بررسی شهادت سردار سلیمانی؛ آینده خاورمیانه و حقوق اقلیت‌های دینی در ایران
تهران - ایرنا - «شهادت سپهبد قاسم سلیمانی؛ آینده خاورمیانه»، «بازرگان؛ اصلاحات و نقد انقلاب»، «نکوداشت علامه سید جعفر مرتضی»، «جایگاه فقه حکومتی در تحقق گام دوم انقلاب اسلامی» و «حقوق اقلیت‌های دینی در نظام جمهوری اسلامی ایران، الگوی تحقق عدالت اجتماعی» از مهمترین نشست هایی بود که هفته گذشته در کشور برگزار شد.
در گزارش زیر گزیده ای از مهمترین نشست های پژوهشی از بازه زمانی 21 تا 28 دی 1398 خورشیدی آمده است.
شهادت سپهبد قاسم سلیمانی؛ آینده خاورمیانه
کرسی آزاداندیشی با موضوع «شهادت سپهبد قاسم سلیمانی؛ آینده خاورمیانه» در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.
عبدالوهاب فراتی عضو هیأت علمی گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: جنگی که در منطقه صورت گرفت، بسیار پیچیده و گسترده‌تر از جنگ با رژیم بعث بود زیرا خرمشهر یک شهر ویرانی بود که ما توانستیم با ریختن آتش، شهر را تصرف کنیم اما حلب چهار میلیون سکنه داشت و آزادکردن شهری که سکنه در آن حضور دارند کار مهم، حساس و سختی است به گونه‌ای که فردی از کارشناسان نظامی بیان می‌کرد یک روز جنگ سوریه با 2 ماه جنگ عراق برابری نمی‌کند. بسیاری از کشورهای اسلامی دلاوری های زیادی برای مجاهدین جمع‌آوری کردند و می‌توان گفت در کویت فقط در یک شب 20 میلیون جمع شد؛ صدور فتواهایی مبنی بر حضور یک ماه در جبهه یا تأمین هزینه یک ماه حضور یک رزمنده در جبهه و آموزش دادن نیروها در ترکیه از فعالیت‌هایی است که انجام دادند.
ایجاد گروه‌های کوچک در سوریه تحت گردان‌های نظامی و تبدیل‌کردن آنها به مرور زمان به جبهه همانند جبهه النصره از راهکارهای دشمن به شمار می‌رود و تصمیم داشتند در هر جبهه عمارت مستقلی را تشکیل دهند و هر سه عمارت یک حکومت واحد به شمار رود اما با مرگ عمر البغدادی و روی کار آمدن ابوبکر البغدادی، وی به صورت خودسر تشکیل حکومت داد و همگان را غافلگیر کرد. از ماه ششم به درخواست بشار اسد، سردار سلیمانی وارد سوریه شد که وی در آغاز سپاهیان را به بهانه زیارت برای بررسی منطقه وارد سوریه می‌کرد اما از سال بعد با جدی‌تری‌شدن بحران آنها هم وارد سوریه شدند. ارتش سوریه برای جنگ با داعش مناسب نبود زیرا فقط جنگ کلاسیک را آموخته بود و برای مقابله با مخالفان عده‌ای از مردم هم در کنار آنها کشته شدند و همین امر، موجب افزایش تعداد مخالفان شد درنتیجه سردار سلیمانی تصمیم گرفت الگوی لبنان را در سوریه پیاده کند. از سال سوم بحران سوریه، معادلات جنگ به نفع مردم سوریه شد. از سال سوم به بعد یک حادثه‌ای رخ داد و آن ظهور نیروهای چندملیتی بود که با صدور فراخوانی از سوی ایران، شیعیان افغانستان، پاکستان، سوریه، لبنان، عراق و ایران در کنار هم قرار گرفتند و مبارزه کردند. حجت‌الاسلام محمد ملک‌زاده استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: اکنون در وضعیتی هستیم که تنش‌ها به‌ویژه میان ایران و آمریکا به اوج رسیده است و جریان مقاومت رهبر قدرتمند خود را از دست داده است؛ فرمانده‌ای که دوست و دشمن در برابر قدرت، شهامت و مدیریت قوی او سر تعظیم فرود می‌آورند. آمریکا تصور می‌کرد با شهادت سردار سلیمانی جریان مقاومت تضعیف می‌شود، به شکلی که از هم فروخواهد پاشید اما دقیقا قضیه برعکس شد؛ در ساعات اولیه جانشین او از طرف رهبر معظم انقلاب انتخاب شد که تجربه‌اش کمتر از سردار نیست و حتی پیش از او در مسائل بین‌المللی و اسرائیل ورود پیدا کرده است.
امروزه مجلس تصویب کرده 200 میلیون یورو از طرف دولت به جریان مقاومت داده شود، در حالی که پیش از این به‌طور آشکار چنین کاری صورت نمی‌گرفت زیرا فضا به گونه‌ای بود که عده‌ای اعتراض می‌کردند اما با حضور گسترده مردم مشخص شد که مردم پی بردند باید از جریان مقاومت حمایت کرد؛ بنابراین تصویب طرح سه‌فوریتی کار بی‌سابقه‌ای در طول تاریخ انقلاب بود و هیچ بازخورد منفی هم نداشت و مردم هم پذیرفتند.
بازرگان؛ اصلاحات و نقد انقلاب
همایش «بازرگان؛ اصلاحات و نقد انقلاب» در کانون توحید برگزار شد. سیدعلی میرموسوی رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه مفید اظهار داشت: بازرگان طبق تعاریف اندیشمندان مختلف، یک روشنفکر بود اما سرشت و سبک روشنفکری او چگونه بود و میراث روشنفکری او برای امروز ما چیست؟
بازرگان از امکانات درونی سنت دینی بویژه قرآن بهره می‌برد، او وجه‌کنشگری و عملگرایی پررنگی داشت. یکی از مشکلات روشنفکران دینی این بود که تحول را فقط از بعد تحول معرفتی پیگیری کرده‌اند اما بازرگان خلاف این روش را داشت. او به تحول وجه نهادی هم توجه داشت. سارا شریعتی عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی تهران تصریح کرد: برخلاف نحله‌های روشنفکری دینی در اروپا، در جهان اسلام همه گرایش‌های مختلف روشنفکری دینی با محنتی به‌نام قدرت سیاسی مواجه شدند که منجر به انحراف، سرکوب یا توقف این پروژه‌ها شده است.
مهدی بازرگان جدا از نقش سیاسی، یک میراث پر بار فکری نیز دارد. این میراث فکری را می‌توان در همبستگی میان سه حوزه دین (اصلاح فکر دینی)، اخلاق (اخلاق کار و مسئولیت) و جامعه (تأکید بر کار اجتماعی، انجمنی و جمعی) تعریف کرد. سه حوزه‌ای که در اندیشه بازرگان، در ربط با یکدیگر فهم و تعریف می شوند. بیژن عبدالکریمی دانشیار گروه فلسفه دانشگاه آزاد عنوان داشت: درس بزرگ بازرگان این بود که اجازه ندهیم جو حاکم بر جامعه بر ما غلبه پیدا کند. بازرگان جامعه را به میانه روی دعوت کرد که برخلاف اتهامات موجود ناشی از خصلت‌های بورژواگرانه و سازشکارانه بازرگان نبود بلکه ناشی از عمق تجربیات سیاسی او بود. بازرگان هرگز از اصول اخلاقی و سیاسی خود کوتاه نیامد و سازش نکرد و با سهولت از قدرت کناره گرفت و در عین حال کشور را ترک نکرد.
بازرگان بزرگ نیز هرگز درنیافت که نیل به آزادی اجتماعی و سیاسی امری صرفا فرهنگی و سیاسی نیست و حاصل ظهور جامعه مدنی است. بازرگان بزرگ و یارانش هرگز به این پروبلماتیک نیندیشیدند. در جوامع توسعه نایافته مانند جامعه ما خشونت ذاتی همه دولت‌های شبه مدرن را با کدام نیرویی می‌توان مهار کرد؟
نکوداشت علامه سید جعفر مرتضی
همایش «نکوداشت مرحوم علامه سید جعفر مرتضی» در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: علامه مرتضی به تاریخ به صورت جریانی نگاه می‌کرد و نه جزیره‌ای؛ میان حوادث تاریخی پیوند برقرار و دست‌های آلوده را کشف می‌کرد. حجت‌الاسلام یوسفی غروی کارشناس تاریخ اسلام اظهار کرد: سال 1350 که بنده از حوزه نجف به قم آمدم، او هم در قم بودند، شب‌های پنجشنبه در جلسه هفتگی دفتر آیت‌الله سید محمدمهدی روحانی حاضر می‌شدیم و فروعاتی مطرح می‌شد؛ ایشان هم به روال جلسات فقهی، فرعی را مطرح می‌کردند و فرصتی نمی‌دادند که بحث دیگری شود و من به دلیل همسایگی از این مجلس استفاده می‌کردم. در دوران بعثی‌ها، سید جعفر مرتضی مدت کمی به نجف مشرف شده بودند و بعثی‌ها نسبت به طلاب عرب‌زبان به‌ویژه طلاب لبنانی فشار وارد می‌کردند و توقع همکاری داشتند و لذا او از حوزه نجف به قم مشرف شدند. در همان ایام 6 روزهای که بعثی‌ها به آقایان مهلت داده بودند که با آنها همکاری کنند یا از عراق بروند، دیدم که طلاب برای استخاره نزد مرحوم سید اعلاء سبزواری می‌رفتند، استخاره ایشان هم قرآنی بود و من خیلی این جمله را از ایشان شنیدم؛ به‌ویژه بعد از گذشت 6 روز مهلت که وسیله خروج از نجف به راحتی مهیا نبود و عده زیادی بدون اختیار جا ماندند، که می‌گفت: «چون اکثر استخاره‌ها خوب آمده به‌نظرم رسیده است. افرادی در این 2 حوزه بوده و هستند که نمی‌خواهند جدا شوند و به حوزه دیگری بروند اما خداوند خواسته است که میان این دو حوزه تلاقی افکاری انجام گیرد». بنا بر این کلمه ایشان، آثار و برکاتی بر حوزه‌ها مترتب شد و عده‌ای از حوزویان نجف به قم مشرف شده و منشا آثار و برکات فراوانی شدند درنتیجه خوب است پایان‌نامه‌ای در مورد تاریخ و آثار و برکات حوزه‌ها بنویسید. حجت‌الاسلام محسن الویری استاد دانشگاه باقرالعلوم (ع) توضیح داد: بحث رابطه کلام و تاریخ‌نگاری از مشکلات جدی در کشور ماست و حوزه متهم به این است که کلام‌زدگی در نگاه به تاریخ دارد و در پیگیری گزاره‌های تاریخی به دنبال اعمال نظریات کلامی خود است. گاهی تاریخ به منزله یک دانش مورد بررسی است، یعنی ما برای بررسی فرضیه‌های علمی کلامی، تفسیری، روان‌شناسی و... از تاریخ بهره می‌بریم که در این عرصه هم مشکلی نداریم و این نوع استفاده تاریخی هم مورد اتفاق است. حالت دیگر آن است که ما کلام را به‌عنوان باورهای کلامی بدانیم و بخواهیم به ارزش‌گذاری گزاره‌های تاریخی با این پیش‌فرض‌ها بپردازیم. علامه جعفر مرتضی در این رویکرد، ضرورت سازگاری سند تاریخی با پیش‌فرض‌های قطعی را مورد توجه قرار داده است.
حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد استاد حوزه و دانشگاه گفت: علامه جعفر مرتضی با اینکه فردی انقلابی بود، ولی روح رقیق و بزرگی داشت و بسیار متواضع و فروتن بود که این تواضع، مثال‌زدنی است. وی گفت: علامه مرتضی به تاریخ به صورت جریانی نگاه می‌کرد و نه جزیره‌ای؛ میان حوادث تاریخی پیوند برقرار کرده و دست‌های آلوده را کشف و چگونگی عملکرد این دست‌های آلوده را در تاریخ هم نشان می‌داد.
جایگاه فقه حکومتی در تحقق گام دوم انقلاب اسلامی
نشست «جایگاه فقه حکومتی در تحقق گام دوم انقلاب اسلامی» در مجموعه فرهنگی شهدای انقلاب اسلامی تهران برگزار شد.
حجت‌الاسلام محمد مهدی لطفی استاد مرکز تخصصی مهدویت بیان داشت: در این رابطه تعاریف متنوعی وجود دارد. در اکثر تعاریفی که ارائه شده، دو نکته مورد اشتراک است؛ رکن اول وجود یک سازمان و نظم اجتماعی و رکن دوم پیشرفت مادی و معنوی انسان است. گاهی پیشرفت را مترادف توسعه می‌گیرند اما رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند که منظور ما از پیشرفت، توسعه نیست. تعریفی که با بحث ما همخوانی دارد، عبارت است از «فرآیند حرکت از وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب بر اساس الگوی پیشرفت»؛ یعنی وضعیت موجود مطلوب نیست و نابهنجاری‌هایی دارد به دلیل اهمیت این موضوع رهبر معظم انقلاب یک بخشی را در بیانیه گام دوم به موضوع سبک زندگی اسلامی اختصاص داده‌اند.
به همین دلیل بحث حجاب به‌عنوان یکی از شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی مطرح می‌شود و این یک مساله ساده و فرعی، شخصی و سلیقه‌ای نیست. اینها زیربنا و شالوده تمدن است. اگر می‌خواهیم به تمدن برسیم باید سبک زندگی خود را به تمام معنا اسلامی کنیم. یکی از چیزهایی که می‌تواند به ما برای رسیدن به تمدن درست و صحیح الگو بدهد، بحث مهدویت است چراکه ما معتقدیم در زمان ظهور حضرت مدینه فاضله‌ای که بشریت از دیرباز به دنبال تحقق آن بوده است را به وجود خواهد آورد؛ بنابراین برای تمدن‌سازی چاره‌ای نداریم که در مسیر زمینه‌سازی ظهور حضرت حرکت کنیم.
مهدویت آینده زندگی بشر را ترسیم می‌کند و زندگی از بی‌معنایی خارج می‌شود. یکی از کارکردهای دین معنابخشی به زندگی است و مهدویت در این بین از سهم بسزایی برخوردار است. خدامحوری و توحید، انکار حکومت‌های غیرالهی نیز دو مولفه مهم در بخش بینشی است.
در بخش گرایشی بحث ظلم‌ستیزی، عدالت‌طلبی و صلح و دوستی مطرح است؛ جهان امروز با این مسائل درگیر است. اگر ما حاکمیت را از آن خدا بدانیم در برابر هر حکومت غیرالهی خواهیم ایستاد زیرا حکومت طاغوت است. بشری که در طول تاریخ مورد هجمه قرار گرفته و مورد ظلم واقع شده است از این نوع نگاه حمایت خواهد کرد؛ به همین دلیل هم شهادت سردار سلیمانی دنیا را تکان داد. حجت‌الاسلام علی اکبریان عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: انقلاب بزرگ اسلامی ما با یک زیربنای فقهی به وجود آمد و آن زیربنای ولایت‌فقیه است. برای تحقق گام دوم انقلاب اسلامی باید به سراغ فقه برویم. فقه در مسیر گام دوم انقلاب اسلامی نقش بسزایی خواهد داشت.
ما برای برداشتن گام دوم نیاز به تحول در فقه داریم. چهار تحول مهم در طول این سال‌ها ایجاد شد. از دوران مشروطه آغاز شد تا به انقلاب رسید و پس از آن شتاب گرفت. برخی از این اتفاقاتی که افتاد واقعا تحول است چراکه رشد آن در حدی است که یک دوره فقه یا اصول را برای ما ایجاد می‌کند. اولین تحول پرداختن به مسائل نو و مستحدثه بود که در فقه ما چندان توجهی به آن نمی‌شد اما اهل سنت از آنجا که حکومت را در دست داشتند در این زمینه بسیار کار کردند و کتاب‌های بسیاری نگاشته‌اند؛ مصر در این زمینه پیشتاز بود. تحول دیگر، تحول در اصول فقه و روش استنباط است.
منابع فقه ما کتاب، سنت و عقل است و ادله ما روایات، سیره و عرف است. امروزه یک تحولی در تنقیح این ادله دارد صورت می‌گیرد. اصول فقه ما برای حل این مسائل جدید و فقه‌های مضاف در حال تحول است. تحول سوم بسیار عمیق‌تر بوده و آن تحول در رویکرد فقه است. فقه حکومتی در این جایگاه تحولی قرار دارد. حقوق اقلیت‌های دینی در نظام جمهوری اسلامی ایران، الگوی تحقق عدالت اجتماعی
نشست «حقوق اقلیت‌های دینی در نظام جمهوری اسلامی ایران، الگوی تحقق عدالت اجتماعی» در تالار ایوان شمس برگزار شد. اسقف اعظم سرکیس داویدیان رهبر ارامنه کاتولیک ایران تصریح کرد: امروز ما به‌عنوان اقلیت امیدواریم با شروع گام دوم انقلاب که توسط رهبر انقلاب اسلامی مطرح شده، آرمان‌ها را به تحقق برسانیم. در نشست‌ها و دیدارها با دوستان خود در ادیان دیگر ما همواره با دوستی و همکاری در راستای اهداف خیرخواهانه و شادی و عشق گام برداشته‌ایم و اینها تعهدات ماست و ما موظف به زندگی در عشق و احترام متقابل هستیم. مسوولان کشور نیز با مسرت به این رفتار می‌نگرند. در برهه‌های مهم و خطراتی که انقلاب اسلامی را تهدید می‌کرد، جوانان غیور ارمنی از هیچ تلاشی فروگذار نکردند زیرا ارزش‌های اخلاقی به ما می‌گوید شهادت بزرگترین ارزش‌هاست. اگر اتفاقی بیفتد فرزندان این ملت حاضر به دفاع خواهند بود.
ما شهادت قاسم سلیمانی را به‌شدت محکوم کرده و خدمت مقام معظم رهبری و مردم تسلیت می‌گوییم. همچنین مراتب همدردی و تسلیت خود را به‌خاطر سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی اظهار می‌داریم و برقراری صلح و آرامش در اقصی نقاط جهان را از خدا خواهانیم. به واسطه سال نو ارمنی برای کشور ایران، روزهای پربرکت و نعمت روزافزون آرزومند هستم. موبد اردشیر خورشیدیان رییس انجمن موبدان تهران عنوان داشت: خداوند یکتا هرچه آفریده بر آن قوانینی نهاده است. علم به انسان توان پیش‌بینی و پیشگیری می‌دهد. انسان این علوم را بر اساس اخلاق انسانی کشف کرده و به سوی پیشرفت رهنمون می‌شود. ما پیروان ادیان توحیدی ایمان داریم که خداوند رب‌العالمین است و خدای قوم و نژاد ویژه‌ای نیست. انسان باید با خرد و وجدان خود این 2 را پیشه خود کند و آنها را در کارهای مختلف به کار گیرد. بنیان‌گذار انقلاب اسلامی فرمودند که همه ما ملت واحده هستیم و این مساله سرلوحه تدوین‌کنندگان قانون اساسی قرار گرفت که همه ادیان از حقوق انسانی برابر برخوردار هستند.
حقوق بشر حق خدادادی همه انسان‌ها در جهان است. باید حقوق شرعی، عرفی و مدنی خود را بر پایه حقوق خدادادی بشر، تدوین کنیم. مقام معظم رهبری نیز بر حقوق اقلیت‌ها تاکید دارند. گام دوم به‌مثابه نقشه‌راه جمهوری اسلامی است و آینده کشور را تضمین می‌کند، ما با همه اقوام گوناگون امیدواریم بتوانیم بر اساس آن پیشرفت را تحقق بخشیم. خاخام یونس حمامی لاله‌زار مرجع دینی کلیمیان ایران خاطرنشان کرد: فاجعه شهادت سردار مقاومت حاج قاسم سلیمانی و سقوط هواپیمای اوکراینی را تسلیت می‌گویم که اگرچه فاجعه بزرگی است اما موجب همبستگی ملت ایران شد. جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک حکومت دینی و حق‌باور، اقلیت‌های دینی را به رسمیت می‌شناسد. ما مراسم و مناسک مذهبی خود را طبق سنت خود برگزار می‌کنیم و این آزادی را داریم. ما طبق چارچوب قانون به مناسک و مراسم خود می‌پردازیم. اکثر محدودیت‌هایی که وجود داشت با درایت بنیان‌گذار انقلاب و رهبر انقلاب حل شده است. بسیاری از محدودیت‌ها از جمله مسائل استخدامی و... حل شده و مسائلی مانند ارث و قصاص هنوز هم وجود دارد که نیاز به همفکری علمای دینی دارد که حقوق اقلیت‌ها در این مسائل هم رعایت شود. کارن خانلری نماینده ارامنه و شمال تهران در مجلس شورای اسلامی گفت: سردار شهید حاج قاسم سلیمانی با منش خود امنیت را در منطقه برای همه اقوام و ادیان تأمین کرد و آنها را در محور مقاومت گرد آورد. سلیمانی با شهادت خود تحکیم و تعمیق انسجام ملی را به همراه آورد و شهادت ایشان هم منشأ خیر بود. از هر قطره خون آن شهید، هزاران رهرو برای ادامه دادن راه او تکوین می‌یابد. ایران کشوری است که منشور کوروش از 2500 سال پیش در آن وجود داشته است. در قرآن به اشتراک ادیان توحیدی و پیامبران ارج نهاده شده است. امامان شیعی به عدالت شهره‌اند و کشور در حکمرانی به آن سیره وفادار بوده است. اقلیت‌های دینی ایران بر اساس اصول قانون اساسی نه‌تنها در احوال شخصی خود آزاد بوده‌اند بلکه نمایندگان مجزایی در مجلس دارند. مسیحیان ایران به آشوری و ارمنی تقسیم می‌شوند که از سال‌های دور به ایران مهاجرت کرده‌اند. اکنون حدود 100 هزار ارمنی داریم و 250 کلیسا و سه حوزه خلیفه‌گری و مدرسه و روزنامه و... داریم. ارمنی‌ها در عرصه‌های مختلف ایران از جمله علمی، هنری، فرهنگی و... حضور دارند. حفظ و نگهداری نیایشگاه‌های ادیان مختلف در ایران یکی دیگر از نمونه‌های توجه ایران به ادیان است. سیامک مره صدق نماینده کلیمیان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بعد از پیروزی انقلاب ما دیده‌ایم که رویکرد مثبتی که به اقلیت‌های دینی وجود داشته روز به روز بیشتر می‌شود. رهبر انقلاب فتوایی در مورد پاک‌بودن اهل کتاب دادند که رویکرد مثبت ایشان را نشان می‌دهد. ما مسائل خود را به دفتر ایشان انعکاس می‌دادیم و جواب مثبت می‌گرفتیم. در جلساتی که نمایندگان اقلیت‌های دینی با ایشان داشتند هم این نگاه مثبت مشهود بود و ایشان توقع دارند این اقلیت‌ها واقعیت‌های جمهوری اسلامی را همانطور که هست، انعکاس دهند. در قانون اساسی کنونی یک نکته نسبت به مشروطه مثبت شده است. در قانون اساسی مشروطه از اقلیت‌ها به صورت «اقلیت‌های مقیم ایران» نام برده می‌شد که نوعی شهروند درجه دوم‌بودن را القا می‌کرد. بعد از انقلاب در قانونی اساسی ما اقلیت‌ها به‌عنوان ایرانیان مسیحی و کلیمی و... مطرح شده‌اند که مساله شهروندی کاملا در نظر گرفته شده است. آلبرت کوچویی رییس انجمن آشوریان تهران یادآور شد: با انقلاب اسلامی خودکامگی‌ها فرو ریخت و زنگ بیداری برای جامعه زنده به صدا درآمد. خواست جامعه آشوری تقویت‌بخشی انجمن‌های علمی و فرهنگی است بی‌آنکه دستمایه یک تفکر و یک صدا باشد.
*س_برچسب‌ها_س*