیل شده‌اند.

خبرگزاری مهر - گروه سیاست - نفیسه عبدالهی: «عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز سه شنبه (24 تیرماه) برای شرکت در بیست و پنجمین نشست شورای وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای در تیانجین چین به این کشور سفر کرد.

عراقچی در حاشیه این نشست ضمن دیدار با رئیس‌جمهور چین، با وزرای خارجه روسیه، قرقیزستان، ازبکستان، پاکستان و هند دیدار و درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین تجاوزات رژیم صهیونیستی و آمریکا به ایران به گفت‌وگو پرداخت.

وی همچنین در جریان این سفر با «وانگ‌یی» وزیر خارجه چین هم دیدار و گفت‌وگو کرد.

سرگئی لاوروف، وانگ‌یی، بختیار سعیداف، سوبرامانیام جایشانکار، سراج الدین مهرالدین، محمد اسحاق‌دار و جن بیک کولوبایف وزرای خارجه روسیه، چین، ازبکستان، هند، تاجیکستان، پاکستان و قرقیزستان از جمله حاضران در این نشست بودند.

سخنرانی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در بیست و پنجمین نشست شورای وزیران امور خارجه سازمان همکاری شانگهای (SCO) در تیانجین چین، حاوی چهار پیشنهاد کلیدی سازوکار دائمی برای پایش، مستندسازی و هماهنگی پاسخ‌ها به تجاوز نظامی، ایجاد مرکز مطالعات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه، تشکیل مجمع امنیت منطقه‌ای و تعمیق همگرایی رسانه‌ای و فرهنگی بین کشورهای عضو چهار پیشنهادی بود که نمایانگر راهبرد ایران برای ایفای نقشی ساختارمحور در نظم جهانی نوظهور است. این چهار پیشنهاد، نه‌تنها بر اساس منافع ملی ایران، بلکه بر پایه درکی عمیق از تحولات ژئوپلیتیکی و شکل‌گیری بلوک‌های قدرت جدید همچون شانگهای و بریکس ارائه شد.

سازوکار دائمی برای مقابله با تجاوز نظامی

عراقچی با اشاره به تجاوزات نظامی رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه ایران، خواستار بررسی فوری این موارد توسط شورای سران سازمان و حمایت رسمی SCO از ایران شد.

وی این تجاوزات را نقض صریح منشور ملل متحد و ضربه‌ای مرگبار به دیپلماسی و رژیم منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای دانست.

بیانیه رسمی SCO که در محکومیت این تجاوزات که در 27 خرداد 1404 صادر شده بود، بستری برای تقویت حمایت‌های متقابل درون‌سازمانی ایجاد کرد.

مرکز مقابله با تحریم‌های یکجانبه / آغاز نهادسازی شرق‌محور اقتصادی

پیشنهاد دوم عراقچی؛ تأسیس مرکز مطالعات و مقابله با تحریم‌های یکجانبه بود؛ نهادی که مأموریت دارد راهبردهای مقابله با تحریم‌های اقتصادی غیرقانونی را طراحی کرده و از زنجیره‌های تأمین، سیستم‌های بانکی و تجارت کشورهای عضو در برابر فشارهای خارجی محافظت کند.

این نهاد می‌تواند به مرکز هماهنگی و هم‌افزایی اقتصادی کشورهای شرق آسیا، آسیای مرکزی و غرب آسیا تبدیل شود و جایگزینی برای مدل‌های اقتصادی غرب‌محور و تحریم‌محور ایالات متحده ایجاد نماید.

مجمع امنیت منطقه‌ای شانگهای؛ همگرایی دفاعی در برابر تهدیدات نوظهور

در سومین پیشنهاد، عراقچی تشکیل مجمع امنیت منطقه‌ای SCO با مشارکت نهادهای دفاعی و اطلاعاتی کشورهای عضو را مطرح کرد.

هدف از این مجمع، هم‌فکری و هماهنگی عملیاتی در برابر تهدیدات مشترکی نظیر تروریسم، افراط‌گرایی، جرایم سازمان‌یافته و تهدیدات سایبری است.

با توجه به تجربه عملیاتی ایران در مقابله با تروریسم و امنیت منطقه‌ای، این پیشنهاد می‌تواند جایگاه تهران را به عنوان یک قدرت امنیت‌ساز و ضدهژمون در ساختار شانگهای تحکیم بخشد.

همگرایی رسانه‌ای و فرهنگی؛ جبهه نرم علیه جنگ روایت‌ها

چهارمین پیشنهاد، تمرکز بر تعمیق همگرایی رسانه‌ای و فرهنگی بین کشورهای عضو برای مقابله با جنگ ادراکی، سانسور خبری و سلطه روایت‌های غربی بود.

عراقچی این پیشنهاد را در چارچوب تقویت «دیپلماسی فرهنگی» برای تقابل مؤثر با بازوهای رسانه‌ای قدرت‌های سلطه‌گر مطرح کرد.

شانگهای و بریکس؛ دو قطب نوظهور در برابر سلطه‌گری غرب در نظم بین‌المللی جدید

سازمان همکاری شانگهای و همچنین گروه بریکس به دو قطب مهم و نوظهور تبدیل شده‌اند که آشکارا در برابر سیاست‌های سلطه‌گرانه و یکجانبه‌گرایی آمریکا صف‌آرایی کرده‌اند. این دو بلوک، ضمن تاکید بر تعدد مراکز قدرت جهانی و نفی هژمونی‌طلبی غرب، از حقوق کشورهایی مانند ایران در زمینه‌هایی همچون غنی‌سازی صلح‌آمیز هسته‌ای دفاع می‌کنند.

پیشنهادات ایران در نشست شانگهای، به‌ویژه درباره مقابله با تحریم‌ها و تشکیل سازوکارهای امنیتی، نشان می‌دهد که تهران در حال پیوند زدن سیاست خارجی خود به ساختارهای نوظهور جهانی و عبور از مدل‌های وابسته به غرب است. این اتحادها می‌توانند پشتوانه سیاسی، اقتصادی و راهبردی مؤثری برای ایران در مقابل فشارهای آمریکا و متحدانش فراهم کنند.

دیپلماسی فعال ایران در محور شرق چهار پیشنهاد کلیدی عراقچی، بیانگر تحول دیپلماسی ایران از موضع صرفاً دفاعی به جایگاهی ابتکارمحور و راهبردساز در سازمان همکاری شانگهای است. ایران نه‌تنها به‌دنبال عضویت نمادین در بلوک شرق نیست، بلکه می‌کوشد در معماری نظم جدید جهانی نقش فعال و تأثیرگذار ایفا کند.

در شرایطی که نظام بین‌الملل به‌سوی چندقطبی‌شدن پیش می‌رود، بلوک‌های شرقی همچون شانگهای و بریکس به مهم‌ترین تکیه‌گاه کشورهای مستقل در برابر هژمونی غرب تبدیل شده‌اند و حضور مؤثر ایران در این ساختارها، بخشی از یک راهبرد کلان در راستای تحقق سیاست نگاه به شرق است.