روی خوش بورس به انتظارات

دماسنج اصلی تالار شیشه ای روز یکشنبه بیشترین رشد‌درصدی از 27 اردیبهشت ماه را تجربه کرد و با افزایش ارتفاع 93/ 0‌درصد تا محدوده یک‌میلیون و 532 هزار واحد پیشروی کرد. جهش نرخ دلار به کانال 33هزار تومانی در بازار غیررسمی را شاید بتوان اصلی ترین دلیل رشد روز گذشته قیمت سهام دانست؛ عاملی که حالا توانسته دلار نیمایی را وادار به واکنش کرده و سکه بورسی را نیز در سقفی جدید راهی صف خرید کند. دلار را می‌توان مهم‌ترین نماگر برای سنجش انتظارات تورمی در اقتصاد ایران دانست و در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد مشاهده این سیگنال مهم در بازارهای موازی، خیال بورس بازان را نیز کمی راحت کرده تا حداقل فعلا دست از ماشه فروش بردارند. روز گذشته خالص خروج سهامداران خرد به 45 میلیارد تومان محدود شد که کمترین میزان طی 10 روز کاری گذشته بود.

باد مساعد از سمت «نیما»

بورسی ها همیشه نیم نگاهی نیز به نوسان قیمت‌ها در بازار ارز تهران داشتند. دلیل رصد همیشگی این بازار اما ارزش بالای شرکت‌های صادرات‌محور در تالار شیشه ای است؛ جایی‌که حدود 70‌درصد از ارزش کل بازار سهام در اختیار سهامی است که فعالیت آنها ارتباطی مستقیم با دلار دارد. شرکت‌هایی بزرگ و شاخص ساز که می‌توانند با کوچک‌ترین نوسانی، مسیر شاخص های بورسی را تغییر داده و فضای معاملات سهام را نیز با خود همسو کنند، از این‌رو بورس و دلار همیشه رابطه ای مستقیم با یکدیگر داشته اند. با این حال باید توجه داشت این رشد یا افت نرخ دلار در بازار غیررسمی نیست که می‌تواند سود شرکت‌های صادرات محور را دستخوش تغییر کند. اوایل سال 97 که با هدف هدایت محصولات وارداتی به سمت مجاری رسمی، اطمینان از تخصیص مناسب و عادلانه ارز بر اساس اولویت تقاضا، جلوگیری از قاچاق و خروج سرمایه های کشور و شفافیت کامل فرآیند عرضه و تقاضا، سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی موسوم به «نیما» پا به عرصه وجود گذاشت، صادرکنندگان و واردکنندگان کالاهای غیراساسی، ملزم شدند مبادلات ارزی خود را وارد این سامانه کنند. با حذف دلار ترجیحی 4200 تومانی، تولیدکنندگان کالاهای اساسی نیز به جمع فعالان این بازار پیوستند. حالا با افزایش سطح تحلیلی بازار به واسطه حدود دو سال سخت اما آموزنده، بورسی ها به این واقعیت مهم پی برده اند که مبنای تغییر سود شرکت‌های وابسته به ارز، نه دلاری غیراسمی بلکه تغییرات رخ داده در سامانه نیما است. بیراه نیست اگر بگوییم به همین دلیل بود که طی هفته های اخیر با وجود رشد نرخ اسکناس آمریکایی در بازار ارز تهران اما بورس وقعی ننهاد و حتی فعالان این بازار شاهد کاهش قیمت سهامی بودند که به‌تازگی تمایل نسبی برای نزدیک‌شدن به تعادل نشان داده بودند؛ چراکه دلار نیمایی میلی به صعود نشان نمی‌داد. روز گذشته اما دلار نیمایی نیز خودی نشان داد و به 25هزار تومان نزدیک شد تا سهامداران با آسودگی خیال بیشتری به نظاره بنشینند و دست از ماشه فروش سهام موجود در پرتفوی خود بردارند.

پالس افزایشی از رقبا

نرخ دلار در بازار غیررسمی همان‌طور که اشاره شد نمی تواند تاثیری در افزایش یا کاهش سودسازی شرکت‌های بورسی داشته باشد اما از مسیر دیگری می‌تواند بورسی ها را وادار به خرید و فروش کند. دلار را می‌توان مهم‌ترین نماگر برای سنجش انتظارات تورمی در اقتصاد ایران دانست. پس از فضای انتظاری ماه های گذشته برای تعیین‌تکلیف مذاکرات هسته ای حالا چند روزی است که سرمایه گذاران به حصول نتیجه دلخواه در مذاکرات احیای برجام امیدی ندارند و با تصویب قطعنامه شورای حکام علیه ایران، آب پاکی روی دست سرمایه گذاران ریخته شده که قرار نیست شرایط اقتصادی و سیاسی کشور از این کانال بهبود یابد. موضوعی که طی روزهای اخیر مسیر صعود دلار به قله های جدید را هموار کرده است. حتی سکه بورسی نیز روز گذشته با ثبت یک رکود تاریخی در قیمت 16 میلیون و 380 هزار تومان به صف خرید رسید تا نشانه ای از نگرانی های صاحبان‌سرمایه باشد. سرمایه گذارانی که پیش تر نیز در مواجهه با نگرانی های مشابه، به دنبال راه گریزی برای ممانعت از کاهش ارزش ریالی سرمایه های خود برآمده و در این مسیر، عموما رشد تورمی در تمامی بازارهای دارایی محور بودند. بورس نیز هیچ‌گاه مستثنی نشد و همسو با دیگر بازارها، راه صعود را برگزید. در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد سهامداران به این نتیجه رسیده اند حالا که قرار نیست بورس از کانال احیای برجام موفق به یک رشد واقعی و مولد شود، حداقل می‌توان از فرصت به‌وجود آمده برای کسب بازدهی های اسمی بهره جست. حافظه تاریخی سهامداران نیز می‌تواند به‌راحتی تب خرید سهام در تالار شیشه ای را افزایش دهد. البته هنوز زود است تا معاملات بازار سهام را هیجانی تلقی کرد چراکه سهامداران خرد به‌عنوان پارامتر اصلی نشان‌دهنده احساسات، فعلا در حال تطبیق شرایط با واقعیت های موجود و تصمیم‌گیری بعد از کسب اطمینان هستند و ارزش معاملات خرد سهام نیز هنوز سیگنالی در خصوص خروج بورس از رکود ارسال نکرده است، اما همین که روز یکشنبه خالص خروج این دسته از معامله گران کاهش پیدا کرد، سیگنال امیدوارکننده ای برای سوارشدن بورس بر قطار انتظارات بود.

تکرار حباب 99؟

آیا حالا که انتظارات تورمی اوج گرفته، رشدهای اعجاب انگیز و البته شیرین سال 99 تکرار می‌شود؟ پاسخ‌دادن به این سوال هنوز زود است اما آنچه مشخص است، رشدهای نجومی تجربه‌شده در اواخر سال 98 و نیمه نخست 99 در بورس تهران، تنها به دلیل اوج‌گرفتن انتظارات تورمی نبود. حوادث چندگانه رخ داده در اواخر سال 98 یعنی افزایش نرخ بنزین، قرار گرفتن ایران در لیست‌سیاه FATF، شیوع کرونا و محدودشدن درآمدهای ارزی با تشدید فشار حداکثری تحریم ها، عواملی بودند که در آن سال به تقویت انتظارات تورمی منجر شدند و تحت چنین شرایطی بود که سوء‌مدیریت در کنترل نرخ بهره بین بانکی، زمینه را برای هجوم سرمایه های سرگردان به تالار شیشه ای فراهم کرد. ضمن آنکه یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث جهش بازارها به‌ویژه سهام در یک سال اخیر شد، شتاب‌گرفتن موتور نقدینگی بود. آمار منتشرشده در فروردین ماه اما نشان می‌دهد که حجم نقدینگی کل نه تنها افزایش نداشته بلکه 2/ 0 درصد کاهش یافته است. مطالعه آمار تسهیلات دهی بانک‌های بورسی هم گویای توقف رشد اعتبار و خلق نقدینگی از این محل طی دو ماه نخست سال جاری بوده که ناشی از اجرای سیاست انضباط رشد ترازنامه بانک‌ها توسط نهاد ناظر است. از منظر سیاست‌های مالی نیز بنا بر اذعان سازمان برنامه و بودجه و وزارت نفت، به دلیل بهبود درآمد صادرات دولت، اتکا بر منابع بانک مرکزی و حتی استفاده از تنخواه قانونی بودجه قطع شده که رویداد مثبتی به شمار می رود. در عین حال، شایعاتی در خصوص افزایش نرخ سود هدف بانک مرکزی در بازار بین بانکی شنیده می‌شود که در صورت اجرا، با توجه به فضای تورمی موجود و نرخ سود واقعی منفی، گامی در جهت مهار تورم در فضای ملتهب ارزی به شمار می رود. تلفیق این موارد اما می‌تواند مانعی برای هجوم نقدینگی به بازار سهام همانند سال 99 باشد، از این‌رو غیرمنطقی به‌نظر می‌رسد که شاهد تکرار رشد حبابی سال 99 در سال‌جاری باشیم. سناریویی که در صورت وقوع نیز باید آن را به فال‌نیک گرفت چراکه هر‌چه در دو سال رکودی اخیر بر سر سرمایه های بورسی آمد، ماحصل همان حباب شکل‌گرفته در آن سال بود.

بورس یکشنبه از دریچه آمار

بد نیست نگاهی نیز به وضعیت معاملات تالار شیشه ای در روزی که سپری شد بیندازیم. در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با افزایش 93/ 0درصدی همراه شد، از 327 نماد معامله‌شده، قیمت پایانی 170سهم (52 درصد) مثبت بود و در مقابل 139سهم (43 درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار 25نماد (8 درصد) صف خریدی به ارزش 69 میلیارد تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل گیری صف فروش در دو نماد بورسی (یک‌درصد) به ارزش 2میلیارد تومان بودیم. خالص فروش حقیقی ها در این بازار روز یکشنبه به 45 میلیارد تومان محدود شد که از کاهش 88‌درصدی نسبت به شنبه حکایت می کرد. در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس رشد 4/ 0‌درصدی را ثبت کرد، 146 نماد معامله شدند که در این میان قیمت 66 سهم (45 درصد) مثبت و قیمت 71 سهم (49 درصد) منفی بود. در این بازار 10 نماد (7 درصد) صف خریدی به ارزش 33 میلیارد تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل گیری صف فروش در 4 نماد فرابورسی (3 درصد) به ارزش 5 میلیارد تومان بودیم. در فرابورس ایران روز گذشته حقیقی ها خالص خرید بیش از 63 میلیارد تومانی را رقم زدند. بازار پایه نیز روز یکشنبه میزبان دادوستد 147 نماد بود. در این بازار 55 سهم (37 درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد 77 سهم (52 درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز 31 نماد (21 درصد) صف خریدی به ارزش 140 میلیارد تومان تشکیل دادند و صف فروش در این بازار به 51 نماد (35‌درصد) با ارزشی بالغ بر 117 میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.