مرور خاطرات اولین سفر هوایی به ایران / شاه‌بیت‌های مسعود کیمیایی به روایت بازیگرانش / فردریک مر: سینمای سوئیس وجود ندارد!
چهارمین روز سیوهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر با نمایش شماری از فیلم‌ها و برگزاری تعدادی از کارگاه‌ها به سرانجام رسید.
چهارمین روز سیوهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر با نمایش شماری از فیلم‌ها و برگزاری تعدادی از کارگاه‌ها به سرانجام رسید.
به گزارش «تابناک»؛ سیوهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر که به واسطه شیوع کرونا مداوم به تاخیر افتاده بود، بالاخره از 5 خرداد آغاز شد تا 12 خرداد 1400 به دبیری محمدمهدی عسگرپور سینما تداوم خواهد داشت؛ رویدادی که آغاز آن، دوره تازه‌اش با پیوستن این جشنواره به فدراسیون بین‌المللی انجمن تهیه‌کنندگان فیلم (FIAPF) به عنوان نهاد بین المللی ناظر بر جشنواره‌های بین المللی همراه بود.
مرور خاطرات اولین سفر هوایی به ایران
فیلم سینمایی «سفر هوایی من به ایران» به کارگردانی والتر میتل هولتسر از سوئیس امروز (شنبه 8 خرداد) در سالن 4 پردیس چارسو نمایش داده شد.
سعید فیروزآبادی نویسنده و محقق، با معرفی این اثر گفت: علت دعوت من برای معرفی فیلم «سفر هوایی من به ایران»، این است که کتاب آن را که هنوز به دلیل قصور ناشر به چاپ نرسیده است، به فارسی ترجمه کرده‌ام. هولتسر که در مقطعی مسئول تلگراف‌خانه اصفهان بود، یک عکاس خوب اهل سوئیس است و در سال 1919 خلبان شده است. همچنین مدتی افسر ارتش سوئیس و وظیفه‌اش عکاسی هوایی بوده و در سفر به ایران نیز تصاویر جذابی را ثبت کرده است. در سال 1330، وقتی ایران دستخوش تحولات دوره پهلوی اول است و رضاخان هنوز شاه نشده، او از شرکت «یونکرس» برای تأسیس خطوط هوایی در ایران درخواست می‌کند.
وی ادامه داد: هولتسر سفر خود را از سوئیس آغاز کرده و به ایتالیا می‌رسد. سفر بعدی او به یونان است و دو هفته در آنکارا می‌ماند و اجازه عبور از این کشور نمی‌یابد و هرگونه تلاش برای حضور در ایران از سوی او بی‌نتیجه می‌ماند تا اینکه او به کمک انگلیس و فرانسه به ایران سفر می‌کند و عکس‌ها و نقشه‌هایی از ایران تهیه می‌کند. او از بخش هایی از ایران عکاسی می‌کند که شاید هنوز هم ناشناخته مانده است، قبل از ورود به تهران، او در منطقه‌ای از ورامین، هواپیمای خود را که به مشکل خورده است، می‌نشاند و به سفارت آلمان در تهران می‌آید تا کمک بگیرد.
این نویسنده بیان کرد: من درباره این دوران، چهار سفرنامه کار کرده‌ام و به وضعیت و شرایط زندگی آن زمان تأسف می‌خوردم. هولتسر همچنین اولین فردی بود که در ایران سفر هوایی را تجربه کرد و از تهران به بوشهر رفت. او از دماوند تصاویر فوق‌العاده‌ای دارد که تلاش ما از سفارت سوئیس برای گرفتن آن‌ها بی‌نتیجه ماند و به نظرم وظیفه کتابخانه ملی است که دریافت این عکس‌ها را پیگیری کند.
فردریک مر: سینمای سوئیس وجود ندارد!
فردریک مر سینماگر سوئیسی و مدرس کارگاه آموزشی در سیوهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر در کارگاه خود، در گفت‌و‌گو با شادمهر راستین، مدیر باشگاه و کارگاه‌های جشنواره، به‌صورت آنلاین در کاخ جشنواره پخش و نمایش داده شد و درباره سینمای سوئیس گفت: به این دلیل که قرار است دو فیلم صامت از سینمای سوئیس، یعنی دو فیلم «سفر هوایی من به ایران» ساخته هولتسر و «رخسار کودکان» از ژاک فدر، از سال‌های دهه 1910 و 1920 در جشنواره نمایش داده شود، صحبت خود را شروع می‌کنم.
فردریک مر با بیان این جمله که «سینمای سوئیس وجود ندارد»، ادامه داد: به این دلیل که کشور سوئیس دارای سه بخش آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی زبان است، سینمای مشخصی به معنای واقعی ندارد. زیرا سینما در هر یک از این بخش‌ها به تناسب کشورهای هم‌زبان با خود پیشرفت کرده است. بنابراین هر آنچه درباره سینمای سوئیس بگوییم، از این اصل تأثیر می‌پذیرد.
او ادامه داد: نظیر بسیاری از کشورهای دنیا، سینما با اپراتورهای برادران لومیر در سوئیس نیز شروع شده است و کارگردانان سوئیسی نیز از دهه 1910 آغاز به کار کردند. آثار اولیه سینمای سوئیس، دو تم اصلی مذهبی مربوط به کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها و دیگر اسطوره‌های سوئیس را شامل می‌شد.
فردریک مر با اشاره به فیلمی طبیعت‌گرایانه از دریاچه ژنو که در دهه 1920 ساخته شد، تصریح کرد: اهمیت این فیلم از جهت سپردن نقش اصلی آن برای اولین‌بار به یک بازیگر سوئیسی است که در بسیاری از فیلم‌های ژان رنوار بازی کرده است. در سال 1925 نیز فیلم‌های مهم دیگری توسط کارگردانان غیرسوئیسی در سوئیس ساخته شد. از‌جمله ژاک فدر بلژیکی که «رخسار کودکان» را ساخت و در سیوهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر نیز نمایش دارد.
مدیر سینماتک سوئیس عنوان کرد: همچنین در دهه بعدی؛ یک زن، کمپانی فیلمی در سوئیس راه‌اندازی کرد و از بلا بالاژ، سرگئی آیزنشتاین، هانس ریشتر و... به همراه گروهی از منتقدان سرشناس دعوت کرد تا معنای سینمای مستقل و هنری را مورد بررسی قرار دهند. این اتفاق و کنگره در تاریخ سینمای سوئیس و اروپا بسیار مهم بود. همچنین فیلمی تجربی نیز در جریان این گردهمایی ساخته شد که متأسفانه اکنون در دسترس نیست.
مر افزود: والتر میتل هولتسر در دهه 1930، همراه با یک فیلمساز دیگر، کمپانی پرزنت را راه‌اندازی کردند و با هم‌فکری، فیلم‌های سفرنامه‌ای ساختند. از‌جمله «سفر هوایی من به ایران» ساخته والتر میتل هولتسر که در جشنواره جهانی فجر نیز با داستان ماجرای سفر او به ایران، نمایش دارد. بعدها فیلم‌های دیگری در آفریقا و آمریکا ساختند، چون سینما را ابزاری برای معرفی سایر کشورها می‌دانستند. هولتسر، خلبان و از بنیان‌گذاران مشهور شرکت هواپیمایی سوئیس‌ایر بود. کمپانی پرزنت نیز در دهه 30 تا 50 به کار خود در بخش آلمانی‌زبان ادامه داد.
فیلم بعدی که در سال 1945 ساخته شد، «آخرین فرصت» ساخته لئویولد لیندبرگ درباره پناه‌جویانی بود که خود را برای فرار از نازی‌ها به سوئیس می‌رساندند. در سال 1946 این فیلم نمایش داده شد و جوایز زیادی را به خود اختصاص داد. در ادامه این جریان؛ فیلمسازی، به سمت موضوعات طبیعت‌گرا، از‌جمله کوهستان‌ها، کشاورزان و موضوعات طبیعت‌گرا در دهه های 40 و 50 رفت. این بخش‌ها عمدتا به بخش آلمانی‌زبان سینمای سوئیس مربوط می‌شد، اما در بخش فرانسه‌زبان تا اواخر دهه 50 و 60، اتفاق خاصی را شاهد نبودیم. کلود گورتا فیلم «مجنون» را در این بخش ساخت که در جشنواره نیز نمایش دارد. همچنین مستندی درباره میدان پیکادلی به نام «اوقات خوش» توسط دو کارگردان اهل ژنو ساخته شد و موفق بود.
در ادامه کارگاه، راستین به تأثیرپذیری سینمای سوئیس از سینمای انگلیس به جهت نزدیک شدن امپرسیونیسم و اکسپرسیونیسم به داکیودراما در سیر تحول دهه 50 و 60، اشاره کرد. وی نظر فردریک مر را در این‌باره جویا شد.
«مر» که مسئولیت فدراسیون بین‌المللی آرشیو فیلم سوئیس را نیز برعهده دارد، بیان کرد: از جهتی می‌توان این نظر را درست دانست، زیرا عامل نفود بر تفکر دو فیلمساز «اوقات خوش»، سینمای آزاد بوده است. هم‌زمان در ژنو، تلویزیون فرانسه‌زبان سوئیس نیز در این سال‌ها راه‌اندازی شد. در سال 1958 این دو کارگردان در تلویزیون سوئیس استخدام شدند و میشل سوته نیز که سن بالاتری داشت و «نقشه‌برداران» ساخته او، در جشنواره جهانی فیلم فجر نمایش دارد، آن‌ها را همراهی کرد. از آغاز 1960، آن‌ها در تلویزیون سوئیس به مدت 7 سال، آثاری را تولید کردند که بیشتر مستندهایی رپرتاژ درباره جامعه سوئیس و سایر کشورها بودند. این آثار واقع‌گرایی داشتند و از جامعه انسانی می‌گفتند و زمینه‌ساز آثار بعدی نیز شدند، به‌ویژه فیلم «مجنون» ساخته کلود گورتا که تحت تأثیر دوران فعالیت در سوئیس بود.
فیلم‌های روز چهارم سیوهشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر
برنامه اکران پردیس سینمایی چارسو
سالن شماره یک؛ فیلم سینمایی «به زیر آسمان و زمین» ساخته روی آریدا از فرانسه (جلوه‌گاه شرق / سانس11:50)/ «نان روزانه ما» ساخته کینگ ویدور از آمریکا (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 13:30)/ مستند «شنا تا به آنجا که آبی شود دریا» از جیا ژانگ که از چین (مستند زیر ذره‌بین / سانس 15:10)/ فیلم سینمایی «شهربانو» ساخته مریم بحرالعلومی از ایران (سینمای سعادت / سانس 17:20)/ فیلم سینمایی «سفر سنگ» به کارگردانی مسعود کیمیایی از ایران (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 19).
سالن شماره دو؛ مستند «روزگار بلور» ساخته امیر فرض‌الهی از ایران (مستند زیر ذره‌بین / سانس 12:50)/ فیلم سینمایی «مجنون» به کارگردانی کلود گورتا محصول سوئیس (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 17:20)/ فیلم سینمایی «فرزندان شب» ساخته بهروز نورانی‌پور از ایران (شاخه‌های زیتون / سانس 19:20).
سالن شماره سه؛ باکس فیلم‌کوتاه شماره دو (سینمای سعادت / سانس 12:20)/ فیلم سینمایی «دیوار صوتی» ساخته احمد غصین از لبنان (شاخه‌های زیتون / سانس 13:50)/ مستند «ایساتیس» به کارگردانی علیرضا دهقان از ایران (مستند زیر ذره‌بین / سانس 15:50)/ فیلم سینمایی «هراس» ساخته ایوایلو هریستوف از بلغارستان (جشنواره جشنواره‌ها / سانس 17:30)/ فیلم سینمایی «هیولا» به کارگردانی تام سالیوان از ایرلند (نمایش‌های ویژه / سانس 19:30).
سالن شماره چهار؛ فیلم سینمایی «گزارش نهایی» ساخته ایشتوان سابو از مجارستان (جشنواره جشنواره‌ها / سانس11:40)/ فیلم سینمایی «سفر هوایی من به ایران» به کارگردانی والتر میتل هولتسر از سوئیس (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 14)/ فیلم سینمایی «احساسات» اثر دمیتری روداکف از روسیه (جشنواره جشنواره‌ها / سانس 15:40)/ فیلم سینمایی «افسانه بناسان، غول چراغ جادو» ساخته حبیب احمدزاده از ایران (جلوه‌گاه شرق / سانس 17:40)/ فیلم سینمایی «200 متر» ساخته امین نایفه از اردن (جلوه‌گاه شرق / سانس 19:30).
سالن شماره پنج؛ فیلم سینمایی «آنیما» اثر چاو جینلینگ از چین (جلوه‌گاه شرق / سانس 13)/ فیلم سینمایی «بوتاکس» به کارگردانی کاوه مظاهری از ایران (جشنواره جشنواره‌ها / سانس 15:30)/ فیلم سینمایی «بهداشت اجتماعی» ساخته دنی کوت از کانادا (سینمای سعادت / سانس 17:30)/ فیلم سینمایی «در کنار دریا» ساخته آکیو فوجیمیتو از ژاپن (جلوه‌گاه شرق / سانس 19:30).
سالن شماره شش؛ فیلم سینمایی «قصه‌های درختان بلوط» ساخته گرگور بوژیچ محصول مشترک اسلوونی و ایتالیا (نمایش‌های ویژه / سانس 11:40)/ فیلم سینمایی «موفقیت بزرگ» به کارگردانی امانوئل کورکول از فرانسه (فیلم‌های ژانر معاصر / سانس 13:20)/ فیلم سینمایی «شرطه» ساخته مشترک فردریک لوییس وید و آندرس الهولم از دانمارک (سینمای دانمارک / سانس 15:30)/ فیلم سینمایی «هرگز گریه نمی‌کنم» ساخته پیوتر دومالفسکی محصول مشترک لهستان و ایرلند (جشنواره جشنواره‌ها / سانس 17:40)/ فیلم سینمایی «بن‌بست» ساخته وینکو میدرندورفر از اسلوونی (سینمای سعادت / سانس 19:40).
سالن شماره هفت؛ فیلم سینمایی «خداحافظ اتحاد جماهیر» اثر لاری راندا از استونی (فیلم‌های ژانر معاصر / سانس 11)/ فیلم سینمایی «نقشه‌برداران» ساخته میشل سوته محصول سوئیس (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 19:30).
برنامه اکران سینما آزادی
سالن شماره یک؛ فیلم سینمایی «کوهستان جادویی» به کارگردانی اورشولا آنتونیاک از هلند (سینمای سعادت / سانس 13:30)/ فیلم سینمایی «میجر» ساخته احسان عبدی‌پور از ایران (سینمای سعادت / سانس 15:10)/ فیلم سینمایی «حافظ برادر» ساخته فرید کاراهان از ترکیه (سینمای سعادت / 17:20)/ فیلم سینمایی «پس از مرگ» ساخته پیتر برگندی از مجارستان (جشنواره جشنواره‌ها / سانس19:10).
سالن شماره دو؛ فیلم سینمایی «کم‌پیدایی» اثر پیر فیلمون از فرانسه (جشنواره جشنواره‌ها / سانس 14:30)/ باکس فیلم‌کوتاه شماره یک (سینمای سعادت / سانس 16:10)/ باکس فیلم کوتاه شماره یک (جلوه‌گاه شرق / سانس 17:30)/ فیلم سینمایی «رخسار کودکان» ساخته ژاک فدر از سوئیس و فرانسه (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 19).
برنامه اکران سینما کانون
سالن روباز: فیلم سینمایی «گودال» ساخته داتزه پوتزه از فنلاند (جشنواره جشنواره‌ها / سانس 17:30)/ فیلم سینمایی «دختر لر» به کارگردانی اردشیر ایرانی از ایران (کلاسیک‌های مرمت‌شده / سانس 19:20).