بحران کرونا؛ تجربه موفق تقویت سرمایه اجتماعی
تهران - ایرنا - سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی مردم به عنوان مهمترین پشتوانه دولت در بحران‌ها گرچه نشیب‌هایی در پاییز و زمستان سال گذشته تجربه کرد اما تلاش صادقانه دولت و اعتماد مردم به این تلاش‌ها و تصمیمات در مهار بحران کرونا بار دیگر این مفاهیم ارزشمند را به روزهای اوج و فراز خود نزدیک ساخت.
شامگاه 29 اردیبهشت حجت الاسلام «حسن روحانی» میزبان جمعی از اهالی سیاست و نخبگان و فعالان این حوزه به سیاق رمضان های سال‌های گذشته بود. جلسه‌ای که به دلیل سال آخر ریاست جمهوری وی می‌تواند آخرین دیدار از این جنس تلقی شود و به سبب شرایط خاص جامعه در دوران کرونا و پساکرونا هم اهمیت ویژه‌ای داشته باشد. آنچه از تصاویر و اسامی حاضران در این نشست منتشر شده نشان می‌دهد که شخصیت‌های هر دو جریان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا در این ضیافت حاضر بوده و ابراز عقاید خود پرداختند. مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم در کنار موضوعاتی چون تقویت سرمایه اجتماعی و سرمایه نمادین، رفع عوامل کاهش مشارکت مردم در انتخابات، حمایت از طبقه متوسط جامعه و جلب رضایت آنان، محور عمده‌ترین اظهارنظرهای حاضران بود که رئیس جمهوری هم در سخنان خود به برخی از آن‌ها پرداخت. بر اساس توییت «علیرضا معزی» معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس‌جمهوری عمده سیاستمدارانی که در این جلسه، سخن گفتند بر موفقیت در مدیریت کرونا و ترمیم نسبی سرمایه اجتماعی اتفاق نظر داشتند.
روحانی چه گفت؟
کرونا، بهداشت، فضای مجازی، شرکت های دانش بنیان و بورس مهمترین محورهای سخنان رئیس جمهوری در دیدار با فعالان سیاسی بود. حجت الاسلام روحانی در مرور اقدامات دولت برای مهار بحران کرونا تصریح کرد: «از همان ابتدای شیوع کرونا در شورای عالی امنیت ملی، مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا را هم راستای مصوبات شورای عالی امنیت ملی در نظر گرفتیم و مقام معظم رهبری نیز آن را تایید کردند و ایشان کاملا اشراف داشتند که شرایط کشور ویژه است و تعبیری که در خصوص مصوبات ستاد ملی کرونا داشتند مبنی بر اینکه هر چه ستاد ملی مدیریت و مبارزه کرونا تصمیم بگیرد همان را عمل خواهند کرد، در موفقیت اقدامات این ستاد بسیار حائز اهمیت بود.»
رییس‌جمهوری با اشاره به اقدامات دولت یازدهم در زمینه بهداشت و درمان و اجرای طرح تحول سلامت، توسعه فضای مجازی و شبکه ملی اطلاعات و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان اظهارداشت: اقداماتی که طی دولت یازدهم در این سه حوزه انجام شد، موجب گردیده که در مواجهه با کرونا حتی در زمینه تخت‌های ویژه بیمارستانی و امکانات و تجهیزات درمانی و پزشکی کمبودی نداشته باشیم.
حجت الاسلام روحانی با اشاره به حمایت دولت از بورس و عرضه سهام بسیاری از بنگاه‌های دولتی در بورس در آینده نزدیک اظهارداشت: «اگرچه بورس از فراز و نشیب برخوردار است اما مدیریت هم می‌شود و با عرضه‌هایی که انجام خواهد شد تحول بزرگی در بورس ایجاد خواهد شد و بازار سرمایه رونق پیدا می‌کند.» رییس جمهوری در این دیدار و در خلال سخنان خود به دو موضوع مهم دیگر هم اشاره کرد. ترمیم سرمایه اجتماعی دولت و نظام در بحران کرونا و نیز نیاز کشور به وجود احزاب سیاسی. دو نکته‌ای که به نظر می رسد کانون مرکزی سخنان روحانی بوده باشد و انگیزه چنین نشستی.
اقدامات دولت در کرونا و بهبود نسبی اعتماد عمومی
«در مقابله با کرونا، به هیچ عنوان از قوه قهریه استفاده نشد»، جمله ای از سخنان رئیس جمهوری در دیدار شب گذشته با فعالان سیاسی است که می‌تواند مبنای تقویت نسبی اعتماد عمومی به دولت و تصمیمات نظام قلمداد شود. نظام جمهوری اسلامی هم مانند بسیاری از کشورهای جهان طی چهار دهه گذشته با بحران‌های مختلفی روبرو شده و از آن‌ها عبور کرده است. بحران‌هایی از جنس سیاست یا اقتصاد و معیشت. گرچه پاندمی کرونا که از بهمن ماه سال گذشته وارد ایران شد، به لحاظ جنس بحران و ویژگی‌های منحصربه فرد خود می‌تواند در دسته بحران‌های تجربه نشده قرار گیرد اما پارامترهای ثابت دیگر چالش‌ها را دارد. مهار این بحران این بار نه از طریق قوه قهریه بلکه با توصیه و آگاهی‌بخشی آغاز شد. روزهایی که در بسیاری از کشورها، دولت‌ها از نیروی انتظامی و حتی نظامی برای اجرای تصمیمات کرونایی استفاده می‌کردند، دولت ایران با بهره گیری از قدرت رسانه‌ای صداوسیما، خبرگزاری‌ها، سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی کوشید آنچه برای حراست از جان مردم لازم بود که آن‌ها بدانند، منتشر کرده و از تریبون‌های مختلف اعلام کند.
فعالیت شبانه‌روزی بسیاری در ستاد مقابله با کرونا توانست تا حد زیادی مردم را مجاب به رعایت بسیاری از دستورالعمل‌های بهداشتی کند. جامعه هم صداقت را در اقدامات و تصمیمات دولت تشخیص داد و همکاری بی‌سابقه‌ای با قوه مجریه و دیگر نهادهای مسئول انجام داد. این همکاری در شرایطی که پاییز و زمستان گذشته اعتماد عمومی میان مردم و دولت کمرنگ شده بود، برای جامعه ایران بسیار باارزش است به گونه‌ای که این نوع همکاری توام با همدلی به گفته رییس دولت، یادآور همراهی مردم در دوران دفاع مقدس است. همراهی که بسیاری از قضاوت‌های بدخواهان ملت ایران را خنثی کرده و می تواند الگوی مناسی برای مهار بحران دیگر باشد.
ایران در شرایطی که کارزار فشار حداکثری آمریکا، جز به تسلیم یا فروپاشی راضی نیست، بیش از هر زمان دیگری نیازمند سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی ایرانیان سال‌هاست زیر پروپاگاندای رسانه ای، فشارهای اقتصادی، تغییر و جعل هویتی قرار دارد و این همه سرمایه‌گذاری تنها برای ناکارآمد جلوه دادن نهادهای تصمیم‌گیر و اجرایی در کشور است. با چنین توصیفی مهمترین رسالت تمام نهادها و مسئولان حفظ و حراست از این سرمایه اجتماعی نه با توسل به قوه قهریه که صداقت عمل و تلاش بی وقفه است. همان دو گزاره ای که در بحران کرونا تجربه شد و اجرای تصمیمات دولت از سوی مردم نشان دهنده ثمربخش بودن آن‌هاست.
احزاب حلقه واسط بازگرداندن اعتماد
اسامی منتشر شده از حاضران در ضیافت رییس جمهوری نشان می‌دهد که وی میزبان افطار برخی از دبیران کل احزاب تاثیرگذار بوده است. دبیران کلی که شاید در زمینه‌هایی هم منتقد دولت و تصمیمات و کارنامه اش باشند. با این همه مانند تمام سال‌های گذشته، حجت الاسلام روحانی این بار نیز آن‌ها را دعوت به مشورت در مسیر اداره بهتر جامعه کرده است و شب گذشته هم بار دیگر بر اهمیت حضور و وجود آن‌ها تاکید کرد وگفت: «معتقدم که برای آینده کشور باید به دنبال حزب باشیم و اگر بخواهیم نظام پایدار بماند و تقویت شود، باید دو سه حزب اصلی در کشور ایجاد شود.»
واقعیت آن است که تجربه اعتماد مردم به دولت در بحبوبه کرونا می‌تواند انگیزه و راهگشای تداوم آن در دوران پساکرونا هم باشد اما تقویت این اعتماد و سرمایه اجتماعی نیازمند انتقال نیازها و خواست‌های این سرمایه به دولت و حکومت است. این انتقال در نظام‌های مردم سالار از طریق احزاب صورت می‌گیرد. نظام تحزب در ایران با رفع کاستی ها می‌تواند از یک سو چهره‌های آشنا به سیاست و آگاه از خواست‌های مردم معرفی کرده و به قدرت نزدیک کند و از سوی دیگر بازوی مشورتی و کمکی به همین چهره‌های سیاسی باشد.
این موضوع در آینده ایران از دو منظر حائز اهمیت است؛ از یک سو سرعت تغییرات نسلی، فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی و سیاسی در ایران شتاب غیرقابل توصیف یافته و درک خواست‌ها، سلایق و عقاید گروه‌های مختلف جامعه به فرایندی سخت تبدیل شده است. از سوی دیگر تلاش‌های بسیاری برای دور نگه داشتن تصمیم‌گیران کشور از این تغییرات در جریان است تا غفلت موجود را به ناکارآمدی تعبیر کنند و مردم را از شرایط موجود ناامید. در چنین شرایطی نیاز به حلقه واسطی وجود دارد که در کنار آگاهی نسبی از این تغییرات برای تصمیم گیری درست درباره آن‌ها یا خود قدرت را به دست گیرد یا به صاحبان تصمیم یاری رساند. این حلقه واسط احزاب هستند اما تنوع و تعدد، انفعال و کم کاری، اختلاف نظر و دوری از کار گروهی پاشنه آشیل این حلقه واسط هستند که باید برای ترمیم و حذف آن تلاش بیشتری صورت گیرد. این تلاش‌ها در وزارت کشور دولت‌های یازدهم و دوازدهم با ساماندهی بیش از 200 حزب روی کاغذ و بی‌شناسنامه، بازگشایی خانه احزاب، حمایت از تشکل ها و ساختارمندسازی اقدامات آن‌ها انجام شده است.
*س_برچسب‌ها_س*
