دوئل هسته‌ای در دو سناریو

پس از آنکه ایران اعلام کرد: غنی سازی با خلوص 60‌درصد را در نیروگاه زیرزمینی فردو آغاز کرده است، روز سه شنبه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه ای این موضوع را تایید و اعلام کرد که ایران تولید هگزافلوراید اورانیوم با خلوص 60‌درصد را با استفاده از دو آبشار IR-6 خود در نیروگاه غنی سازی سوخت فردو آغاز کرده است؛ اقدامی که واکنش تروئیکای اروپایی را به دنبال داشت و سه‌کشور آلمان، انگلیس و فرانسه با صدور بیانیه ای با محکوم‌کردن این اقدامات ایران، اعلام کردند: «ما به رایزنی با شرکای بین‌المللی درخصوص چگونگی رسیدگی به تشدید هسته ای از سوی ایران ادامه می دهیم.»

به گزارش «ایسنا»، تروئیکای اروپایی روز سه شنبه با صدور بیانیه ای نوشت: «ما - دولت های فرانسه، آلمان و انگلیس - اقدامات اخیر ایران را که درجهت پیشبرد برنامه هسته ای اش است، محکوم می کنیم. ایران با افزایش توانایی های تولیدی در فردو و نطنز ورای محدودیت‌های برجامی و با تسریع تولید اورانیوم غنی سازی شده گام های موثری در جهت تهی‌کردن برجام برداشته است.»

در ادامه این بیانیه آمده است: «تصمیم ایران برای افزایش تولید اورانیوم غنی سازی‌شده با خلوص بالا در تاسیسات زیرزمینی نیروگاه غنی سازی سوخت فردو بسیار نگران کننده است. گام ایران چالشی برای سیستم عدم‌اشاعه جهانی محسوب می‌شود. این اقدام که خطرات اشاعه هسته ای مهمی را دربردارد، توجیه معتبر غیرنظامی ندارد. از آنجا که ایران پنج‌ماه پیش اجرای تدابیر شفافیت برجامی را متوقف کرده است، اقدامات کنونی این کشور بیش از پیش نگران کننده است.» این کشورها در انتهای این بیانیه آورده اند: «گفتن اینکه این تشدید در واکنش به تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص ایران بوده، غیرقابل قبول است. ایران به‌طور قانونی متعهد است که ذیل پیمان عدم‌اشاعه هسته ای، توافق پادمانی را به طور کامل اجرا کند.»

حمایت روسیه از پاسخ ایران

همزمان میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در واکنش به آغاز غنی سازی 60درصدی اورانیوم در سایت فردو، آن را پاسخی قابل پیش‌بینی به تلاش آمریکا و تروئیکای اروپا در شورای حکام به‌منظور افزایش تنش ها پیرامون مساله هسته ای ایران تلقی کرد. به گزارش «ایسنا»، اولیانوف در صفحه توییترش نوشت: «تروئیکای اروپا از ایران به خاطر تصمیم برای افزایش فعالیت های غنی سازی اش انتقاد کرد. آنها نقش خودشان در این تحولات را فراموش کرده اند.» اولیانوف در ادامه نوشت: «تصمیم تهران پاسخی قابل پیش‌بینی به تلاش تروئیکای اروپا و آمریکا برای افزایش تنش ها در هفته گذشته در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.»

استفاده ابزاری از قطعنامه

همچنین محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی بار دیگر تکرار کرد: «بارها اعلام کردیم صدور قطعنامه یا استفاده ابزاری از قطعنامه در شورای حکام نمی تواند نتایجی به دنبال داشته باشد.» اسلامی در گفت وگو با «ایسنا» تاکید کرد که ایران می خواهد به این رفتار با استاندارد دوگانه پایان دهد. ما در چارچوب قانون راهبردی ظرفیت هسته ای‌مان را پیش می بریم و بارها هم گفتیم صدور قطعنامه یا استفاده ابزاری از قطعنامه در شورای حکام نمی تواند نتایجی به دنبال داشته باشد. وی با بیان اینکه در مذاکرات برجامی جمع بندی این بود که مطالعات ادعایی در قالب پی‌ام‌دی کنار گذاشته شود، ادامه داد: «در مذاکرات و اسناد نهایی نوشتند شواهدی که نشان دهد ایران انحرافی از برنامه صلح‌آمیز داشته است، وجود ندارد. از این‌رو، طرح دوباره این مباحث جایگاهی ندارد.»

وی اعلام کرد که تولید اورانیوم 60‌درصد در فردو برای اولین بار و با همان ماشین های نسل جدید (IR-6) انجام می‌شود. اسلامی ادامه داد: «در نطنز ظرفیت جدید و زنجیره‌های جدید گازدهی آن شروع شده است و در فردو ظرفیتی را که تولید 20‌درصد می کرد به 60‌درصد رساندیم و در گام تکمیلی که در حال اقدام است از سانتریفیوژهای نسل جدید استفاده و نسل ششم را جایگزین نسل اول خواهیم کرد.» اسلامی با بیان این موضوع که ایران همه مسائل را با طرف مقابل در سند 2015 تعیین‌تکلیف کرده است، گفت: «امروز هم اگر طرف های مقابل اراده لازم را داشته باشند و این منطق را بپذیرند که به سند 2015 برگردند، ما هم آماده تعامل و همکاری با آنها هستیم.»

اتهامات آژانس نارواست

معاون رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه ما اعلام کردیم آقای گروسی اگر می خواهند می توانند به ایران بیایند، تاکید کرد: «همچنین درباره مذاکرات با آژانس گفته بودیم که به موارد ادعایی و سوالات، پاسخ داده شده است اما اینکه آژانس قانع نشده و به دنبال آن ملاحظاتی از سوی سه کشور اروپایی و آمریکا شکل گرفت تا از این مساله به عنوان اهرم فشار استفاده کنند، درست نیست.» وی تاکید کرد که نمی توانیم بپذیریم آنها بیایند بگویند ایران «سایت اعلام‌نشده» دارد. جایی که گاوداری است و آهن قراضه در آن می فروشند، چطور می تواند سایت هسته ای باشد؟ چرا موارد اتهامی که تولیدکننده آنها یک جریان تروریستی است و در کشور ما اقدام به ترور دانشمندان ما کرده و انفجار و خرابکاری هسته ای انجام داده و با صدای بلند هم می گوید، من این کار را کردم، اینقدر راحت می تواند اتهام ناروای خود را پیش ببرد؟

اهرم فشار غرب رنگ می‌بازد

مشاور تیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات وین، آغاز غنی سازی 60درصدی در تاسیسات فردو را که در پی قطعنامه ای انتقادی درباره ایران در شورای حکام انجام شد، پاسخ ایران به تحریکات و تهدیدهای غرب تلقی کرد. به گزارش «ایسنا»، محمد مرندی، مشاورتیم مذاکره کننده ایران در مذاکرات وین با بازنشر خبر پرس تی وی درباره آغاز غنی سازی 60درصدی در تاسیسات فردو، در صفحه توییترش نوشت: «ایران همواره به تحریکات و تهدیدهای غرب پاسخ داده است. آمریکا و اتحادیه اروپا باید بدانند که تکبر عواقب دارد.» مرندی در ادامه گفت: «امید رژیم های غربی به تحریم ها، لیبرال های ایران، اغتشاشگران و تروریست ها، تماما شکست خورده است.» او افزود: «با عمیق تر شدن بحران جهانی، اهرم فشار غرب رنگ می بازد.»

جنگ یا دیپلماسی؟

حشمت الله فلاحت‌پیشه، رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی درباره اتفاقات اخیر بین ایران و آژانس از یکسو و تقابل ایران و غرب از سوی دیگر به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت:«این مسائل بیانگر آن است که مدیریت چالش هسته‌ای بسیار دشوار شده است.» فلاحت‌پیشه با اشاره به اینکه تاثیرگذارترین تحریم‌ها به بهانه برنامه هسته‌ای علیه کشور ما اعمال شده است، افزود:«از این رو ایران نیز موضوع هسته‌ای را به ابزاری تبدیل کرد تا توان چانه‌زنی خود را در دیپلماسی هسته‌ای حفظ کند.»

این کارشناس تاکید کرد:«سیاستی که کشورهای غربی اکنون در پیش گرفته‌اند به این صورت است که در عین حال که تحریم‌ها را علیه ایران به بهانه‌های مختلف افزایش می‌دهند، سعی دارند تا برنامه هسته‌ای ایران به نوعی خودکنترلی شود.» رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی با بیان اینکه استفاده از گزینه نظامی علیه ایران از سوی کشورهای غربی و دیگر بازیگران منطقه‌ای همواره مطرح می‌شود، ادامه داد:«این بدان معنا است که فضا روز به روز از حالت دیپلماتیک خارج می‌شود.» وی تاکید کرد:«ایران در شرایطی که بیشترین آسیب را از تحریم‌ها می‌بیند نمی‌خواهد وقت‌کشی به ضررش تمام شود و لذا به طور طبیعی به همان سیاست گذشته یعنی سیاست تولید اورانیوم با غنای 60 درصد بازگشته است.»

فلاحت‌پیشه در‌باره گام بعدی احتمالی که اروپا، ایران را به آن تهدید می‌کند گفت:«این گام به نظر می‌رسد ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت خواهد بود که در این صورت ایران ممکن است درصد غنی‌سازی‌اش را به بالای 60درصد نیز افزایش دهد.» این کارشناس درباره بیانیه اخیر اروپا در قبال غنی‌سازی 60 درصدی ایران مبنی بر اینکه در رایزنی با شرکایشان به اقدام ایران رسیدگی می‌کنند توضیح داد:«اروپایی‌ها منظورشان این است که یا پرونده هسته‌ای را مجددا به شورای امنیت ارجاع می‌دهند یا مکانیزم ماشه را فعال خواهند کرد.» وی دوباره تاکید کرد که هر کدام از این دو اقدام صورت بگیرد، ایران به سمت غنای بیشتر هسته‌ای یعنی بالای 60 درصد حرکت خواهد کرد که این فضا به نفع هیچ کدام از طرفین نیست.

رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی گفت کشورهای غربی با سیاست‌هایشان اوضاع را پیچیده‌تر از قبل کردند و در عین حال سوءاستفاده آنها از مسائل داخلی ایران، برای ایرانی‌ها خیلی گران تمام شد و باعث شد که مقامات ایران مواضع تندتری را اتخاذ کنند. فلاحت‌پیشه در پاسخ به اینکه نقطه پایان این تقابل کجا و به چه صورت خواهد بود، توضیح داد:«یک گزینه جنگ است و گزینه دیگر بازگشت به میز دیپلماسی؛ به نظر می‌رسد ایران با تولید 60 درصد سوخت هسته‌ای در فردو به نوعی حتی برای جنگ نیز اعلام آمادگی کرده است. یعنی ایران گام‌های چالشی آینده را پیش‌بینی کرده است.»

وی افزود:«در طرف مقابل اروپایی‌ها تلاش کردند قطعنامه‌ای را در آژانس به تصویب برسانند که این قطعنامه به معنای قرار دادن ایران در درگاه شورای امنیت است.» رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی با اشاره به احتمال به‌کارگیری سیاست‌های جنگ ترکیبی علیه ایران گفت:«در این شرایط احتمالا تهران نیز به سمت یکسری اقدامات چالشی - ترکیبی روی خواهد آورد.» فلاحت پیشه احتمال گزینه جنگ را کمتر دانست و گفت:«گزینه محتمل‌تر از سوی هم ایران و هم غرب بعد از شدت گرفتن تنش‌ها، بازگشت به میز مذاکرات و احیای گفت وگوهای ایران و آژانس است. درواقع دو طرف قبل از اینکه بحران از مدیریت خارج شود باید به دیپلماسی هسته‌ای روی بیاورند.»

اقدام متقابل ایران

اقدام ایران در واکنش به سومین قطعنامه شورای حکام در کمتر از سه‌سال گذشته انجام شد. شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنج‌شنبه 26 آبان‌ماه دومین قطعنامه ضدایرانی را که قبلا توسط آمریکا و تروئیکای اروپایی پیشنهاد شده بود، به تصویب رساند. در این قطعنامه از ایران خواسته شده است که با تحقیقات آژانس درباره آثار اورانیوم یافت‌شده در سه سایت اعلام نشده آن «فورا همکاری کند.»

در پاسخ به این قطعنامه شورای حکام، سازمان انرژی اتمی ایران اقدام به تولید اورانیوم تا غنای 60‌درصد در سایت فردو کرد و صبح روز دوشنبه تولید آن به مرحله پایداری رسید. اقدامات ایران در فردو به این شرح است: آغاز روند تعویض ماشین های سانتریفیوژ نسل اول با ماشین های پیشرفته IR-6 در این مجتمع که باعث افزایش چشمگیر ظرفیت تولید می‌شود. آغاز روند تجهیز سالن B (واحد یک) با ظرفیت 8زنجیره جدید که با توجه به ضرورت ایجاد زیرساخت به شکل مرحله ای صورت خواهد گرفت. غنی‌سازی 60‌درصد در مجتمع شهید احمدی‌روشن (نطنز) نیز همچنان ادامه دارد.

همچنین در دومین اقدام در واکنش به قطعنامه مذکور، ایران دو آبشار دیگر IR-2m و IR-4 را در سایت نطنز بازبینی و گازدهی کرد و دو آبشار دیگر از این ماشین ها برای گازدهی آماده شده است. اقدامات صورت‌گرفته در نطنز به این شرح است: «گازدهی به دو زنجیره جدید از ماشین های پیشرفته نوع IR-2m و IR-4- شروع پاسیواسیون دو زنجیره دیگر از همین نوع (IR-2m و IR-4) که در روزهای آینده به مرحله گازدهی خواهد رسید. آغاز روند راه اندازی واحد B1000 با ظرفیت 8 واحد با توجه به اینکه تکمیل این اقدام با عنایت به ضرورت ایجاد زیرساخت، به شکل مرحله ای صورت خواهد گرفت.»

• رایزنی هسته‌ای آمریکا و اروپا در بروکسل
• قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران صادر شد
• هشدار اروپا درباره پیامد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران
• بازگشت تحریم‌ها با مکانیزم ماشه برجام؟
• رویترز: اروپایی‌ها امروز مکانیسم ماشه را فعال می‌کنند