مهرپور: در دوران خاتمی به دنبال نظارت بر اجرای قانون اساسی از طریق قوه مجریه بودیم که برخی تصور کردند به دنبال قانونگذاری هستیم!

به گزارش «مبلغ» - مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور از مفاخر حقوق ایران عصر امروز (سه شنبه) به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در این مراسم آیت الله سیدمصطفی محقق داماد، دکتر محمد جواد ظریف، دکتر گودرز افتخار جهرمی، دکتر نسرین مصفا، دکتر ابراهیم بیگ زاده، دکتر محسن اسماعیلی، استاد سید جواد ورعی و همچنین استاد حسین مهرپور سخنرانی کردند.

آیت الله محقق داماد: آحاد مردم از «حقوق» خود آگاه نیستند / رسالت حقوقدانان تحقق بخشیدن «حقوق مردم» است

آیت الله محقق داماد تأکید کرد: قبل از «قانون» ملت باید با حقوق خود آشنا شوند بنابراین از گذشته تا به امروز، مشکل اصلی این است که آحاد مردم از «حقوق» خود چندان آگاه نیستند.

آیت الله سیدمصطفی محقق داماد در مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور، اظهار داشت: مشروطیت در پیرامون «قانون» دور می زد و خواست مردم عدالتخانه یعنی مجلس بود. به نظر من یکی از موثرترین اقدامات قبل از مشروطه، رساله میرزا یوسف خان معروف به مستشارالدوله تحت عنوان «یک کلمه» بود که این رساله پس از تألیف در جلسات سری مشروطه خواهان مورد بحث و گفت وگو قرار می گرفت.

وی ادامه داد: این رساله مربوط به 36 سال قبل از مشروطیت بود و سخن اصلی آن این بود که کمبود کشور ما «قانون» است و جالب اینکه امروز هم که بیش از یک قرن می گذرد، مدام از قانون می گوییم و می نویسیم!

وی آگاهی به «حقوق خود» را مقدم بر آشنایی با «قانون» دانست و گفت: بنده به این نتیجه رسیدم که «قانون» درد بی درمان نبوده و نیست و در این میان مساله حائز اهمیت این است که قبل از «قانون» ملت باید با حقوق خود آشنا می شدند بنابراین از گذشته تا به امروز، مشکل اصلی این است که آحاد مردم از «حقوق» خود چندان آگاه نیستند.

آیت الله محقق داماد ادامه داد: در ایران برخلاف تمام کشورهای اطراف، در رشته حقوق دانشکده حقوق تأسیس شد در حالی که در سایر کشورها نام آن را کلیت قانون نهادند و به نظر من این امر یک پیام دارد و آن اینکه کسانی که در این دانشکده های حقوق درس می دهند و درس می خوانند، رسالتشان تحقق بخشیدن «حقوق مردم» است.

وی تأکید کرد: وظیفه یک حقوقدان تنها تدریس و تألیف کتاب نیست بلکه یک حقوقدان متعهد و وظیفه شناس باید ملت را به حقوق خود آشنا کند و یکی از کسانی که به رسالت خود در این زمینه عمل کرد و از ابتدا تاکنون مدافع حقوق ملت و آموزش دهنده به مردم بود، دکتر حسین مهرپور بوده است.

وی به دوران آشنایی خود با استاد مهرپور اشاره و خاطرنشان کرد: در سال 1337 بود که طلبه جوانی از یکی از روستاهای اطراف یزد به قم آمد. در همان روزهای اول با هم دوست شدیم، بسیار با هم مباحثه می کردیم و درس می رفتیم. هوش و استعداد او مانند بمب در حوزه علمیه ترکید و مهرپور مجسمه هوش و ذکاوت شد.

آیت الله محقق داماد در پایان گفت: اگرچه حمد و مدح در حروف یکی هستند، اما هزاران نکته باریک نشانه تفاوت بین این دو است؛ آنچه از آقای مهرپور می گویم همه حمد است، نه مدح.

ظریف: هیچ امری در ایران به اندازه مردم، قدرت ملی نمی آفریند / امروز به دوران پسا قطبی وارد شدیم

دکتر محمد جواد ظریف بیان کرد: یک موضوع مهم برای ما به عنوان ایرانی که گذشته از اخلاق و مفاهیم مذهبی وجود دارد و مبنای قدرت ملی است، این مساله است که هیچ چیز در ایران به اندازه مردم، قدرت ملی نمی آفریند و هیچ کس اندازه دکتر مهرپور که یک ما در فقه و حقوق داشت این واقعیت را درک نکرد.

دکتر محمدجواد ظریف در مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور، گفت: افتخار آشنایی من با دکتر مهرپور به سی و چند سال گذشته برمی گردد و به مباحث حقوق بشر مربوط می شود و از محضر ایشان به جز مباحث حقوقی، همواره درس انسانیت و دانشجو بودن را آموختم و همیشه در جلسات بین الملل او را کتابچه به دست می دیدم.

وی ادامه داد: خدمت دکتر مهرپور در حوزه مباحث حقوق بشر به جامعه ما بسیار زیاد است به همین خاطر می خواهم از این حوزه و حقوق شهروندی طرح مساله کنم که دکتر مهرپور در این زمینه بسیار کوشیدند و هزینه دادند. در دوران گذشته که دوران پساجنگ سرد شناخته می شود و امروزه به دوران پسا قطبی وارد شدیم، دکتر مهر پور توانمندی های مختلفی در حوزه های گوناگون داشتند.

دکتر ظریف بیان کرد: هنجارسازی یکی از مهم ترین حوزه های ابراز قدرت و پیگیری توانمندی‌های در حوزه بین‌المللی بوده است و در حوزه هنجار سازی هیچ موضوعی به اندازه حقوق بشر جلب توجه و ایجاد قدرت نکرده است. در سطح جهانی چه آن ها که در صحنه واقعی تلاش کرده چه آنها که به صورت تبلیغی در حوزه حقوق بشر تلاش کرده اند و از وجه بین الملل برخوردار بودند، می دانند که در جهان امروز، تنها قدرت مالی نیست که کشور یا کنشگری را قدرتمند می کند، بلکه در کنار قدرت معنایی و در کنار قدرت مادی و در برخی مواقع فراتر از یک قدرت مادی برای یک کنشگر در صحنه بین المللی، هیچ موضوعی به اندازه حقوق بشر این توان را ندارد که برای یک کنشگر جایگاه بیافریند مشروعیت خلق کند و یا مشروعیتش را نابود کند یا مقبولیتش را از بین برد.

وی توضیح داد: حقوق بشر در شرایط پس از جنگ سرد و یا جهان پساقطبی که همه برای قدرت بیشتر توان بیشتر و تاثیر بیشتر تلاش می کنند، نقشی بی مانند دارد و دکتر مهرپور تلاش کرد این نقش را با جامعه ما بیاموزد، نه فقط به دانشجویانش بلکه به تمام جامعه‌.

دکتر ظریف با اشاره به تلاش های استاد مهرپور در حوزه حقوق بشر و حقوق شهروندی بیان کرد: اما یک نکته بالاتر برای ما به عنوان ایرانی که گذشته از اخلاق و مفاهیم مذهبی وجود دارد و مبنای قدرت ملی است این است که هیچ چیز در ایران به اندازه مردم، قدرت ملی نمی آفریند.

وی صحبت هایش را با این آیه شریفه ادامه داد: خداوند در آیه ای که درباره پیمان و پیمان شکنی است، می فرماید: وَ اِن یُریدُوا أَن یَخدَعُوکَ فَاِنَ حَسبَکَ اللَهُ هُوَ الَذی أَیَدَکَ بِنَصرِهِ وَ بِالمُؤمِنین. اگر ترسیدی پیمان شکنی کنند، آنان که بارها پیمان شکنی کردند، اگر تو پیغمبر بداخلاق بودی و اگر حقوق مردم را رعایت نکردی و با مردم مشورت نمی کردی، مردم از دور تو پراکنده می شدند. اگر ترسیدی به تو خیانت کنند، خدا برایت کافی است. او کسی است که تو را به وسیله نسل خود و ایمان به خدا و مردم هدایت کرد. رعایت حقوق این مردم بالاترین ارزش راهبردی برای کشوری مانند جمهوری اسلامی است.

دکتر ظریف با تاکید بر اهمیت جایگاه مردمی در هر امری گفت: اگر این مردم نباشند، ما هیچ هستیم و جایگاهی نداریم و دکتر مهرپور علی رغم همه فشارها و در دوران ریاست جمهوری آقای خاتمی یک تنه در کنار او ایستاد و یک تنه از همه حقوق مردم دفاع کرد دکتر مهرپور از تمامیت این نکته دفاع کرد. چون دفاع از حقوق ملت و مردم یعنی دفاع از ایران، دفاع از اسلام، دفاع از حاکمیت، دفاع از استقلال و بدون مردم ما هیچ هستیم. هیچ کس اندازه مهرپور که پای در فقه و حقوق داشت، این واقعیت را نفهمید و ما همواره مدیون او هستیم. خدا همیشه سایه او را بر سر ما مستدام بدارد.

استاد ورعی: امروز مبنای نظم اجتماعی «قانون» است، نه «فتوا»

استاد خارج فقه حوزه علمیه قم بیان کرد: یکی از موانع موفقیت و کارآمدی جمهوری اسلامی این نگاه است که معتقد هست برای یک شخصیت حقوقی می توان اختیارات فراقانونی قائل شد تا بتواند ساختار نظام سیاسی و قانونی را نادیده بگیرد و از مجرا و مسیر دیگری کشور را اداره کند.

حجت الاسلام و المسلمین سیدجواد ورعی در مراسم نکوداشت استاد حسین مهرپور، به یکی از معضلات جامعه اسلامی اشاره و اظهار داشت: از عصر مشروطه که سخن از «قانون» مطرح شد، یک دیدگاه بر این باور بود که ما با داشتن «شریعت»، نیازی به قانون و مجلس قانونگذاری نداریم. قانونگذاری در جوامعی موجه است که شریعت ندارند، ولی ما که شریعت کاملی داریم، احتیاج به قانون نداریم. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم به هنگام تعیین نظام سیاسی و تصریح امام خمینی (ره) بر اینکه جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد، یک دیدگاه بر این باور بود که شکل حکومت هم در اسلام توقیفی است لذا باید حکومت اسلامی جایگزین نظام سلطنتی شود، نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد.

وی ادامه داد: در این نگاه اصولاً شأن حکومت اجرای احکام شریعت است، در حکومت اسلامی آنچه که مبنای نظام اجتماعی است، فتواست نه قانون البته می توان به فتوا، لباس قانون پوشاند لذا شأن مجلس شورا تدوین آیین نامه ها و مقرراتی برای اجرای بهتر احکام شریعت است و بس.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: همین نگاه بود که مجلس خبرگان در تدوین قانون اساسی سال 58، حضور حقوقدانان را در شورای نگهبان قانون اساسی لازم نمی دانست و با آن مخالفت می کرد؛ با این استدلال که حضور آنان در شورای نگهبان به معنای نقص فقه اسلام است که برای رفع آن باید به حقوق مراجعه کرد. همین نگاه است که برای رأی مردم، نقش و سهمی را به رسمیت نمی شناسد.

آقای ورعی در این زمینه به نقل یک خاطره ای پرداخت و خاطرنشان کرد: «روزی به یکی از فقیهان درگذشته شورای نگهبان عرض کردم که شأن نمایندگان مجلس خبرگان که رهبری را انتخاب می کنند، چیست؟ گفت: فقط کارشناس هستند و رهبر واجد شرایط را شناسایی و به مردم معرفی می کنند. عرض کردم که چه فرقی با سایر کارشناسانی دارند که عضو این مجلس نیستند؟ گفت: هیچ فرقی ندارند. گفتم: آیا شأن آنان این نیست که منتخب مردم هستند؟ گفت: خیر! منتخب مردم بودن هیچ نقشی ندارد. عرض کردم: اگر در عرض این مجلس، مجالس دیگری از کارشناسان تشکیل شود و بگویند که آقای (ب) یا (ج) واجد شرایط است، نه آقای (الف) چه می کنید؟ گفت: این یک احتمال غیر واقعی است. گفتم: اتفاقاً کاملاً واقعی است، کافی است که شما اجازه دهید که چنین مجامعی در عرض مجلس خبرگان تشکیل شود، آنگاه خواهید دید که چند مجمع دیگر تشکیل می شود و چندین نفر به عنوان رهبر معرفی می شوند. گفت: اگر چنین چیزی اتفاق افتاد، قرعه می زنیم! القرعه لکل امر مشکل».

وی ادامه داد: این یک نگرش است که در آن منتخب مردم بودن، حتی مرجح هم نیست که اتفاقاً امروزه در کشور ما هم بسیار نفوذ دارد و به گمان من یکی از موانع موفقیت و کارآمدی جمهوری اسلامی همین نگاه است که معتقد هست برای یک شخصیت حقوقی می توان اختیارات فراقانونی قائل شد تا بتواند ساختار نظام سیاسی و قانونی را نادیده بگیرد و از مجرا و مسیر دیگری کشور را اداره کند.

وی بیان کرد: این نگاه حکایت از آن دارد که الزامات تشکیل حکومت در دنیای امروز به درستی درک نشده است. امروزه مبنای نظم اجتماعی «قانون» است، نه «فتوا» که به تعداد مجتهدان می تواند متعدد باشد. البته قانون در جامعه ای که اکثریت مردم آن مسلمان هستند، نمی تواند مخالف موازین و احکام مسلم اسلامی باشد.

به گمان من در میان شخصیت های انقلاب کسی که بیش از دیگران به این اقتضائات توجه داشت، شهید آیت الله دکتر بهشتی بود. ایشان معتقد بود که مبنای نظم اجتماعی در عصر غیبت، رأی اکثریت است که در قالب قانون تجلی پیدا می کند، ملاک قانون و قانونگذاری هم در جامعه، مصالح عمومی، آن هم به تشخیص نمایندگان مردم است لذا در همان مجلس تدوین قانون اساسی با صراحت اظهار داشت، تشخیص اینکه این قانون به صلاح مردم است یا خیر، با نمایندگان ملت است و فقیهان و حقوقدانان شورای نگهبان فقط کارشناسی می کنند که آنچه مجلس به صلاح ملت تشخیص داده، خارج از دایره شرع یا قانون اساسی نباشد.

آقای ورعی با بیان اینکه استاد مهرپور از مفاخر جامعه حقوقی ماست، گفت: ایشان در مقطعی از زندگی علمی و اجرایی خود با شهید بهشتی مأنوس و همدم بوده است. تسلط ایشان به مبنای فقهی و حقوقی از یک سو و حضور مستمر و موثرشان در نهادهای مختلف و آشنایی با معضلات کشور موجب شده است تا در آثار ارزشمند خویش نظرات راهگشایی در جهت عبور از این معضلات ارایه نمایند. امید آن دارم که جامعه ما قدردان و قدرشناس این شخصیت خدوم و نجیب اجتماعی خود باشد.

اسماعیلی: نسبت به بزرگان قدر ناشناسی کرده‌ایم / دکتر مهرپور در مباحث اطلاع رسانی و شفافیت پیشگام بود

محسن اسماعیلی در آیین نکوداشت دکتر حسین مهرپور گفت: بپذیریم که فرهنگ ما در کنار نقاط درخشان، مواردی هم برای آسیب‌شناسی دارد. بیماری قدیم ما ایرانیان تملق و چاپلوسی بوده و بیماری جدید ما نادیده گرفتن بزرگانی مثل دکتر مهرپور و سایر عزیزان است. چطور توقع داریم فرزندان ما قدر بزرگان را بدانند در حالی که خودمان قدر ناشناسی کرده‌ایم؟ از برگزار کنندگان این مراسم قدردانی می کنم چون درمان بیماری های امروز برگزاری چنین مراسم هایی است‌.

وی ادامه داد: بنده دکتر مهرپور را از سال 68 و به طور مستقیم می شناسم و تا امروز با همه فراز و نشیب های جامعه، در شخصیت متین معقول و فروتن ایشان هیچ فراز و نشیبی ندیدم اما به معنای عروج و بالا رفتن، همواره شخصیتش در حال تکامل است. از دیگر خصوصیات بارز ایشان فروتنی و بی ادعایی است‌؛ خدماتی که دکتر ظریف برشمردند، کاملا درست بود و دکتر مهرپور بدون هیچ منتی این خدمات را به این مُلک و ملت ارائه کردند و همین رسم معلمی است و همین دلیل درخشیدن این چهره دانش، ادب و فقه است.

این حقوقدان گفت: در همه جا از حقوق انسانی دفاع کرده است. حتی در برابر مخالفان و کسانیکه ایشان از نظر شخصی با آنها گرایشی نداشت و مخالف اعتقادات آنها بود، همواره بر دفاع حقوق بشری تأکید ویژه ای داشت.

وی با اشاره به دیگر ویژگی های دکتر مهرپور بیان کرد: در تقدم فضل های دیگر دکتر، پیشگامی ایشان در اطلاع رسانی و شفافیت است. در دوره هایی که صحبت کردن از چنین عناوینی مرسوم نبود، دکتر مهر پور گزارش کار خود را به صورت مکتوب در اختیار همگان قرار می داد. در شورای نگهبان سه جلد کتاب ماندگار برای اولین بار در خصوص مشروح مذاکرات نوشت و در معرض دید عموم گذاشتند.

آقای اسماعیلی گفت: دکتر مهرپور برای بحث شفاف سازی هزینه های زیادی پرداخت کردند و همین راه را هم ادامه خواهند داد. شرافت حقوقدان به استقلال رأی اش و دفاع از حق است و ایشان حقوقدان شریفی بوده و هست.

نسرین مصفا: دکتر مهرپور با دیدگاه فقهی درباره «حقوق بشر» صحبت می کرد

دکتر نسرین مصفا گفت: این رویداد، قله کوهی از ستایش و تجلیل وذکر خیراز ایشان است که در طول سالها خدمت در عرصه های مختلف برایشان جاری و ساری بوده است. نکوداشت و تجلیل از ایشان فقط منوط به امروز نیست و نباید باشد، کارنامه پربار خدمت استادبه جامعه ایران در عرصه و کسوتهای متفاوت، سراپا تحسین وتجلیل است.

وی ادامه داد: برای من حضور در این جلسه افتخار، ولیکن سخن گفتن در پیشگاه بزرگان حاضر در باره شخصیت بزرگ استاد مهرپورسخت است ولیکن امتثال امر بوده است و گرنه افراد بسیار شایسته دیگری هستند که از من درباره استاد مهرپور بیشتر می دانند و بهتر می‌توانند سخن گویند برای قبول صحبت با خود پنداشتم برای معلمی چون من که دهه های چندی علاقمندی و اعتقاد خود را به حقوق بشر را در بضاعت خود از طریق آموزش و پژوهش در زمینه آن دنبال نموده، صحبت کردن در باره استادی که عمری در زمینه آموزش وپژوهش در زمینه حقوق بشر نه تنها در دورانی که آوازه آن بگوش می‌رسد بلکه در زمانی که غریب بود، تلاش و همت گمارده وظیفه و موجب افتخار است.

وی ادامه داد: گذشته از تلمذ از کتب وتقریرات استاد که یادشد، فرصت، آشنایی هم نشینی در جلسات، مشارکت و همکاری با ایشان در فعالیتهایی در زمینه ترویج و حمایت از حقوق بشر از جمله کارگاه ها و همایش ها و همسفری در ماموریت ها برای اجلاس های بین المللی تجربه گران‌سنگ و ماندگاری است ولیکن بنا به همان صفت معلمی بر فعالیت ایشان در زمینه آموزش و پژوهش حقوق بشر تکیه می‌کنم.

دکتر مصفا بیان کرد: بدون تکلف و تعارف، دکتر مهرپور، نه فقط چهره ای برجسته بلکه پیشانی مطالعات حقوق بشر از نگاه اندیشمندان ایرانی و حقوق بشر از منظر اسلام در چهار دهه گذشته در حیات علمی آن در جامعه ما بوده اند. مجموعه ای از تقریرات و تالیفات که به قلم استاد مزین است در کنار نفوذ کلام در گوشه گوشه رشته حقوق در ایران و پژوهش های مرتبط با حقوق بشر و تربیت چندین نسل در این حوزه با شهرت ایشان عجین شده است.

وی با اشاره به کارنامه علمی دکتر مهرپور تصریح کرد: این موارد، استاد مهرپوررا به یکی از چهره‌های کلیدی معاصر در توسعه مطالعات حقوق بشر در ایران تبدیل کرده است. گاهی توجه به کارنامه علمی یک استاد هدایتگر ما به بخش محدودی از یک رشته یا موضوع است، ولیکن مداقه در دانش که با روش و منش استادی دکتر مهرپور بخوبی حاکی از آن است که این ویژگی ها، مبین تحولات کلان دهه های اخیر در رشته حقوق و مطالعات حقوق بشر در ایران می‌باشد. به عقیده من گفتمان حقوق بشری دکتر مهرپور که همراه با پندار، گفتار، رفتار و کردار ایشان است به طرزقابل توجهی در مخاطبان اعم از دانشجویان و دانش پژوهان موثر و به تقویت فرهنگ آن انجامیده است.

خانم مصفا ادامه داد: تازه گفته ای نیست که امروزه روز با ابزارهای علمی وحتی هوش مصنوعی موضوع روز در عرصه علمی وجهانی دسترسی به اطلاعات، دانش و حتی پاسخ به ابهامات در زمینه حقوق بشر کار سختی نیست، در سال هایی که حقوق بشر رواجی نداشت و بسیار بیگانه تر از امروز بود، دکتر مهرپور با علم از حقوق بشر، بویژه با عنایت به نیاز جامعه با دیدگاه فقهی از آن سخن گفتند و با اخلاق، ایمان تعهد و مسئولیت پذیری خویش، الگویی از تعالی حقوق بشر را به ما نشان داد. تقریرات گسترده استاد در زمینه حقوق بشر بلاتردید نقشی مهم در جلب توجه تولید و توسعه ادبیات حقوق بشر و تقویت فرهنگ آن در جامعه داشته است. زمانی که استاد در زمینه حقوق بشر دست به قلم بردند، تالیفات بسیار محدودی در زمینه حقوق بشر در جامعه وجود داشت. به عنوان نمونه کتاب نظام بین المللی حقوق بشر از اولین کتب در زمینه مهم و پر اهمیت شناخت نظام بین المللی حقوق بشر است.

دکتر مصفا ادامه داد: دکتر مهرپور وجودی شریف وارسته مسلمانی راستین استادی عالم و دانشمند با سلوکی آرام و سلیم النفس و صمیمی با سخاوت علمی ای است که در هر دیدار و فرصت، تعامل در رای آموختن دارد این شخصیت اصیل معتقد به کرامت انسانی و قابل احترام، فعالیت های علمی ارزنده با تاثیر فراوان در کسوت و مسئولیتهای مختلف در جامعه ما به یادگار گذاشته اند.

افتخار جهرمی: آقای مهرپور بر مدار حق استوار بودند

دکتر گودرز افتخار جهرمی، حقوقدان در این مراسم به ویژگی های شخصیتی و علمی استاد مهرپور اشاره و اظهار داشت: بزرگداشت و تجلیل از استاد مهرپور، تجلیل از علم و تقوا، درستکاری و پاکدامنی، راستی و درستی و راستگویی و تجلیل از استقلال رأی و زیر بار زور نرفتن است.

وکیل پایه یک دادگستری بیان کرد: استاد مهرپور از نظر علمی ممتاز هستند و درس های حوزوی را تا سطح عالی تمام کردند، از دانشگاه تهران دکتری حقوق گرفتند و از نظر پژوهشی آثار متعدد در زمینه حقوق خصوصی، حقوق عمومی به خصوص حقوق بشر و حقوق اساسی از خود به جای گذاشتند که همگی برای دانشجویان قابل استفاده و مرجع است. ایشان در سال 1369 که من مسئولیت دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی را عهده دار بودم، از قوه قضاییه به دانشگاه منتقل شدند؛ در دانشگاهی که اساتید بزرگی نظیر شادروان دکتر مهدی شهیدی، دکتر سیدمحمد هاشمی، دکتر نوبهار، استاد محقق داماد، دکتر هدایت الله فلسفی حضور داشتند و همگی سرآمد حقوقدان ها بودند، آقای مهرپور در میان این جمع خوش درخشیدند و به خوبی توانستند به عنوان یک استاد نمونه تدریس و پژوهش خود را ارایه دهند.

آقای افتخار جهرمی به بیان خاطره ای پرداخت و خاطرنشان کرد: در زمانی آقای مهرپور عضو شورای نگهبان و معاون رییس قوه قضاییه مرحوم آیت الله یزدی بودند، آیت الله یزدی از شورای نگهبان تفسیر یک اصل قانون اساسی را خواسته بودند و نظر خودشان را هم اعلام کرده بودند، دکتر مهرپور این نامه را قرائت کردند و گفتند نظر آیت الله یزدی این است که این اصل باید به این صورت تفسیر شود. از آقای مهرپور سوال شد که نظر شما چیست؟ ایشان گفتند که من با نظر آقای یزدی مخالف هستم و تفسیر من از این اصل قانون اساسی غیر از نظر مرحوم یزدی است. همه توقع داشتند به عنوان معاون آیت الله یزدی، از نظر ایشان دفاع کنند، اما آقای مهرپور حق را گفتند و در نهایت شورای نگهبان نیز نظری که دکتر مهرپور بیان کرده بودند را به صورت تفسیر بیان کردند.

ابراهیم بیگ زاده: «احترام به حقوق دیگران» فارغ از جناح بندی، از ویژگی های شخصیتی دکتر مهرپور است

در ادامه این مراسم دکتر ابراهیم بیگ زاده بیان کرد: زمان آشنایی بنده با استاد مهرپور به سال 1369 برمی گردد. دکتر مهرپور از منظر علمی و اجرایی از جامعیت برخوردار است، سوابق علمی حوزوی و دانشگاهی، سوابق قضایی و مسئولیت های اجرایی و شرکت در مجامع بین المللی و خلق آثار علمی و فرهنگی از او انسانی جامع و ارزنده ای ساخته است. اما آنچه بیش از بُعد علمی و سوابق کاری ایشان جلب توجه می کند، شخصیت انسانی دکتر مهرپور است.

استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: شخصیت یکی از اجزای مهم تشکیل دهنده هویت است و داشتن شخصیت خوب و انسانی علاوه بر آثار مثبت فردی، اساس یک جامعه سالم، توانمند و خلاق است. داشتن شخصیت خوب واجد ویژگی های متعددی است که مهم ترین آنها که در شخصیت آقای مهرپور تبلور یافته، شامل صداقت در رفتار، احترام گذاشتن به حقوق دیگران فارغ از هرگونه تقسیم بندی خودی و غیر خودی، داشتن انصاف، ادب، بخشنده بودن، بی نیازی و فروتنی و سخنان بیهوده نگفتن و از همه مهمتر مهربانی است.

آقای بیگ زاده گفت: در تمام بیش از سه دهه که با استاد مهرپور به عنوان همکار آشنا هستم، حتی یک بار از زبان همکاران یا دانشجویان نشنیده ام مطلبی که اندک خرده ای بر ایشان بگیرند جز آنکه از ایشان به نیکی یاد کردند. استاد مهرپور از تبار انسان هایی است که با جان خود و نه با ظاهر خویش، به تن آدمی شرافت می بخشد و اینگونه انسان ها جاوید نام خواهند ماند.

سلطانی: حقوقدان حقیقی در گام نخست باید ذائقه «تاریخی و اجتماعی» یک ملت را بشناسد

دکتر سیدناصر سلطانی، نویسنده کتاب «در میانه ی حقوق بشر، حقوق اساسی و روزآمدی فقه و قانون» در مراسم نکوداشت استا حسین مهرپور به ایراد سخنرانی پرداخت که متن آن بدین شرح است: «در دانشکده حقوق سنت و سابقه ای علمی هست که از بدو تأسیس آن وجود داشته و این پیشینه از سنت فقهی - به دلیل مشابهت برخی موضوعات و منابع و استادان - به دانشکده حقوق منتقل شده است. چنین سابقه علمی به مباحث دانشکده حقوق روش و رویکردی منتقل کرده که وفاداری به این طرز و روش دستاوردهای پایدار و ماندگاری برای نظام حقوقی ایران داشته است. نتایج و آورده هایی که از این روش به دست آمده، استواری و قوامی به بحث های دانشکده حقوق داده و حتی آن نتایج و پیامدها را به معیار و میزانی در سنجش قوانین دیگر بدل کرده است.

در نظام حقوقی ایران آن دسته از حقوقدانانی که به دریافتی از چنین روشی دست یافته اند توانسته اند آثار مهم و پایداری در حقوق ایران بر جای گذارند. این روش در تاریخ حقوق ایران در کوشش هیئت تدوین قانون مدنی به اوج خود رسید و توانست قانونی ماندگار تدوین کند که امروزه در آستانه یکصد سالگی است. نویسندگان آن قانون در زمره کسانی بودند که توانستند از چنان روشی آگاهی یابند و در نسبت شرع و قانون تعادلی برقرار کنند که دوام و بقا داشته باشد. از نخستین کوشش های قانونگذاری در ایران نسبت به این اسلوب و شیوه مواجهه با مسائل دشوار حقوقی نشانه هایی از آگاهی پدیدار شده بود؛ اما هیچ گاه این طریق و مسلک به عنوان یک رویکرد و نظام فکری استقلال و انسجام نیافت و به نظریه و مکتبی بدل نشد بلکه بیشتر به عنوان یک راه و رسم در ناخودآگاه حقوقدانان سینه به سینه منتقل شد.

چنین طرز فکر و آگاهی تاریخی از سال های پیش از مشروطیت در کارهای حقوقدانانی مانند مستشارالدوله پدیدار شده بود و در نوشته های اهل نظر دیگری از مشروطه خواهان مفاهیمی مانند «مذاق مملکت» با نظر به مفهوم «مذاق شرع» وارد مفاهیم حقوقی شد و نشان داد که در این روش چگونه به انتقال از حقوق شرع به حقوق جدید اندیشیده می شود. با پیروزی مشروطیت این فکر در میان حقوقدانان نمایندگان مهمی مانند سیدمحمد فاطمی قمی و سیدنصرالله تقوی یافت. این روش خرد و دور اندیشی در خود نهفته داشت که مبتنی بر موجهات بسیاری مانند درکی تاریخی از حقوق و دریافتی اجتماعی از آن بود که در تدوین قوانین به نسبت قانون ها با تاریخ و اخلاق اجتماعی نظر داشت.

همین نحوه مواجهه با قانون های جدید یکی از علل توفیق مشروطه خواهان در استقرار نظام حقوقی جدید بود.

در سال های حیات دانشکده های حقوق در ایران چنین منظر و رویکردی جریان اصلی و اصیلی به شمار می رود که نظام حقوقی می بایست بکوشد تا بیش از پیش منطق آن را توسعه دهد و قانون هایی تدوین کند که عمر دراز کنند. نظریه حقوقی در ایران می بایست بتواند چنین ناحیه ای را در حقوق ایران شناسایی کند. اهمیت چنین سیره و سیاقی از جمله بدین سبب است که سرنوشت قانون را با سرنوشت نظام های سیاسی و تحولات و تغییرات آنها گره نمی زند بلکه به قانون و مسائل نظام حقوقی در افقی تاریخی و اجتماعی می نگرد و می کوشد تا به شرایط امکان قانون در جامعه بیندیشد و بدینسان مسئله او ایران است چنان که مشروطه خواهان از «مشروطیت ایران» سخن می گفتند. چنین منظری به مسائل نظام حقوقی پیچیدگی های پیش روی آن را بیش از پیش نمایان می کند؛ تدوین قوانین در یک نظام حقوقی نمی تواند صرفاً با تکیه بر تفوق سیاسی و مبتنی بر تغلب باشد بلکه تدوین قوانین بیش از آنکه از نوع «وضع» باشد از جنس «کشف» است و حقوقدانی که به قانونی ماندگار می اندیشد می کوشد تا نخست ذائقه تاریخی و اجتماعی یک ملت را بشناسد و سپس در حدود مقدورات در آن تصرف کند و بداند که در تدوین قوانین باید «رضا به داده» داد و بر روی قانونگذار «در اختیار» چندان گشاده نیست و او نمی تواند منویات و خواهش های خود را به نام قانون بر یک جامعه و داده های تاریخی آن تحمیل کند. نظام حقوقی ایران در پرتو اندیشه های چنین حقوقدانانی می تواند مبانی قوانینی آن گونه را تدارک کند و راهی برای تدوین چنان قانون هایی باز کند.

استاد حسین مهرپور با روشی که در سال های زندگی علمی و عملی خود در پیش گرفتند یکی از رهروان چنین راهی هستند و کوشیده اند تا مصالح مهمی را در نظام حقوقی در کنار هم ببینند و میان آنها جمع کنند. چنین منش و روشی در ادامه همان سنتی است که نظام حقوقی ایران از بدو تأسیس آن را شناخته و در نشیب و فراز پی گرفته است. ضروری است که جامعه حقوقی ایران چنین سنتی را بشناسد و استادانی را که بر گرد این سنت تنیده و بر آن افزوده اند قدر بشناسد و روش و اندیشه ایشان را بررسی کنند تا ارکان و اجزاء چنان سنت و سابقه ای در نظام حقوقی ایران به عنوان راهی که استقرار نظام حقوقی از آن می گذرد بیشتر شناسانده شود.

بدینسان ارج نهادن به کوشش های استاد حسین مهرپور به معنی شناساندن و پیش چشم آوردن چنین سبک و سیاقی در اندیشه حقوقی است. سلوک استاد حسین مهرپور در جامعه حقوقی نمونه ای از حقوقدانان طراز در ایران است که راه و روش ایشان به عنوان راهی که به قانون های پایدار در ایران می اندیشد باید شناخته شود.»

دکتر مهرپور: در تمام این سال ها تلاشم کردم بین آموزه های دینی با آموزه های بین المللی آشتی برقرار کنم

در پایان این مراسم دکتر مهرپور به بیان ایراداتی درباره فعالیت های علمی و عملی خود پرداخت و گفت: حاکمیت قانون مسأله بسیار مهمی است و در این رابطه فعالیت های زیادی انجام دادم. در تمام این سالها تلاشم بر این بود که آشتی بین آموزه های دینی با آموزه های بین المللی برقرار کنم. در تمام سال های تدریسم بر این نکته تاکید کردم که اعلامیه حقوق بشر مغایرتی با آموزه های دینی و اسلامی ما ندارد. به همین خاطر بنا را باید بر برجسته کردن نقاط مشترک این دو حوزه بگذاریم. هر چند موارد اندکی اختلاف هم وجود دارد. در تمام این سال ها تلاشم بر رفع اختلاف و تبعیض بوده است.

او ادامه داد: یکی از نگرانی های من درباره خطرهای است که حقوق اسلامی را تهدید می کند. یکی از بزرگان بنام در اظهاراتش آورده که دیگر مانند گذشته تقسیم دنیای اسلام به عنوان یک خطر شناخته نمی شود، بلکه امروزه این خطر وجود دارد که فقه در عدم تحرک خود منجمد شده است و به صورت نظریه ای تکالیف کاملا آرمانی و دارای بُعد صرفا مذهبی دربیاید. همچنین این خطر وجود دارد که فقه در دسترس عده ای دانشمند متقی قرار بگیرد و در همین حال زندگی واقعی به وسیله قوانینی اداره شود که بیش از پیش از اصول اسلامی جدا ماندند. ما خودمان شاهد این وضعیت قبل از انقلاب بودیم.

دکتر مهرپور ادامه داد: وقتی می خواهیم قوانین را عرضه کنیم باید فهم متعارف، معقول و تفسیر منطقی از قانون اساسی داشته باشیم. درباره فقه هم باید شرایط امروز جامعه را باید ببینیم. خیلی از مسائل فقهی موقعیت سابق را ندارد. و ضرورت های گذشته را ندارد اما می توان با همان مبنای اصلی و حکم درست خدا، بسیاری از مسائل را بازنگری کرد. ولی با توجه به شرایط امروزه جامعه و فهم افکار عمومی، تشخیص و استنباط مان را از قانون تغییر دهیم. در سوره بقره خود خدا وقتی می بیند نمی شود که حکمش را اجرا کند حکم و اجرای آن را نسخ کرد. ما در دوره ای که در شورای نگهبان بودیم تلاش مان بر این بود درباره مسائل فقهی بسیار بحث می کردیم و چالش های زیادی داشتیم.

او ادامه داد: ما در دوره اول شورای نگهبان بسیار با فقها صحبت می‌کردیم، ولی آنها بیشتر مبنای فقهی را مد نظر داشتند و حقوقدانان خیلی نمی‌توانستند کاری بکنند، به‌ویژه درباره دیه بسیار بحث شد.

دکتر مهرپور درباره دوران خاتمی و بحث اجرای قانون اساسی و پیگیری آن توضیح داد: برخی تصور می‌کردند که قوه مجریه به دنبال دخالت در قانونگذاری است. ما دقیقا نظرمان اجرای قانون اساسی بود که حتی به خود رئیس‌جمهوری هم تذکر می‌دادیم.

او در پایان تصریح کرد: بالاتر از همه چیز، رعایت حقوق شهروندان و مردم است و اگر حاکمیت این حق را نقض کند، تاریخ قضاوت خواهد کرد و حکومت باید در برابر خدا و مردم و جامعه جهانی پاسخگو باشد.

در پایان این مراسم از کتاب «در میانه ی حقوق بشر، حقوق اساسی و روزآمدی فقه و قانون» ارجنامه دکتر حسین مهرپور و تألیف دکتر سیدناصر سلطانی رونمایی شد.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1780382