شهر دوستدار سالمند مطالبه بر زمین مانده در اراک
اراک - ایرنا - شهر دوستدار سالمند به عنوان یک رویکرد جدید در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری از سوی سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد شده و هدف از اجرای آن ایجاد و تقویت سطحی از مناسبات رفاهی و خدماتی است تا ساختار عادلانه و مناسبی برای گذران دوران سالخوردگی شهروندان مهیا شود.
سرشماری آماری در ایران حاکی از آن است که هرم جمعیتی کشور به شیب سالمندی گرایش دارد و تا سال 1410 شاکله متورم جمعیت میانسال به ایستگاه پیری می‌رسد و بیش از 30 درصد مردم کشور بالای 50 سال خواهند داشت که این مهم هشداری برای تصمیم‌سازان کلان اجرایی و شهری است تا با اقدامی بهنگام، زیرساخت‌های لازم را از هم‌اینک مهیا کنند.
برنامه‌ریزی شهری یکی از مهمترین شاخصه‌های توسعه متوازن است که ساختار فضای زیست انسانی را بر مبنای بافت اجتماعی، سیاسی، تحولات جمعیتی و مناسبات کارکردی و جغرافیایی تعیین و اجرایی می‌کند و توازن و عدالت در مولفه‌های رفاه و خدمات شهری برای طیف‌های مختلف جمعیت به نوعی آینه تمام نمایی از پختگی و درایت حلقه مدیریتی و آینده‌نگری آگاهانه و مبتنی بر توسعه است.
نظریه‌پردازان حوزه اجتماعی، شهری را رشد یافته می‌دانند که تمامی نیازهای ساکنان آن با امکانات زیرساختی همخوانی داشته و به صورت آگاهانه در حوزه رفاه، سلامت روحی و جسمی، زیست هدفمند و مشارکت‌جو حرف برای گفتن داشته باشد و «شهر دوستدار سالمند» عنوانی است که می‌تواند برشی از عقلانیت در مدیریت شهری را به نمایش گذاشته و هویت شهر بر اساس تغییرات الگوی جمعیتی را پاسخگو باشد.
اراک کلانشهری است که 200 سال قدمت دارد و در گذر زمان فراز و نشیب‌های زیادی را در مدیریت شهری تجربه کرده و اینک با 650 هزار نفر جمعیت، کالبدی متناسب با همه مولفه‌های زیرساختی یک کلانشهر را ندارد و در عین حال با مشکل جدید حرکت به سمت جمعیت سالمند نیز روبه‌رو است که اگر برای آن به موقع تدبیری اندیشه نشود، در دهه آینده چالش‌های دست و پاگیری را تجربه خواهد کرد.
بیش از 2 سال است که مقوله شهر دوستدار سالمند برای اراک مطرح و با وجود اینکه هسته اولیه ساختار اجرایی آن نیز گذاشته شده هنوز این مهم مطالبه‌ای بر زمین مانده است و عملکرد دستگاه‌های متولی و تکالیفی که در این راستا تعیین شده به طور کامل محقق نشده است.
خیل جمعیت میانسال اراک با شتاب به سمت سالمندی می‌تازاند و این درحالیست که پایتخت صنعت کشور و «شهر دوستدار سالمند» همچنان در پیچ و خم برنامه ها مانده است.
وقت آن رسیده که با تقویت مسئولیت‌پذیری اجتماعی و تغییر نگرش‌ها، زمینه تحقق برنامه شهر دوستدار سالمند در اراک مهیا شود و در سایه راهبرد هدفمند و مشارکت‌جو بستر کیفیت محیط زیست مناسب برای سالخوردگان فراهم شود.
اراده جمعی برای تحقق شهر دوستدار سالمند نیاز است
شهردار اراک گفت: شهر دوستدار سالمند تعریفی کاربردی و مناسب از شهرسازی نوین است که در آن علاوه بر رعایت نیازهای گروه سالمندی و افراد کم توان جسمی و خاص به سایر طیف‌های جمعیتی و نیازهای آنان به درستی توجه شده باشد و نمونه بارز از تعادل در مدیریت و راهبری امکانات را به نمایش بگذارد.
«محمدکریم شفیعی» افزود: شهر دوستدار سالمند باید در مولفه‌های بهبود مشارکت اجتماعی، تامین مسکن و سازه‌های اداری و عمومی استاندارد، حمل و نقل، ارتباطات و اطلاعات، اشتغال متناسب با پیری، امکانات بهداشتی و درمانی و تفریحی را به صورت ویژه برای افراد کم توان حرکتی و سالخوردگان دنبال کند و این مهم به دلیل گستردگی ابعاد آن به تنهایی از عهده شهرداری برنمی‌آید و نیاز است که همه بخش‌ها مسئولانه در این راستا پای کار بیایند.
وی توضیح داد: پدیده سالمندی خاص ایران و اراک نیست بلکه مساله‌ای برای همه کشورها در قرن 21 است و پیش‌درآمد تحقق آن فرهنگ‌سازی و اصلاح نگرش در سطوح تصمیم‌سازی و اجرا است و همه بخش‌ها باید به آن باور داشته و در راستای آن بکوشند.
شهردار اراک خاطرنشان کرد: اگرچه بخش مهمی از تکالیف سند شهر دوستدار سالمند در حوزه مدیریت شهری است اما اگر حلقه‌های اجتماعی و فرهنگی آن ضعیف باشد، کارایی لازم را نخواهد داشت و پای برنامه‌های شهری در این حوزه لنگ می‌زند.
شفیعی اضافه کرد: بهسازی معابر و سازه‌های تردد سواره و پیاده، دسترسی آسان سالمندان و معلولان به وسایط حمل و نقل، خدمات عمومی شهری و امکانات رفاهی و تفریحی، بهبود آرایه‌های بصری و تسهیل و تسریع در خدمات‌گیری مهمترین سرفصل‌هایی است که در حوزه سالمندی برای شهرداری ابلاغ شده و در امور عمران شهری برنامه‌هایی نیز در این راستا کلید خورده است.
وی اظهار داشت: برای مثال اصلاحات خیابان قائم مقام در 30 متری آیت‌الله غفاری و شریعتی نمونه‌هایی از اقدامات صورت‌گرفته در راستای شهر دوستدار سالمند است اما با توجه به امکانات و اعتبارات محدود نمی‌توان انتظار داشت در کوتاه‌مدت تمامی معابر مناسب سازی شود.
شهردار اراک اضافه کرد: هنوز رگه‌هایی از عدم پذیرش شهر دوستدار سالمند در برخی از حلقه‌های زنجیره مدیریتی استان مرکزی دیده می‌شود و عده‌ای از مدیران نیز در این مورد بی‌تفاوت هستند که این آسیب‌زا است و باید حساسیت لازم و دلایل اهمیت اجرای این طرح بیشتر در استان جا بیفتد تا بتوان اقدامات هدفمند و ماندگار را در بهبود و ایجاد ساختارهای استاندارد سرعت بخشید.
شفیعی خاطرنشان کرد: تحقق شهر دوستدار سالمند نیازمند تحقیقات جامع و کافی است و باید راهبردهای ابلاغی برای دستگاه‌ها متناسب با فرهنگ بومی، نیازهای اساسی و اولویت‌های دوران کهولت تعریف شود و پیچیدن نسخه واحد در این راستا برای هر شهر متفاوت از دیگری باید باشد.
سالخوردگی جمعیت قصه‌ای که باید شنیده شود
مدیرکل بهزیستی استان مرکزی گفت: بیش از 155 هزار نفر از جمعیت استان اکنون در سن سالمندی هستند که 11 و نیم درصد آنان ساکن کلانشهر اراک بوده و روز به روز بر آمار این قشر از جمعیت افزوده می‌شود.
«زهرا امینی» افزود: تفرش وآشتیان در استان مرکزی در زمره پیرترین شهرهای کشور لقب گرفته‌اند و دیری نمی‌پاید که اراک نیز به خیل این شهرها بپیوندد چرا که حجم بالای جمعیت میانسال در پایتخت صنعت ایران به سمت پیری می‌روند و آنان میهمان شهری می‌شوند که ظرفیت لازم و امکانات زیرساختی را برایشان تدارک ندیده است.
وی اظهار داشت: بررسی‌ها بیانگر آن است که در نیم قرن اخیر جمعیت سالمندی کشور از یک میلیون و 172 هزار و 679 نفر در سال 1335 به پنج میلیون و 121 هزار و 838 نفر در سال 85 رسیده و این روند با شیب تندی رو به افزایش دارد و به گفته کارشناسان رشد 4 و 4 دهم درصدی سالمندی در سال‌های اخیر برای دهه پیش رو تصاعدی و غافلگیرکننده خواهد بود.
مدیرکل بهزیستی استان مرکزی خاطرنشان کرد: آمارها بیانگر آن است که شمار جمعیت سالمندی در سال 2050 سه برابر خواهد شد و لازمه مدیریت هوشمند آن است که علاج واقعه قبل از وقوع داشته باشد و از تصمیمات روزمره جدا شده و از هم اینک چالش پیش رو را چاره‌ای بیاندیشد.
امینی توضیح داد: ساز و کار پیگیری امور شهر سالمند برای اراک دیده شده و به ریاست استاندار مرکزی در نشستی تکالیف دستگاه‌های اجرایی نیز ابلاغ شده است اما در ارزیابی امور حرف زیادی برای گفتن نیست.
وی یادآور شد: سند سالمندی کشور به استان‌ها ابلاغ شده و واقعیت آن است که این مساله در اولویت قرار نگرفته و کسانی که اکنون در سنین جوانی و میانسالی نسبت به اجرای مفاد ابلاغی کم توجه هستند در آینده خودشان درگیر بحران غفلت از تقویت زیرساخت‌ها خواهند شد.
مدیرکل بهزیستی استان مرکزی خاطرنشان کرد: مصوبه شهر دوستدار سالمند سال 1396 در کارگروه فرهنگی و اجتماعی استانداری مرکزی برای شهر اراک مطرح شد که مولفه‌های مهم آن در بهبود مناسبات عمران شهری، امکانات پزشکی و پیراپزشکی، ایاب و ذهاب، مناسب سازی محیطی، راهبردهای تغذیه سالم و الگوی زیست متناسب با سالمند و خدمات بیمه‌ای تعریف شده بود اما در این بازه زمانی نمی‌توان کار شاخصی را یافت که بتوان به عنوان دستاورد این مصوبه بیان کرد.
امینی توضیح داد: اکنون پنج مرکز نگهداری سالمندان برای مردان و زنان با سن بالای 60 سال در استان وجود دارد و ظرفیت نگهداری این قشر نیز مناسب است اما موضوع مهم برای دهه پیش رو فرهنگ احترام به سالمند، پیش‌بینی فضای سه برابر شدن جمعیت متقاضی آسایشگاه‌ها و از همه مهمتر مهارت پذیرش و زیست با سالمند در همه سطوح خانواده، جامعه، کادر خدمات درمانی و ارایه دهندگان خدمات عمومی و اجتماعی است و باید ادبیات مناسب با شرایط جدید و نشاط کافی در عرصه های عمومی و شهری برای پدیده سالمندی از هم اینک اندیشیده شود.
13 درصد جمعیت استان مرکزی در ایستگاه سالمندی
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان مرکزی گفت: 13 درصد از جمعیت یک میلیون و 414 هزار نفری استان مرکزی اکنون در ایستگاه سالمندی هستند و مشکل اینجاست که روز به روز بر تراکم کهنسالان این استان که رتبه دوم پیری را در کشور دارد، افزوده می‌شود.
«امیر نوروزی» افزود: 155 هزار و 695 سالمند بالای 60 سال در استان مرکزی وجود دارد که 35 درصد آنان زن و 65 درصد مرد هستند و متناسب با جنس، سن و نیازهای آنان در راهبردهای توسعه و برنامه‌های سالانه دستگاه‌های اجرایی کار شاخصی دیده نشده است.
وی بیان کرد: سه هزار و 20 نفر از سالمندان استان مرکزی ساکن شهرها و یک هزار و 540 نفر روستایی هستند و کلانشهر اراک که به عنوان دوستدار سالمند مصوب شده هنوز چشم انتظار مددی از سوی مسئولان است تا برای این قشر کاری انجام دهند.
معاون توانبخشی اداره کل بهزیستی استان مرکزی گفت: شهرستان تفرش از توابع استان مرکزی با 19 و 78 دهم درصد صدر نشین سالمندی استان است و در کشور به لحاظ بافت پیر جمعیتی شناخته شده است و ساوه با هفت و 73 دهم درصد کمترین شمار جمعیت سالمند استان را به خود اختصاص داده است و اینجاست که مسئولان استان باید بر اساس آمایش جمعیت و امکانات و نیازها طرحی نو درافکنده و تا دیر نشده برای شهرهای در معرض پدیده سالمندی اراهبردهای هدفمندی را انجام دهند.
نوروزی افزود: 155 هزار و 695 سالمند تحت پوشش بهزیستی استان مرکزی هستند که سه هزار و 169 نفر در حوزه توانبخشی مستمری بگیر و یک هزار و 114 نفر در امور اجتماعی را شامل می‌شود.
نگرش شهر دوستدار سالمند برای اراک نیازمند بازنگری است
عضو شورای اسلامی شهر اراک گفت: شهر پویا در همه ابعاد باید رشد متوازنی داشته باشد و اینکه تنها ارام را شهر دوستدار سالمند بدانیم کافی نیست بلکه باید مولفه‌های نشاط و سرزندگی برای کودکان، جوانان و میانسالان نیز برجسته باشد.
«مرتضی سورانه» افزود: برای معرفی اراک به‌عنوان شهر دوستدار سالمند اختلاف نظز در مسئولان وجود دارد و اگر قرار است در این راستا کاری شود باید موضوعات علمی دسته‌بندی شوند و از شعارزدگی و اسارت در مسایل روزمره رها شوند.
صورت مساله را پاک نکنیم
استاد جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی اراک گفت: شهرنشینی و سالمندی 2 موضوع درهم تنیده مهم برای تصمیم سازان اجرایی کشور و استان استان است که باید بتوان در دهه آتی این دو کفه را متعادل نگه‌داشت.
دکتر «فرزاد نوابخش» افزود: شهر دوستدار سالمند نمادی از موقعیت‌سازی زیست متعادل برای کهنسالان است که در ایستگاه های آخر زندگی می‌خواهند مانند سایر مردم عادی از حقوق شهروندی مطلوب بهره‌مند باشند و در شرایطی که واقعیت جامعه ایران کاهش زاد و ولد و افزایش شمار سالمندان است، توجه ویژه به این مبحث اهمیت زیادی دارد.
وی ادامه داد: سالمندی جمعیت چالشی در حال وقوع است که باید ابتدا صورت مساله را پذیرفت و پس از آن علاوه بر تکالیف جدی دولت و نهادهای متولی، سمن‌ها، رسانه‌ها و به ویژه حلقه اندیشمندان و صاحب‌نظران دانشگاهی باید پای کار باشند و با مسئولیت پذیری بالا تامین کیفیت محیط شهری را نه تنها برای سالمندان بلکه برای تمامی اقشار متناسب با مطالبات و نیازهای آنان فراهم کنند.
این استاد جامعه شناسی اظهار داشت: سالمندی فصل مهمی از زندگی هر فرد است که کوله‌بار تجربه را بردوش گرفته اما با قوای تحلیل رفته گوشه‌ای از آرامش، رفاه و محبت را می‌طلبد، اینجاست که راهبرد شهر دوستدار سالمند باید با تعریفی درست و کارکردی به کمک بیاید و علاوه بر اصلاح و بهبود ساختار شهری، مناسبات عاطفی در درون خانواده و جامعه، تسهیل در ارتباطات نوین، فراهم سازی خدمات درمانی و رفاهی و حمایت بیمه را به ارمغان بیاورد چرا که در دهه پیش رو بیش از 30 درصد از جمعیت سالمند هستند و چتری از امنیت و حمایت را بر سر می‌خواهند.
نوابخش گفت: پایه توسعه هدفمند نگاه علمی و اصولی به ظرفیت‌ها و منابع کنونی و آینده‌نگری آگاهانه است و مقوله جمعیت به عنوان فاکتور محوری در برنامه‌ها اهمیت خاص دارد و نیاز است که انفجار سالمندی در آینده نزدیک برجسته سازی شود و با طرح‌های خلاقانه و مدیریت مشارکت‌جو و عدالت محور گام‌های عملی برای آن برداشته شود.
شهر من بزرگسال را از یاد نبرد
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مرکزی گفت: سالمندی بخش مهمی از زندگی هر فرد است که میوه و ثمره یک عمر تلاشش را باید در این ایام به بار بنشاند و لذت از این ایام و کیفیت خوب زندگی در فصل سالمندی نیازمند مدیریت اصولی امور شهری و اجرایی است که ساز و کارهای لازم را فراهم دیده باشد.
«زهرا کسایی‌پور» با بیان اینکه نیمی از جمعیت استان مرکزی را زنان تشکیل می‌دهند، گفت: کیفیت سالمندی برای زنان اهمیت زیادی دارد و انتظار است برنامه‌ریزان به گونه‌ای عمل کنند که علاوه بر تامین زیرساخت‌های مورد نیاز کهنسالان نگاهی زنانه به مسایل داشته باشند و با ظرافت خدمات بهینه را مهیا کنند.
وی توضیح داد: تجاربی از شهر دوستدار سالمند در اصفهان، مشهد و تبریز وجود دارد اما نکته مهم در آن است که شهر دوستدار سالمند نباید در شعار و یا تکلیف زدگی تنها چند سازه و یا امکان خاص را به مدیریت شهری بیفزاید بلکه باید با استفاده از تجارب و خواست سالمندان این امکانات به بهترین و کاربردی‌ترین شکل ایجاد شود و حس رضایتمندی، تعلق مداری به محیط زندگی و نشاز در دوران کهنسالی را پاسخگویی کند.
وی بیان کرد: سازمان بهداشت جهانی هشت شاخص برای هدفگذاری شهر دوستدار سالمند تعیین کرده که باید بر مبنای فرهنگ بومی و سلایق سالمندان در اراک روی آن‌ها برنامه ریزی شود و نتیجه امر در تحکیم خانواده، حفظ حرمت سالمند و نشاط شهری شود.
گام‌های مرکز بهداشت استان مرکزی برای شهر دوستدار سالمند اراک
کارشناس سالمندان مرکز بهداشت استان مرکزی گفت: دستورالعمل‌های ابلاغی در اراک برای شهر دوستدار سالمند به حوزه سلامت تحویل شده و در یک‌سال اخیر اقدامات متنوعی در خصوص آموزش و غربالگری سالمندان این خطه صورت گرفته است.
«معصومه محمودی» افزود: با توجه به شیوع کرونا و در معرض خطر بودن سالمندان نشست‌های ویژه آموزشی گروهی برای شهر دوستدار سالمند برگزار نمی‌شود و مهارت‌ها و تکالیف در این راستا به‌صورت چهره به چهره به سالمندانی که برای دریافت خدمات مراجعه می‌کنند ارایه می‌شود و یا از طریق مکالمه تلفنی این ارتباط برقرار است.
وی توضیح داد: شیوه زندگی سالم در دوران سالمندی محور تمامی برنامه‌های مرکز بهداشت است و مراکز خدمات سالمندان به صورت برنامه‌محور مراقبت‌های غربالگری فشار خون و دیابت و ارزیابی های تن سنجی و تعادل کهنسالان اراک را انجام می‌دهند. کارشناس سالمندی مرکز بهداشت استان مرکزی خاطرنشان کرد: تدابیری اتخاذ شده تا تسهیل در نوبت‌گیری از پزشک برای سالمندان فراهم شود و علاوه بر آن به صورت ویژه راهبردهای پیشگیری از شیوع کرونا در مراکز سالمندانارایه می‌شود. محمودی گفت: جدول عملیاتی برنامه‌های شهر دوستدار سالمند اراک در حوزه سلامت با محوریت پیشگیری از بیماری کرونا در سالمندان هفته اول اسفند پارسال تدوین شده و ستادی شهرستان به‌صورت وبینار و هفتگی و شیوه‌های مجازی و ارتباط تلفنی این برنامه‌ها را اجرا می‌کنند. وی توضیح داد: تیم تخصصی متشکل از نیروهای بهداشت خانواده و بیماری های واگیر و بهداشت محیط از مراکز شبانه روزی سالمندان به صورت مستمر دیدن کرده و گزارش پایش در کمیته‌های ستادی کووید19 و ارسال نتایج پایش به بهزیستی و شهرستان های دارای مراکز شبانه روزی سالمندان و پیگیری رفع نواقص از طریق ستاد شهرستان ارایه می‌شود.
کارشناس سالمندان مرکز بهداشت استان مرکزی ادامه داد: واقعیت آن است که حوزه سلامت در بخش زیرساختی، خدمات سرپایی و پاراکلینیکی برای سالمندان در اراک نیازمند تقویت است و با توجه به اینکه این شهر در آینده نزدیک میزبانی شمار قابل توجهی از سالخوردگان را دارد، باید اقدامات جدی و حمایت‌های لازم برنامه‌ای و مالی در این راستا صورت بگیرد.
محمودی گفت: آخرین آمارها نشان می‌دهد که بیش از 10 درصد جمعیت اراک در حال حاضر سالمند است و می‌طلبد که با توجه به افزایش پدیده سالمندی در سال‌های پیش رو در ساختار شهر دوستدار سالمند ظرفیت معقولی از امکانات رفاهی، درمانی، بهداشتی، روانشناسی و خدمات شهری دیده شود و در این بین مناطق روستایی نیز نباید از قلم بیفتد.
گزارش از: مژگان حیدری
*س_برچسب‌ها_س*
