از اقامت 73 درصدی مسافران در منازل بستگان تا سهم یک درصدی تورها از مجموع سفرها

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران نسبت به انتشار نتایج پژوهشی با عنوان "بررسی وضعیت گردشگری داخلی به منظور دستیابی به چالش‌های سیاستی این حوزه" تحت عنوان یک گزارش اقدام کرد.

در ابتدای این گزارش آمده است: براساس تحقیقات سازمان جهانی گردشگری، گردشگری داخلی 80 درصد از کل جریان گردشگری جهان را به خود اختصاص داده است و تمامی چالش‌هایی که گردشگری ورودی را تهدید می‌کند، مانند روابط سیاسی با سایر کشورها، مسئله تحریم و... بر این گونه از گردشگری بی‌اثر یا حداقل کم‌اثر است. این‌گونه از گردشگری فرصتی است برای توسعه درون‌زا و وابستگی پیشرفت صنعت به تقاضای موجود در کشور که یکی از مصداق‌های عملیاتی برای دستیابی به اقتصاد مقاومتی است.

بر اساس این پژوهش، گردشگری داخلی تقریبا در بیشتر کشورهای در حال توسعه بدون هیچ برنامه‌ریزی منظم دولت اتفاق می‌افتد و در ایران نیز به عنوان گردشگری خودانگیخته یا رها شده در جریان است. برای اینکه سیاست‌گذاران بتوانند اقدام‌های مناسبی در مورد گردشگری داخلی انجام دهند، ارائه تصویر و تفسیری مناسب از واقعیت گردشگری داخلی الزامی است و این پژوهش در حقیقت در صدد ترسیم همین تفسیر به منظور آماده شدن بستر لازم به جهت انجام سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های بعدی است.

مطابق نتایج حاصل از بررسی‌های آماری صورت گرفته در این سند که براساس آمار 10 ساله بازه زمانی بین سال‌های 1378 تا 1398 به دست آمده است، باید گفت هر چند کمیت گردشگری داخلی بیشتر شده است، اما از کیفیت آن کاسته شده است. توزیع سفر در بین خانوارها به صورت عادلانه‌ای انجام نشده و سه برابر شدن سرانه سفر خانوارها به واسطه افزایش سفرها برای خانوارهای سفر کرده رخ داده است. این شکاف رفاهی موجب شده تا خانوارهای بیشتری به فکر کاهش هزینه سفر باشند. بنابراین اقامت در خانه اقوام و دوستان، استفاده بیشتر از وسایل حمل ونقل شخصی، کاهش هزینه‌های مربوط به خرید سوغاتی و عدم استفاده از تورهای گردشگری نتیجه این وضعیت است.

44 درصد مسافرت‌ها با هدف دیدار اقوام و آشنایان انجام می‌شود

طبق این گزارش؛ در 11 سال گذشته تعداد سفرها با نرخ متوسط سالیانه 17 درصد درحال افزایش بوده به طوری که از 17/8 میلیون سفر در سال 1387 به تعداد 102/2 میلیون سفر در سال 1398 رسیده است. با این‌حال کاهش بی‌سابقه 10 میلیون سفر در سال 1398 آسیب جدی به بخش سفر و گردشگری وارد کرده که می‌توان آن را ناشی از سیلاب‌های بهار 1398 و افزایش هزینه‌های خانوار دانست.

بر اساس آمار منتشر شده در این سند؛ در یازده سال اخیر سهم سفر با هدف دیدار دوستان و آشنایان سهم 44 درصدی داشته و با اختلاف زیادی نسبت به سایر اهداف پییشتاز مانده است؛ سهم بالای این نوع از سفر ریشه درفرهنگ ایرانی - اسلامی دارد که پیوسته به محوریت خانواده و دیدار آشنایان توصیه دارد. لازم به ذکر است، گردش و تفریح، درمان، زیارت، خرید، کسب‌و‌کار و آموزش به ترتیب اهداف بعدی سفر بعد از دیدار دوستان و آشنایان را تشکیل می دهند.

مطابق با نتایج این پژوهش؛ طی 11 سال اخیر استان‌های مازندران، خراسان رضوی، تهران، گیلان و فارس برترین استان‌های گردشگری ایران بوده و تقریبا سهم 40 درصدی از کل سفرهای داخلی داشته‌اند. در مقابل سمنان، چهارمحال و بختیاری، البرز، زنجان، کردستان و خراسان شمالی جزو کم سفرترین استان‌های ایران بوده و تقریبا سهم 10 درصدی را از کل سفرهای داخلی داشته‌اند؛ با وجود این در بازه 11 سال اخیر سهم بسیاری از استان‌ها در جذب گردشگران تغییر کرده به طوری که سهم استان‌های پربازدید مانند خراسان رضوی، گیلان و اصفهان کاهش یافته و در مقابل سهم استان‌های کم بازدید مانند همدان، کرمانشاه، کرمان، لرستان و یزد افزایش پیدا کرده است.

عدم استقبال خانوارهای ایرانی از مسافرت در قالب تور

در این گزارش آمده است؛ در یازده سال اخیر سهم اقامت در خانه آشنایان و بستگان تقریبا 73 درصد بوده و با اختلاف زیادی نسبت به سایر اقامتگاه‌ها در رتبه اول قرار دارد. سهم بالای این نوع اقامتگاه دو توجیه فرهنگی و اقتصادی دارد. از لحاظ فرهنگی از آنجا که فرهنگ ایرانی - اسلامی پیوسته به محوریت خانواده و دیدار آشنایان توصیه کرده است و در اسلام صله رحم بعد از ایمان به خدا بسیار توصیه شده است، سفر با هدف دیدار دوستان و آشنایان بخش مهمی از فرهنگ سفر ایرانیان را شامل می‌شود. از بعد اقتصادی نیز آنجا که بیشتر گردشگران تمایل دارند هزینه سفر را کاهش دهند، بنابراین اقامت در خانه آشنایان و بستگان را بیشتر از اقامتگاه‌های عمومی، سازمانی و..... ترجیح می‌دهند.

بر اساس آمار منتشرشده در این گزارش؛ در ده سال اخیر تعداد سفرهای با وسیله نقلیه عمومی نظیر اتوبوس، قطار، هواپیما و... تقریبا ثابت بوده در حالی‌که سفر با وسیله نقلیه شخصی رشد چشمگیری داشته است، به عبارت دیگر تمایل ایرانیان برای سفر با وسیله‌های نقلیه شخصی در مقایسه با وسایل نقلیه عمومی افزایش پیدا کرده است.

در طول یازده سال اخیر تعداد سفرهای با تور تقریبا ثابت بوده و تنها سهم یک درصدی از کل سفرهای داخلی داشته است. عدم تمایل به سفر در قالب تور می‌تواند ریشه در مشکل‌های اقتصادی خانوارها و یا فرهنگ سفر مردم داشته باشد. البته برای بررسی این مشکل تنها نگاه به سمت تقاضا خانوارهای ایرانی درست نیست و باید موانع و مشکلات آژانس‌های مسافرتی نیز بررسی شود. همچنین بیشترین سهم از هزینه‌های خانوارهای ایرانی در سفر متعلق به خرید اقلام خوراکی و خوردنی است و هزینه‌های درمانی و حمل‌و‌نقل به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.

در انتهای این سند و در بخش جمع‌بندی و پیشنهادات نیز آمده است: گردشگری داخلی کشور که مبتنی بر الگوی اقامت در خانه دوستان و اقوام است از جهت درآمدزایی و توزیع منابع مالی در مقصد نیازمند اقدامات و برنامه‌های سیاستی است. همچنین توزیع عادلانه سفر و دسترس‌پذیری گردشگری داخلی به عنوان کالای اساسی برای گروه‌ها و اقشارمختلف جامعه، موضوعی است حیاتی در راستای پیشرفت الگوی ایرانی اسلامی که نیازمند اقدامات سیاستی تکمیلی است.