قفقاز؛ میدان تازه رویارویی قدرت‌ها / پشت پرده مخالفت ایران و ارمنستان با تغییر معادلات زنگزور
اقتصادنیوز: اخیرا موضع‌گیری روس‌ها درباره کریدور زنگزور زمینه‌ساز اختلاف‌ها شده است؛ کریدوری که برای ایران و ارمنستان از منظر ژئوپلتیکی بسیار با اهمیت است.
به گزارش اقتصادنیوز، اخیراً «کریدور زنگزور» زمینه ساز تنش شده است آن هم در شرایطی که بازیگران منطقه‌ای مختلف به دنبال تحقق منافع خود هستند. به ادعای ناظران از منظر ترکیه، این کریدور قابلیت آن را دارد تا جغرافیاهای مد نظر آنکارا را به هم متصل کند. برای آذربایجان، این مسیر راهی است برای اتصال به نخجوان. ایالات متحده نیز به دنبال کانالی است برای انتقال انرژی آسیای مرکزی به اروپا از طریق ارمنستان و گرجستان و دور زدن چین و روسیه. در مقابل، روسیه قصد دارد امنیت مرزی اش با حضور نظامی در قفقاز جنوبی افزایش دهد. ارمنستان و ایران در مورد پیامدهای سهم خواهی بازیگران ازاین کریدور نگران هستند. در حالی که دولت ارمنستان چشم انداز خود را دارد، ایران به کریدور به عنوان یک خط قرمز مهم نگاه می کند که نباید از آن عبور کرد.
چرا ایران با بازی تازه زنگزور مخالف است؟
به نوشته نشریه میرور اسپکتیتورهمه چیز از آنجا شروع شد که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در سخنرانی اش در باکو، ایروان را به تضعیف توافقات برای رفع انسداد ارتباطات از طریق منطقه سیونیک ارمنستان متهم و در عین حال بر حمایت مسکو از معاهده صلح بین ارمنستان و آذربایجان تأکید کرد. او گفت «ما از امضای سریع معاهده صلح و رفع انسداد ارتباطات دفاع می کنیم. متأسفانه، این رهبری ارمنستان است که در مسیر توافق سنگ اندازی می کند». لاوروف خاطر نشان کرد، منطق چنین موضعی به سختی قابل درک است. موضع گیری لاوروف واکنش تند تهران را به دنبال داشت. محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و دبیر فعلی مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: رفتار دولتمردان روسیه غیرقابل قبول و مغایر با اعلامیه دوستی آنها با ایران است. این ابهامات باید برطرف شود.» شایان ذکر است که مقام های ایران پیش از این به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و پاشینیان گفته بودند که تهران با گشایش هر کریدوری مخالف است. چند روز بعد، سفیر ایران در ارمنستان به خبرنگاران محلی گفت: «رویاهایی که برخی درباره ارمنستان با نام‌های مختلف از جمله به اصطلاح کریدور دارند، هرگز محقق نمی‌شوند».
سوم سپتامبر، ایران گام جدی تری برداشت و تنها به بیانیه‌ها اکتفا نکرد. رسانه های ایرانی گزارش دادند، الکسی ددوف سفیر روسیه در تهران در رابطه با حمایت اخیر مسکو از پروژه «کریدور» که آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل می کند، به وزارت امور خارجه احضار شد. تهران با ابراز نگرانی و اعلام مخالفت با هرگونه تغییر ژئوپلیتیکی که می تواند مرزهای تعیین شده در منطقه را نقض کند، اعلام کرد: «چنین موضع گیری نشان دهنده اهمیت حفظ تمامیت ارضی و ثبات در قفقاز برای ایران است، گزاره ای که برای منافع ملی و امنیت منطقه ای این کشور اهمیت دارد.» از منظر دیپلماتیک، فراخواندن سفیر به معنای اعرتاض تند و با صدای بلند است. با این همه تهران به این گزاره بسنده نکرد. معاون وزیر امور خارجه ایران در 10 سپتامبر در حالی که در ارمنستان به سر می برد به خبرنگاران گفت «ایران از انعقاد معاهده صلح بین ارمنستان و آذربایجان استقبال می کند و آماده تسهیل آن است، اما با هر دستور کار پنهانی که هدف آن تغییر مرزهای شناخته شده بین المللی است مخالفت می کنیم. ما طرفدار مفهوم منطقه متحد هستیم که شکل همسایگی را توسعه می دهد. البته با رفع انسداد ارتباطات منطقه ای نیز موافقیم. در عین حال، ما بر اصل احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها و نیز به رسمیت شناختن حاکمیت جاده های عبوری از قلمرو آنها تأکید می کنیم». معاون وزیر امور خارجه ایران خاطر نشان کرد: «ما به منافع دوجانبه در این منطقه احترام می گذاریم.»
پشت پرده تنش تهران - مسکو
این نشریه در ادامه یادداشت خود این سوال را مطرح می کند، چرا ایران نگران است و چرا واکنش هایش اینقدر تند است؟ تهران بر این باور است که کریدور پیشنهادی زنگزور مانع دسترسی زمینی آن به اروپا از طریق ارمنستان و گرجستان می شود، نتیجه ای که نقشه آن را تایید می کند. ایران هیچ کریدوری را در ارمنستان نمی پذیرد که کشور را تجزیه کند. علاوه بر این، ایران با تعریف کریدور تحت کنترل طرف دیگر از جمله روسیه مخالف است، زیرا ارتباطات خود با سایر کشورها را متکی به بازیگر ثالث می‌کند. ایران کریدور بالقوه را تهدیدی برای مرزها و نفوذ منطقه ای خود می داند. به ادعای ناظران گشایش این مسیر، موقعیت تهران را به عنوان یک ابرقدرت منطقه ای کاهش می دهد و درآمدهای ترانزیتی این کشور را به میزان قابل توجهی پایین می آورد. علاوه بر این، ایران نگران است که این کریدور مواضع اتحادیه اروپا و ناتو را در نزدیکی مرزهایش تقویت کند، به ویژه با توجه به روابط نزدیک ارمنستان با غرب و رزمایش های نظامی ایروان با ایالات متحده، که ایران با دقت آنها را رصد می کند. موضع قاطع ایران مانع ایجاد کریدور شده و ایروان را در انتظار بازیگران خارجی برای دستیابی به توافق در قلمرو خود قرار داده است.
17 سپتامبر، مشاور امنیت ملی روسیه برای تبیین موضع روسیه در مورد کریدور موسوم به زنگزور به ایران سفر کرد. همانطور که در بیانیه رسمی روسیه اشاره شده، سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه در جریان مذاکره با علی اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، حمایت خود را از سیاست جمهوری اسلامی ایران در مورد کریدورها و ارتباطات تایید کرد. به نظر می رسد مقام ارشد امنیتی روسیه به دستور رئیس جمهور روسیه برای اجرای توافقات حاصله وارد تهران شدند تا اندکی از تنش ها بکاهند. با این همه رئیس سرویس اطلاعات ترکیه تاکید کرد: توافقنامه صلح جامع بین ایروان و باکو برای تضمین ثبات بلندمدت در قفقاز و توسعه ارتباطات در مسیر آذربایجان - ارمنستان - نخجوان - ترکیه - اروپا بسیار مهم است. از جمله افتتاح به اصطلاح کریدور زنگزور. به باور ناظران در چنین شرایطی روسیه ترجیح داد عجله نکند و با موضع ایران مخالفتی نداشته باشد، زیرا تهران بسیار مصمم است تا دستور کار خود را پیش ببرد. همچنین متوجه می‌شویم که ترکیه سخت تلاش می‌کند روسیه را برای پیوستن به باشگاه حامیان کریدور زنگزور و اعمال فشار بیشتر بر ارمنستان برای توافق بر سر پروژه باکو - آنکارا تحت فشار قرار دهد.
همچنین بخوانید- جنگ قره‌باغ؛ فصل تازه روابط آذربایجان و ترکیه / بازی علی‌اف با دو کارت آنکارا و مسکو
- زنگزور؛ بهانه هم صدایی باکو و مسکو؟/ جنگ قره‌باغ؛ آماده‌باش روسیه برای حذف رقبا
- کریدور ارس؛ بازی پچیده تهران - باکو در قفقاز / وسط‌بازی روسیه بعد از جنگ قره‌باغ!
- زنگزور؛ کریدور جنجالی در آستانه یارکشی مهم / واکنش ایران به هم صدایی مثلث روسیه، ترکیه و آذربایجان