فولادگر: آمار و اطلاعاتی از میزان بدهی‌های دولت وجود ندارد
رئیس کمیسیون حمایت از تولید ملی مجلس گفت: یکی از عمده مشکلات موجود در حوزه بدهی‌های دولت عدم وجود آمار و اطلاعات از میزان بدهی دولت به هر گروه از طلبکاران و عدم وجود آمار مجموع بدهی‌های دولت است.
به گزارش خبرنگار گروه سیاسی خبرگزاری میزان، حمیدرضا فولادگر در جلسه علنی امروز دوشنبه مجلس شورای اسلامی گزارش کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی و نظارت بر اجرای اصل 44 قانون اساسی در مورد اجرای مواد 1، 2، 3، 6، 7، 9 و 10 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور را در صحن علنی قرائت کرد.
بیشتر بخوانید:
متن گزارش فوق به شرح زیر است:
ماده 1 تهیه جدول بدهی‌ها و مطالبات دولت و شرکت‌های دولتی - تاسیس واحد مربوط برای انجام وظایف دولت در حوزه بدهی‌ها
الف) مقدمه:
تا سال 1394 یکی از عمده مشکلات موجود در حوزه بدهی‌های دولت عدم وجود آمار و اطلاعات از میزان بدهی دولت به هر گروه از طلبکاران و عدم وجود آمار مجموع بدهی‌های دولت بود. عدم وجود آمار و اطلاعات هر گونه سیاست‌گذاری در این حوزه را با مشکل جدی مواجه کرده و پایداری مالی دولت را با خطر جدی مواجه می‌کرد.
جدای از مساله آمار و اطلاعات بخش واحدی جهت پیگیری امور مربوط به ثبت و دسته‌بندی بدهی‌ها و تحلیل و مشاوره درباره پایداری آن‌ها وجود نداشت. در ماده (1) قانون رفع موانع تولید تلاش شد تا این دو مساله جدی در حوزه بدهی‌های دولت برطرف گردد. بدین منظور احکام زیر در این ماده به تصویب رسیدند:
بند الف - تهیه جدول بدهی‌ها و مطالبات دولت و شرکت‌های دولتی
بند ب - به‌روزرسانی سه ماهه جدول
بند پ - ارائه جدول حسابرسی شده بدهی‌ها و مطالبات دولت و شرکت‌های دولتی همزمان با لایحه بودجه به مجلس شورای اسلامی
تبصره - ایجاد واحد مربوطه برای انجام وظایف این قانون
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
وزارت امور اقتصاد و دارایی - خزانه‌داری کل کشور - مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌های مالی عمومی - سازمان حسابرسی
ج) عملکرد:
آیین‌نامه اجرایی این ماده در تاریخ 11/ 5/ 1394 به تصویب هیئت وزیران رسیده است.
عملکرد بند الف:
مطابق با گزارش عملکرد دریافت شده از وزارت امور اقتصادی و دارایی، این وزارتخانه بر اساس اطلاعات دریافتی از دستگاه‌های اجرایی متمرکز و استانی (بصورت کاغذی و لوح فشرده)، جمع بندی گزارش موضوع حکم بند (الف) را بعنوان اولین گزارش جامع بدهی‌ها و مطالبات دولت و شرکت‌های دولتی تا 30 آبان ماه 1394، در موعد مقرر قانونی (آذر ماه 1394) تهیه و به صورت محرمانه برای ارسال به کمیسیون‌های ذیربط در مجلس شورای اسلامی تقدیم ریاست محترم جمهوری کرده است.
عملکرد بند ب:
در اجرای حکم بند (ب) ماده (1) می‌باید گزارشات بعدی در مقاطع فصلی (سه ماهه) در مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌های مالی عمومی تهیه و به منظور ارائه به کمیسیون‌های ذیربط در مجلس شورای اسلامی برای رئیس جمهور محترم ارسال شود.
عملکرد بند پ:
تأیید حسابرسی سالانه گزارش بدهی‌های دولت انجام شده است. با این وجود به دلیل موانع و مشکلاتی نظیر هزینه بر بودن فرایند حسابرسی و نیاز به پیش بینی هزینه لازم در بودجه در یک مورد و به دلیل عدم پیش بینی این ردیف در قانون بودجه توسط دولت، حسابرسی گزارش بدهی در سال 1396 با تأخیر انجام شد.
عملکرد تبصره:
ساختار مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌های مالی عمومی تهیه و پس از تأیید مرکز نوسازی و تحول اداری جهت تصویب طی نامه شماره 8437/ 21 مورخ 24/ 1/ 1395 به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (وقت) ارسال و به تأیید رسیده است. در حال حاضر این مرکز در حال انجام وظایف قانونی خود می‌باشد.
د) تحلیل و ارزیابی عملکرد:
احکام قانونی بند‌های الف، ب و تبصره این ماده قانونی پس از تصویب اجرا شده است.
حکم بند (پ) این ماده نیز به‌جز در سال 1396 (که با تأخیر انجام شد) در سایر سال‌ها مطابق با قانون به انجام رسیده است. درباره بند (پ) و حسابرسی بدهی‌های دولت ملاحظاتی به شرح زیر وجود دارد:
فقدان ضمانت اجرایی لازم؛
عدم توجیه مسئولین دستگاه‌های اجرایی؛
ضرورت توجه به صرفه و صلاح دولت در انجام حسابرسی بدهی‌ها و مطالبات از لحاظ مبلغ قرارداد حسابرسی، دستگاه‌های اجرایی مشمول، موضوع و مبلغ اقلام مشمول رسیدگی؛
مشکلات مربوط به پیش بینی و تامین اعتبار لازم برای انجام حسابرسی؛
فقدان سابقه حسابرسی دستگاه‌های اجرایی دولتی (غیر از شرکت‌های دولتی) توسط سازمان حسابرسی؛
عدم وجود امکانات و نیروی انسانی کافی برای اجرای حسابرسی در حجم و گستره دستگاه‌های اجرایی سراسر کشور؛
عدم توجیه انجام حسابرسی توسط سازمان حسابرسی با توجه به کنترل‌های فعلی موجود (حضور ذیحساب و نماینده دیوان محاسبات کشور در دستگاه‌های اجرایی)؛
عدم اتصال دستگاه‌های اجرایی بطور کامل به شبکه دولت و سامانه سماد؛
عدم اتصال کامل به پایگاه اطلاعات پایه اشخاص حقوقی در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور.
ماده (2) - تسویه بدهی اشخاص به دولت با استفاده از اوراق تسویه خزانه - تبدیل بدهی دولت به اوراق صکوک اجاره [2] الف) مقدمه:
وجود بدهی‌ها و مطالبات دولت باعث می‌شود تا بخشی از دارایی‌های پیمانکاران نزد دولت بلوکه شود و در نتیجه این‌شرکت‌ها با کمبود نقدینگی برای انجام فعالیت‌هایشان مواجه شوند. این وضعیت همچنین سبب گردید که پیمانکاران نتوانند به بخشی از تعهدات خود در قبال بانک‌ها عمل نمایند، در نتیجه توان تسهیلات دهی بانک‌ها نیز کاهش می‌یابد. در یک جمع‌بندی خلاصه می‌توان گفت که وجود چنین مطالباتی از تحرک بخش تولید می‌کاهد.
در این ماده ساز و کاری برای تسویه بدهی‌های دولت به پیمانکاران تعبیه شده است که در نتیجه آن، بخشی از نیاز بنگاه‌ها به تامین نقدینگی و سرمایه لازم برای تولید مرتفع خواهد شد.
بند الف - تسویه بدهی دولت با استفاده از اوراق تسویه خزانه
بند ب - تبدیل خالص بدهی دولت به اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی و تعاونی به صکوک اجاره
بند پ - تهاتر مطالبات دولت از اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی و تعاونی با مطالبات اشخاص به شرکت‌های دولتی، در صورت درخواست
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
وزارت امور اقتصادی و دارایی - خزانه‌داری کل کشور - مرکز مدیریت بدهی‌ها و دارایی‌های مالی عمومی - اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی و تعاونی
ج) عملکرد:
آیین‌نامه مورد نیاز برای این ماده در تاریخ 04/ 04/ 1394 به تصویب هیئت‌وزیران رسیده است.
عملکرد بند الف:
مطابق گزارش وزارت امور اقتصادی و دارایی میزان انتشار اوراق تسویه خزانه به منظور تسویه دولت به صورت زیر بوده است:
- اوراق تسویه خزانه صادر شده در سال 1395: 98 هزار میلیارد ریال
- اوراق تسویه خزانه صادر شده در سال 1396: مبلغ 50 هزار میلیارد ریال
- اوراق تسویه خزانه صادر شده در سال 1397 تا مورخ 30/ 9/ 1397: اسناد (اوراق) تسویه خزانه نوع اول به مبلغ 10 هزار میلیارد ریال و اسناد (اوراق) تسویه خزانه نوع دوم به مبلغ 123 هزار میلیارد ریال.
عملکرد بند ب:
آیین‌نامه اجرایی این بند توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور (سازمان برنامه و بودجه کشور)، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و به تصویب هیئت محترم وزیران (موضوع تصویب‌نامه شماره 41848/ ت 52026 ه مورخ 4/ 4/ 1394) رسید. شایان ذکر است با توجه به مشکلاتی که در مسیر انتشار این اوراق وجود داشت؛ جلسات متعدد کارشناسی به منظور اصلاح آیین‌نامه مذکور برگزار و در نهایت با توجه به بازخورد‌های دریافتی از سوی دستگاه‌های اجرایی مشمول، آیین‌نامه یادشده بنا به پیشنهاد شماره 230307/ 57 مورخ 4/ 12/ 1394 این وزارت و به موجب تصویب‌نامه شماره 164241/ ت 52940 مورخ 13/ 12/ 1394 هیئت محترم وزیران اصلاح گردید.
با توجه به مفاد این بند، انتشار صکوک اجاره منوط به پیش‌بینی آن در لوایح بودجه سنواتی می‌باشد که با توجه به ظرفیت‌های انتشار پیش‌بینی شده در قوانین بودجه سنواتی گزارش عملکرد انتشار صکوک اجاره توسط این وزارت به نیابت از دولت به شرح ذیل ارائه می‌شود:
- در سال 1394، در چارچوب آیین‌نامه اجرایی این بند و با استفاده از ظرفیت بند (ک) تبصره (6) قانون بودجه سال 1394 کل کشور مجموعا 000، 000، 5 میلیون ریال صکوک اجاره به شرح ذیل منتشر شد:
- مبلغ 201، 388، 1 میلیون ریال بابت تسویه بخشی از بدهی دولت به صندوق حمایت و بازنشستگی آینده‌ساز
- مبلغ 799، 611، 3 میلیون ریال بابت تسویه بخشی از بدهی دولت به شرکت هواپیمایی ماهان
- در سال 1395، در مجموعا 000، 000، 66 میلیارد ریال صکوک اجاره به شرح ذیل منتشر شد:
- مبلغ 000، 000، 40 میلیون ریال از محل تبصره (36) اصلاحیه قانون بودجه، برای تسویه بخشی از بدهی‌های وزارت آموزش و پرورش (موضوع مصوبه شماره 99738/ ت 53664 ه مورخ 12/ 8/ 1395 هیات محترم وزیران)، مبلغ 000، 000، 4 میلیون ریال از محل تبصره (36) اصلاحیه قانون بودجه، برای تسویه بخشی از بدهی‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (موضوع مصوبه شماره 99738/ ت 53664 ه مورخ 12/ 8/ 1395 هیات محترم وزیران)، مبلغ 000، 000، 22 میلیون ریال از محل بند (ح) تبصره (5) قانون بودجه، برای تسویه بخشی از بدهی‌های وزارت نیرو.
ضمنا عملکرد این وزارت در انتشار سایر اوراق، علاوه بر صکوک اجاره فوق‌الذکر، به شرح ذیل است:
- انتشار مبلغ 000، 000، 250 میلیون ریال اسناد خزانه اسلامی (بلندمدت و کوتاه‌مدت).
- انتشار مبلغ 000، 000، 50 میلیون ریال اوراق مشارکت.
- انتشار مبلغ 000، 600، 119 میلیون ریال اوراق مرابحه.
- در سال 1396، در قانون بودجه مجوز‌های انتشار اوراق برای دولت عموما تحت عنوان اوراق مالی اسلامی و یا اسناد خزانه اسلامی صادر شده بود که بر مبنای ظرفیت‌های قانونی و مجوز‌های صادره عملکرد این وزارت در انتشار اوراق مالی اسلامی به شرح ذیل است:
- انتشار مبلغ 000، 620، 320 میلیون ریال اسناد خزانه اسلامی (بلندمدت و کوتاه‌مدت).
- انتشار مبلغ 000، 000، 32 میلیون ریال اوراق مشارکت.
- انتشار مبلغ 000، 380، 37 میلیون ریال اوراق مرابحه.
- انتشار مبلغ 000، 000، 5 میلیون ریال اوراق سلف.
- انتشار مبلغ 000، 000، 50 میلیون ریال اوراق منفعت.
- در سال 1397، در قانون بودجه مجوز‌های انتشار اوراق برای دولت عموما تحت عنوان اوراق مالی اسلامی و یا اسناد خزانه اسلامی صادر شده، که بر مبنای ظرفیت‌های قانونی و مجوز‌های صادره عملکرد این وزارت در انتشار اوراق مالی اسلامی تا پایان آذرماه، صرفا شامل انتشار مبلغ 594، 300، 302 میلیون ریال اسناد خزانه اسلامی (بلندمدت و کوتاه‌مدت) می‌باشد.
عملکرد بند پ:
به موجب بند (پ) ماده (2) قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور و باتوجه به درخواست اشخاص متقاضی مشمول (به طور عمده شامل شرکت‌های خصوصی تولیدکننده برق) پس از انجام استعلام‌های لازم مبلغ 24 هزار میلیارد ریال در سال 1395 و طی تصویب نامه‌های متعدد بدهی تعدادی از شرکت‌های خصوصی با مطالبات آن‌ها از شرکت‌های دولتی به مبلغ 24 هزار میلیارد در سال 1396 وجمعا به مبلغ 8/ 5 هزار میلیارد ریال در سال 1397 تهاتر شده است.
د) تحلیل و ارزیابی عملکرد:
بند الف:
باتوجه به ماهیت بند (الف) این حکم مبنی بر تکلیف قانونی به تسویه بدهی‌ها دولت با استفاده از اوراق تسویه خزانه، حکم مزبور پس از لازم‌الاجرا شدن قانون اجرا شده است.
بند ب:
ماهیت بند (ب) این ماده قانونی نیز از جنس تکلیف بوده است؛ لذا دولت می‌بایست هر سال به میزان خالص بدهی خود به اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی و تعاونی صکوک اجاره منتشر نماید. در ادامه آمار بدهی‌های این گروه در سال‌های 1395 تا 1397 ارائه شده است:
انتهای سال 1395 میزان بدهی معادل 2710 هزار میلیارد ریال
انتهای سال 1396 میزان بدهی معادل 2454 هزار میلیارد ریال
انتهای شهریور ماه 1397 میزان بدهی معادل 2445 هزار میلیارد ریال
همان‌طور که مشخص است بدهی‌های اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی و تعاونی در طی این سه سال تغییر قابل توجهی نداشته است. از آنجایی که مطابق با آخرین آمار در دسترس، میزان مطالبات دولت از گروه‌های فوق در حدود یک سوم میزان بدهی‌هایش به آن‌هاست لذا می‌توان گفت تکلیف این ماده قانونی - تبدیل خالص بدهی‌های گروه‌های مذکور به اوراق بهادار (صکوک اجاره) توسط دولت به طور کامل انجام نشده است.
بند پ:
با توجه به ماهیت بند (پ) این حکم مبنی بر تکلیف قانونی به تهاتر بدهی‌های دولت با استفاده از اوراق تسویه خزانه حکم مزبور پس از لازم‌الاجرا شدن قانون اجرا شده است.
ماده (3) - رفع ممنوع‌الخروجی و متوقف کردن پیگیری وصول بدهی‌های دولت از استفاده کنندگان از تهاتر بدهی ماده (2)
الف) مقدمه:
در این ماده به دولت اجازه داده شده است تا وصول مطالبات دولت برای واجدین شرایط ماده (2) این قانون متوقف و محدودیت خروج مدیران مربوطه را رفع نماید.
مطابق احکام این ماده، همچنین سازمان تأمین اجتماعی مکلف است تا پایان سال 1395 از ممنوع‌الخروج نمودن کارفرما و توقیف ابزار و ماشین‌آلات تولید و مواد اولیه خودداری کند.
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
دستگاه‌های موضوع مواد (2) و (3) قانون محاسبات عمومی کشور.
ج) عملکرد:
آیین‌نامه این ماده قانونی در تاریخ 29/ 6/ 1394 به تصویب هیئت وزیران رسیده است.
در متن قانون و تصویب‌نامه هیئت وزیران برای این ماده دستگاه مسئول یا ناظر تعیین نشده است. همچنین در پاسخ به دو نامه مجلس شورای اسلامی به 4/ 11/ 1396 و 3/ 7/ 1397 ارائه گزارش عملکرد این ماده قانونی، از طرف سازمان برنامه هیچ گزارش عملکردی برای این ماده قانونی ارائه نشده است.
ماده (6) - انتقال بدهی ناشی از تکالیف قانونی شرکت‌های دولتی به دولت
الف) مقدمه:
مطابق با این ماده دولت بدهی‌های شرکت‌های دولتی را که با تأیید سازمان حسابرسی ناشی از تکالیف قانونی بوده است و دولت مجاز به تضمین بازپرداخت آن‌ها شده است و همچنین بدهی شرکت‌های مادرتخصصی ناشی از تعهدات دریافت تسهیلات برای اجرای طرح‌ها و پروژه‌های سرمایه‌گذاری که بعدا سهام آن‌ها یا به شکل دارایی در چارچوب مقررات قانونی مربوط واگذار شده با پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی و تصویب هیئت وزیران به دولت منتقل خواهد شد.
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
وزارت امور اقتصادی و دارایی - هیئت وزیران - شرکت‌های دولتی
ج) عملکرد:
دراجرای ماده (6) قانون مذکور تاکنون، جمعا مبلغ 207 هزار میلیارد ریال به شرح ذیل به حساب بدهی دولت منتقل شده است:
1- در سال 1397 جمعا به مبلغ 566، 652، 532، 188، 50 ریال بدهی شرکت‌های دولتی به سیستم بانکی کشور به شرح ذیل به حساب بدهی دولت منتقل شده است:
1-1 طی تصویب‌نامه شماره 68626 ت /55638 ه مورخ 27/ 5/ 1397 مبلغ 000، 000، 452، 630، 2 ریال بدهی شرکت مادرتخصصی ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور به بانک تجارت؛
2-1 طی تصویب‌نامه شماره م /97-6501 ت 55277 ه مورخ 12/ 3/ 1397 مبلغ 000، 000، 249، 237، 47 ریال بدهی شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
3-1 طی تصویب‌نامه‌های شماره 674/ ت 54061 ه مورخ 8/ 1/ 1397 مبلغ 566، 652، 831، 320 ریال بدهی شرکت سهامی برق منطقه‌ای گیلان به بانک صادرات
3-2 طی نامه شماره 80327/ م مورخ 20/ 9/ 1397 گزارش عملکرد شش ماهه اول سال 1397 به جناب آقای دکتر عادل آذر رئیس محترم دیوان محاسبات کشور ارسال شد.
2- در سال 1396 جمعا به مبلغ 575، 269، 305، 614، 43 ریال بدهی شرکت‌های دولتی به سیستم بانکی کشور به شرح ذیل به حساب بدهی دولت منتقل شده است:
1-2 طی تصویب‌نامه شماره 143218/ ت 54482 ه مورخ 11/ 11/ 1396 مبلغ 000، 000، 047، 077، 18 ریال بدهی شرکت مادر تخصصی ساخت و توسعه زیربنا‌های حمل و نقل کشور به بانک‌های تجارت و سپه
2-2 طی تصویب‌نامه شماره 122505/ ت 54873 ه مورخ 3/ 10/ 1396 مبلغ 305، 607، 093، 746، 5 ریال بدهی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران به بانک‌های ملی ایران، ملت، رفاه، سینا و تجارت
3-2 طی تصویب‌نامه شماره 122499/ ت 54921 ه مورخ 3/ 10/ 1396 مبلغ 266، 534، 145، 058، 1 ریال بدهی شرکت پشتیبانی امور دام کشور به بانک رفاه‌کارگران
4-2 طی تصویب‌نامه شماره 33260/ ت 54027 ه مورخ 23/ 3/ 1396 مبلغ 000، 000، 000، 098، 18 ریال بدهی صندوق بیمه محصولات کشاورزی به بانک کشاورزی به حساب بدهی دولت منتقل شده است.
5-2 طی تصویب‌نامه شماره 7072/ ت 54159 ه مورخ 27/ 1/ 1396 مبلغ 004، 128، 019، 635 ریال بدهی شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی به بانک کشاورزی
3- در سال 1395 جمعا به مبلغ 000، 000، 624، 840، 113 ریال بدهی شرکت‌های دولتی به سیستم بانکی کشور به شرح ذیل به حساب بدهی دولت منتقل شده است:
1-3 طی تصویب‌نامه شماره 78733/ ت 53506 ه مورخ 3/ 7/ 1395 مبلغ 000، 000، 409، 593، 62 ریال بدهی شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی به بانک‌های سپه، صادرات، تجارت و مرکزی جمهوری اسلامی ایران
2-3 طی تصویب‌نامه شماره 38450/ ت 53089 ه مورخ 2/ 4/ 1395 مبلغ 000، 000، 215، 247، 51 ریال بدهی صندوق بیمه محصولات کشاورزی به بانک کشاورزی
الف - شرکت‌هایی که درخواست آن‌ها به‌منظور بررسی و اخذ تأییدیه سازمان حسابرسی به آن سازمان ارسال شده است:
شرکت‌های مادرتخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران، مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران مرحله دوم، سهامی برق منطقه‌ای تهران، خدمات حمایتی کشاورزی، برق منطقه‌ای مازندران و گلستان، مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر)، سهامی برق منطقه‌ای خوزستان، تهیه و تولید مواد معدنی و مادرتخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران.
ب - شرکت‌هایی که درخواست آن‌ها پس از اخذ مدارک لازم مورد بررسی لذا شرایط لازم جهت انتقال بدهی آن‌ها به حساب بدهی دولت را نداشته‌اند:
شرکت‌های سهامی پشتیبانی امور دام کشور و راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و سهامی صنایع دستی (درحال تسویه).
د) تحلیل و ارزیابی عملکرد:
با توجه به ماهیت این حکم مبنی بر اعطای مجوز قانونی، حکم مزبور پس از لازم‌الاجرا شدن قانون، اجرا شده است.
ماده (7) - واگذاری طرح ها، پروژه‌ها و خرید کالا‌ها و خدمات ناشی از اجرای آن‌ها با شرایط رقابتی
الف) مقدمه:
در این ماده به سازمان برنامه و بودجه مجوز داده می‌شود تا طرح ها، پروژه‌ها را با رعایت شرایط رقابتی و برگزاری مزایده عمومی واگذار و و کالا‌ها و خدمات ناشی از اجرای آن‌ها را با برگزاری مناقصه عمومی خریداری نماید.
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
سازمان برنامه و بودجه - وزارتخانه‌ها - شرکت‌های دولتی - پیمانکاران
ج) عملکرد:
آیین‌نامه این ماده قانونی در تاریخ 21/ 4/ 1394 به تصویب هیئت وزیران رسیده است.
مطابق با آخرین گزارش در دسترس سازمان برنامه و بودجه برای واگذاری پروژه‌های عمرانی در بازه زمانی سال‌های 1394 تا 1396 از مجموع 4131 پروژه واگذار شده در قالب مشارکت عمومی - خصوصی جمعا به ارزش 695 هزار میلیارد ریال 175 پروژه با استفاده از ظرفیت ماده 27 قانون الحاق (2)، 2375 با استفاده از ظرفیت مواد 43 و 88 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، 783 طرح با استفاده از ظرفیت مواد 10 و 18 قانون الحاق (2) و 779 طرح با استفاده از ظرفیت سایر قوانین و مقررات واگذار شده است. ولی مطابق با این گزارش هیچ پروژه‌ای در این بازه زمانی با استفاده از ظرفیت ماده (7) قانون رفع موانع تولید واگذار نشده است.
در پاسخ به دو نامه مجلس شورای اسلامی به تاریخ 4/ 11/ 1396 و 3/ 7/ 1397 و پیگیری‌های مکرر پیرامون ارائه گزارش عملکرد این ماده قانونی، از طرف سازمان برنامه و بودجه هیچ گزارش عملکردی برای این ماده قانونی ارائه نشده است.
د) تحلیل و ارزیابی عملکرد:
به نظر می‌رسد به دلیل وجود مجوز‌های قانونی موازی از جمله ماده 27 قانون «الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (2)» برای خرید و فروش طرح ها، پروژه‌ها و کالا‌ها و خدمات ناشی از آن ها، ماده (7) قانون رفع موانع تولید عملکردی نداشته است. علت انگیزه استفاده از سایر مواد قانونی را می‌توان الزام به رعایت شرایط رقابتی و برگزاری مناقصه و مزایده عمومی در قانون رفع موانع تولید دانست، درحالی که در قانون‌های موازی چنین الزامی وجود ندارد. در نتیجه دولت تمایل داشته است تا با استفاده از این ماده قانونی امور مربوطه را انجام دهد و لذا ماده (7) قانون رفع موانع تولید عملکرد قابل توجهی نداشته است.
ماده (9) - مجوز وصول وجه مورد مطالبه در قبال فروش کالا یا خدمت یا صدور مجوز و پروانه به صورت نقد، اقساطی یا مدت‌دار یکجا [8] الف) مقدمه:
در این ماده دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشور و ماده (5) قانون محاسبات عمومی و دارندگان ردیف در قوانین بودجه سنواتی مکلف شده اند در صورت درخواست متقاضیان بخش خصوصی و تعاونی وجه مورد مطالبه در قبال فروش محصول یا ارائه خدمت یا صدور مجوز یا پروانه بیش از یک میلیارد ریال را به صورت نقدی، اقساطی یا مدت‌دار یکجا وصول نمایند.
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
تمامی دستگاه‌های اجرائی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشوری - تمامی دستگاه‌های اجرائی ماده (5) قانون محاسبات عمومی - تمامی دستگاه‌های دارنده ردیف در قوانین بودجه سنواتی
ج) عملکرد:
آیین‌نامه اجرائی این ماده در تاریخ 16/ 4/ 1394 به تصویب هیئت وزیران رسیده است.
در متن قانون و تصویب‌نامه هیئت وزیران برای این ماده دستگاه مسئول یا ناظر تعیین نشده است. همچنین در پاسخ به دو نامه مجلس شورای اسلامی به 4/ 11/ 1396 و 3/ 7/ 1397 و پیگیری‌های انجام شده پیرامون ارائه گزارش عملکرد این ماده قانونی، از طرف سازمان برنامه هیچ گزارش عملکردی برای این ماده قانونی ارائه نشده است.
ماده (10) - لغو، تغییر یا عطف به ماسبق کردن قراردادها، تعهدات، واگذاری‌ها، مجوز‌های قانونی یا پروانه‌ها با مجوز قانونی [9] الف) مقدمه:
در این ماده دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشور و ماده (5) قانون محاسبات عمومی و شرکت‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و دستگاه‌هایی که شمول حکم بر آن‌ها مستلزم ذکر نام یا تصریح نام است با مجوز قانونی یا تصریح در قرارداد می‌تواند قراردادها، تعهدات، توافقات، واگذاری‌ها، مجوز‌ها و پروانه‌های قانونی صادر شده را لغو، تغییر، متوقف یا عطف به ماسبق (با جلب رضایت اشخاص ذی‌نفع) کنند.
ب) اشخاص مکلف یا مرتبط:
دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده (5) قانون مدیریت خدمات کشور و ماده (5) قانون محاسبات عمومی و شرکت‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و دستگاه‌هایی که شمول حکم بر آن‌ها مستلزم ذکر نام یا تصریح نام است.
ج) عملکرد:
در پاسخ به دو نامه مجلس شورای اسلامی به 4/ 11/ 1396 و 3/ 7/ 1397 مبنی بر ارائه گزارش عملکرد این ماده قانونی، از طرف سازمان برنامه هیچ گزارش عملکردی برای این ماده قانونی ارائه نشده است.
نتیجه گیری
بررسی عملکرد قانون رفع موانع تولید در مواد 1، 2، 3، 6، 7، 9 و 10 نشان می‌دهد که عمده احکام این مواد که در ارتباط با بدهی‌های دولت بوده‌اند دارای عملکرد مناسب هستند. در حالی که سایر احکام که عمدتا ماهیت مجوز داشته و دستگاه مجری و ناظر آن مشخص نیست، گزارش عملکردی از اجرای آن‌ها نیز در دسترس نیست.
حکم ماده (7) این قانون مبنی بر اعطای مجوز به سازمان برنامه و بودجه برای خرید یا واگذاری طرح ها، پروژه‌ها و کالا‌ها و خدمات ناشی از اجرای آن‌ها با رعایت شرایط رقابتی و برگزاری مزایده عمومی و مناقصه عمومی نیز به جهت وجود قوانین موازی و عدم تکلیف تنها به مرحله نگارش آیین‌نامه و ابلاغ قانون رسیده است و گزارشی از عملکرد آن موجود نیست.
مطابق با بررسی‌های انجام شده به نظر می‌رسد عواملی نظیر عدم تعیین دستگاه ناظر در ماده قانونی، استفاده از ماهیت مجوز به جای تکلیف، وجود قوانین و مجوز‌های موازی از جمله عوامل مهم برای عدم اجرای بخشی از احکام قانون رفع موانع تولید هستند.
حمیدرضا فولادگر
رئیس کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی و نظارت بر اجرای اصل (44) قانون‌اساسی