مطهری زمان؛ فدایی مکتب، مدافع مذهب

به گزارش مشرق، آیت الله محمدتقی مصباح‌یزدی سال 1313 هجری شمسی در یزد به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی حوزوی را در همین شهر به پایان رساند و برای تحصیلات تکمیلی به نجف رفت. از سال 1331 تا سال 1339 در دروس امام خمینی (ره) شرکت و در همین زمان، در درس تفسیر قرآن، شفای ابن سینا و ملاصدرا از شاگرد علامه طباطبایی بود. آیت الله مصباح، 15 سال در درس فقه آیت الله بهجت (ره) شرکت کرد و بعد از اینکه دوره درسی‌اش با امام (ره) به علت تبعید ایشان قطع شد، به تحقیق در مباحث اجتماعی اسلام از جمله بحث جهاد، قضا وحکومت اسلامی پرداخت.

علامه مصباح در مبارزات با رژیم پهلوی نیز حضور داشت و در آن دوران با شهید بهشتی، شهید باهنر و مرحوم هاشمی رفسنجانی همکاری داشت. در این بین در انتشار 2 نشریه با نام‌های "بعثت" و "انتقام" نقش داشت. آیت الله مصباح یزدی از جدی‌ترین مخالفان قرائت‌های مختلف از دین بود و به مرجعیت روحانیت در تفسیر دین اعتقاد داشت. این روحانی دارای علم و بصیرت از مهم‌ترین نظریه‌پردازان و مدافعان نظریه ولایت مطلقه فقیه در ایران به شمار می‌رود.

* پای ثابت مناظرات تلویزیونی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جریان‌های مختلف این فرصت را پیدا کردند تا دیدگاه‌ها و اندیشه‌های خود را در جامعه ترویج و تبیین کند. در این راستا، بهار سال 60 را می‌توان نقطه اوج تبیین نظریات دینی آیت الله مصباح یزدی در مناظره تلویزیونی با نمایندگان جریان مبلغ مارکسیست دانست. در این سال، همراه با عبدالکریم سروش مقابل احسان طبری و فرخ نگهدار نشست تا مارکسیسم را نقد کند. بعدها او مناظره‌های مستقیم و غیرمستقیمی با عبدالکریم سروش داشت که علیه لیبرالیسم بود. سال 78 در خطبه‌های نماز جمعه از تساهل و تسماح سخن به میان می‌آورد و 12 سال بعد، در تبیین اندیشه سیاسی اسلام در این حوزه با حجتی کرمانی در صدا و سیما به مناظره می‌نشیند. موضوعی که سبب می‌شود واژه تساهل و تسامح به بخشی از ادبیات سیاسی تاریخ ایران بدل شود و جریان‌های مختلف آن را به نقد بکشند.

* آیت الله مصباح یزدی، استادی برای کادرسازی

پس از انقلاب اسلامی، ضرورت تربیت نیروهای دانش‌آموخته با مبانی و نظریه‌های دینی و اسلامی برای پرکردن خلاهای فرهنگی - اجتماعی و آموزشی مبتنی بر نظریه اسلام به خوبی احساس می‌شد. برای پر کردن این خلأ، آیت‌الله مصباح ابتدا موسسه «در راه‌حق» را با همکاری آیت‌الله استادی، آیت‌الله یزدی، آیت‌الله خرازی و برخی بزرگان دیگر راه‌اندازی و سپس بنیاد باقرالعلوم را تأسیس کرد.

8 سال بعد، آیت الله مصباح موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی (ره) را به عنوان موسسه‌ای که هدف تربیت نیروهای آموزش دیده با مبانی فکری اسلام را داشت تأسیس کرد. هدف اصلی در تأسیس این موسسه، توجه به علوم‌انسانی با رویکرد اسلامی بود. موسسه در این عرصه موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد که از آن جمله تربیت نسلی از نیروهای آموزش دیده در رشته‌های مختلف از روانشناس گرفته تا جامعه‌شناس، اقتصاددان، عالم علوم‌تربیتی، عالم علوم‌سیاسی، حقوقدان دارد که بعضا به حد نظریه پردازی هم رسیده‌اند و صاحب آثار و تالیفات فراوان‌اند. یعنی به غیر از طلاب فاضل در فقه و اصول وعلوم قرآن و فلسفه دین و درعلوم‌اجتماعی هم نیروهای توانمندی در این موسسه تربیت شدند. علامه سال‌های طولانی ازعمر خود را در این موسسه گذارند و برای عقبه سازی تئوریک در نظام تلاش کرد. نسلی که باید آینده این کشور را اداره کنند.

* فقیهی مصلحت‌گریز

بیان بدون تعارف و مصلحت‌سنجی را می‌توان از اصلی‌ترین ویژگی‌های آیت الله مصباح یزدی به شمار آورد. نیمه دوم دهه 70 را باید اوج دورانی به شمار آورد که این فقیه برجسته بصیرت خود را به نمایش گذاشت. وقتی محمد خاتمی به ریاست جمهوری رسید، حلقه اطراف رئیس جمهور وقت را افرادی با خطوط نه چندان انقلابی پر کرد و مسیر دولت سمت و سویی نه چندان انقلابی داشت.

آیت الله مصباح یزدی درست در زمانه‌ای که نقد دولت وقت و رویکردهای فرهنگی آن، هزینه سنگینی برای نقد کننده ایجاد می‌کرد، پا به عرصه نقادی دولت مستقر گذاشت و با درک خطر نفوذ گروه‌های غربگرا در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی؛ مقابل جریانی که به ظاهر اقبال عمومی داشت ایستادگی و خود را هزینه کرد.

سخنرانی‌های روشنگرانه و بی‌پروای او بلافاصله با واکنش سخت رسانه‌های همسو با دولت رو به رو و خط تخریب این اندیشمند پیگیری شد. با این حال، هتاکی‌ها، نقدهای غیراصولی، دستکاری سخنرانی‌ها وانتقال غلط مفاهیم و گفته‌های مصباح یزدی در رسانه‌ها هم نتوانست او را از ادامه مسیری که انتخاب کرده بود منصرف کند و تا پایان دوران 8 ساله اصلاحات او منتقدترین چهره در بررسی عملکرد محمد خاتمی و دولت‌هایش بود.

* همراهی و حمایت تا خط انقلاب

با نزدیک شدن به روزهای پایانی عمر دولت اصلاحات، این جریان سیاسی تلاش کرد چهره‌هایی که از قبل آن‌ها را برنده انتخابات می‌دانست واردعرصه سیاسی و انتخابات دولت نهم کند. انتخاباتی که در آن چهره‌های سرشناسی مانند اکبرهاشمی رفسنجانی و مهدی کروبی، محمد باقر قالیباف، علی لاریجانی و مصطفی معین را درمیدان رقابت داشت.

بسیاری از ناظران شانس مرحوم هاشمی رفسنجانی را در این انتخابات بالاتر از کاندیداهای دیگر دانسته و تلویحا او را رئیس جمهور دولت نهم معرفی می‌کردند. با این حال، آیت الله مصباح یزدی، با ژرف‌اندیشی و نگاهی دقیق به مسائل و خواست مردم؛ گزینه دیگری را حمایت کرد. گزینه‌ای گمنام در مقایسه با چهره‌های سرشناس انتخابات که حتی موجب دلخوری برخی از او نیز شد. با این حال، محمود احمدی‌نژاد گزینه مورد حمایت آیت الله مصباح بود. چهره‌ای که این فقیه زمان‌شناس درهمه مراحل انتخابات از او پشتیبانی و درکمال شگفتی در رقابت با هاشمی رفسنجانی توانست در دور دوم انتخابات، پیروز میدان شود و ردای ریاست دولت نهم را به تن کند.

حمایت آیت الله مصباح از احمدی‌نژاد با وجود حملات گسترده جریان اصلاح طلب به رئیس جمهور وقت ادامه یافت و این حمایت مصباح یزدی بود که دولت نهم را به سرانجام رساند. با آغاز دوره دهم ریاست جمهوری؛ احمدی‌نژاد که اطمینان داشت حمایت‌های آیت الله مصباح از او بی‌قید و شرط است با طرح مسائل و اصرار در به کارگیری برخی افراد شبهه‌دار هر روز از انقلاب و نظام دورتر شد.

به تدریج با پدیدار شدن جریان انحرافی در دولت و قدرت گرفتن برخی افراد مسئله دار، علامه مصباح و شاگردانش از جمله سیدمحمود نبویان به جدی‌ترین منتقدان احمدی‌نژاد و جریان انحرافی تبدیل شدند. آیت‌الله مصباح در سخنانی گفت: «اقدامات احمدی‌نژاد را تأیید نمی‌کنم و در او یک حالت انحرافی می‌بینم.». در چنین شرایطی و پس از ماجرای خانه‌نشینی 11 روزه احمدی‌نژاد؛ محمد نبی حبیبی دبیرکل موتلفه اسلامی به نقل از آیت الله مصباح آب پاکی را روی دست رئیس جمهور وقت ریخت.

حبیبی نظر آیت الله مصباح را اینطور بیان می‌کند: «شنیدم که آیت الله مصباح فرمودند: «اگر حمایت از آقای احمدی‌نژاد مستلزم ترویج مشایی شود، حمایت از احمدی‌نژاد حرام است.» چنین اظهارنظری از سوی کسی که درتائید احمدی‌نژاد تلاش کرده بود کار سختی بود اما، مصباح نشان داد خود را بدهکار کسی نمی‌داند و حفظ ارزش‌های نظام و انقلاب برایش در اولویت قرار دارد.

* آیت الله مصباح یزدی «مطهری زمان»

آیت الله مصباح یزدی در سال های آخر عمر خود کمتر در عرصه سیاست حضور داشت و بیشتر در حوزه‌های تبیین مبانی فکری و اندیشه‌ورزی مشغول بود. با این حال وی در انتخابات سال 1394 مجلس خبرگان داوطلب شد اما با تبلیغات مسموم برخی افراد در داخل و همچنین فضاسازی برخی رسانه های معاند و با توجه به برخی دروغ پردازی ها، از انتخاب مجدد برای ورود به این مجلس بازماند. راه نیافتن آیت الله مصباح به مجلس خبرگان سبب شد رهبر انقلاب نبودش را در این مجلس «خسران» توصیف کنند و او را «مطهری زمان» بنامند و موسسه تحت مدیریتش را الگویی برای حوزه بدانند.

آخرین حضور آیت الله مصباح یزدی در سپهر سیاست ایران به آخرین سال حیات او باز می‌گردد. او در انتخابات میاندوره‌ای اسفند 1398 مجلس خبرگان از حوزه استان خراسان رضوی نامزد شد و توانست به عنوان نماینده مردم این استان به مجلس خبرگان راه یابد. علامه مصباخ یزدی سرانجام در 11 دی ماه سال 99 در سن 85 سالگی و پس از سال ها تلاش صادقانه برای خدمت به انقلاب جان به جان آفرین تسلیم کرد و به دیدار معبود شتافت.