ناگفتههای تلاطم در بازار کالا و ارز پس از خروج آمریکا از برجام
به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، علی مویدی خرم آبادی رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در برنامه دستخط حضور یافت که مشروح سخنان وی به شرح زیر است:
*الان چند سال است که در ستاد مبارزه با قاچاق کالا هستید؟
تقریبا 3 سال و 6 ماه شده است.
*چطور گذشته است؟
من اول فرودین 97 منصوب شدم. 3-2 ماه بعدش که بحث برجام که توسط آن ملعون برداشته شد، با شرایط جدیدی مواجه شدیم لذا کار دشوار و سختی بود.
*از همانجا شروع کنیم. بخشهایی گفته شد و بخشهایی هنوز گفته نشده و میگویند طبقهبندی دارد، از کجا شروع شد؟ چطور درگیر کار شدید؟ چطور برخی چیزها را کشف کردید؟
پیشبینی این بود ترامپ برجام را بهم بزند و قدری توسط دولتمردان و کارگزاران اقدامات پیشگیرانه انجام گرفته بود، ولی خیلی از اینها موثر واقع نشد و با اتفاقی که پیش آمد، ما شاهد افزایش چشمگیر ارز و به تبعیت از آن، افزایش قیمت کالاها و همه اجناس شدیم.
متاسفانه برخی هم از این فرصت سوءاستفاده کردند و ناجوانمردانه به سرمایههای مردم آسیب وارد کردند، اما با تلاشی که شد در کالاهای اساسی توانستیم با مقرراتی که بر اساس قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تعریف شد، خروج کالاهای اساسی را به خارج از کشور...، چون قاچاق برعکس شد؛ بلافاصله با بحث برجام ورود بیش از هزار قلم کالا به کشور منع شد، اما بیشترین نگرانی ما از خروج کالاهای اساسی به خارج کشور بود.
*چرا؟
به لحاظ تفاوت قیمتی که در داخل کشور با کشورهای همجوار داشتیم. مثلا، ما در همه کالاهای اساسی تفاوت قیمتهای 10 برابری و 20 برابری و چند برابری با کشورهای همسایه داشتیم. سوخت ما که یک کالای اساسی و یارانهای است با کشورهای همجوار تفاوت قیمت خیلی زیاد شد و شاید بخشی از توان و انرژی ما مصروف این موضوع شد که بتوانیم از خروج کالاهای اساسی که منجر به کمی و کسری داخل کشور نشود، متمرکز شدیم و طبیعی است در چرخه توزیع متاسفانه بیعدالتی... برخی دسترسی بیشتری داشتند و برخی دسترسی کمتری داشتند، این تبدیل به فرصت برای آدمهایی که منتظر این فرصت هستند.
*یعنی همان رانت اطلاعاتی!
بله. ما در سطح عرضه بیشترین مشکل را داشتیم. وقتی کالا میآمد، مثلا تا آن زمان ماگوشت وارد میکردیم یعنی در سال 97 بیش از 2 میلیارد دلار گوشت وارد کردیم و ذخیره داشتیم، ولی این پیشبینی که این گوشت در شرایط خاص و اضطراری چگونه و چطور و به چه شکل و به چه نحوی توزیع شود تا به دست اهل آن برسد، این پیشبینی انجام نشده بود.
*چه کسی باید این پیش بینیها را میکرد؟
طبیعی است که سیستم کار دولت و بازار است که دست وزارت صمت است. در بحث توزیع واقعا هنوز این مشکل را داریم.
* بحث تنظیم، یعنی اینکه چه زمانی در بازار تزریق کنند؛ یعنی این کار درست اعمال نمیشد
با تلاش همه دلسوزان و کارهای فوری و اضطراری بخشی از این کالاها که میخواست به انحراف کشیده شود، جلوگیری شد، اما بخشی هم متاسفانه به انحراف رفت و بعضا آنهایی که مستحق و نیازمند به این کالاها بودند با مشقت مواجه شدند و به سختی به دست آنها رسید.
*مثل همان زمان که قیمت گوشت تا چقدر افزایش یافت.
بله. آن زمان در توزیع گوشت کارنامه خوب و کارکرد درستی نداشتیم. بخشی تبدیل به قاچاق شد.
*در خصوص ارز چطور؟ این ارز که سیر صعودی گرفت قطعا در زمینه قاچاق ارز نکاتی داشتیم.
همین خلاها را در بحث ارز هم داشتیم. اولا ورود ارز را بلافاصله آزاد کردیم، یعنی تا آن زمان کسی میخواست ارز وارد کند باید مراحل سختی را طی میکرد و بخشی از ارز ما دست افرادی در بازار رفت که تبدیل به سرمایههای نامشروع شد و یا بخش کوچکی از آن خارج شد، ولی باز توفیقات خوبی در جهت مهار آن داشتیم.
*چه میزان تقصیر را برای بانک مرکزی وقت میدانید که نتوانست تنظیم کند و چه مقدار به دیگر نهادهای نظارتی برمیگردد؟
سهلانگاریهایی در گذشته صورت گرفته بود. به لحاظ اینکه پیشبینیهای لازم انجام نگرفته بود، اما در مقاطع بعد تا حدودی جبران شد.
بحث تعهداتی که تجار ما در جهت برگرداندن ارز داشتند، مقررات آن اصلاح شد، زمان تعیین شد و سامانه تعهدات ارزی راهاندازی شد، سامانه جامع ارز شکل گرفت. واقعا شاهد کار شبانه روزی در ستاد با هدایت آقای رحمانی فضلی بودیم که بخش اعظمی از تلاشهایی که باید صورت میگرفت بصورت شبانهروزی و با هدفگذاری خوبی انجام شد و توانستیم با این مقررات که دولت تصویب کرد و دستور رئیس جمهور وقت بود، بخشی از خروج کالاها را مهار کنیم.
*چقدر جلوی کالاها گرفته شد؟ آماری وجود دارد؟
من میتوانم بگویم کالاهای اساسی ما شاید به جز سوخت که نمیتوان خیلی. اما در بقیه بیش از 80 درصد مهار شد. اگر نبود، بحران درست میشد و هرج و مرج میشد. انصافا همه دستگاههای مسئول در این فرایند به مقررات روز مجهز شدند، آموزش دیدند.
*گفته بودید قاچاق از 80 درصد به 50 درصد کاهش یافته است.
ببینید، تا سال 96 قاچاق ورودی ما 12 میلیارد و 500 میلیون دلار بود. با شروع جنگ اقتصادی که بخش اعظمی از کالاهای وارداتی ما منع شد، طبیعی است که بازار ما میل بیشتری به قاچاق پیدا کرد.
معتقدیم الان الحمدالله شرایط بهتر شده و کشور از بحث تولید، یک نفسی گرفته است. مجلس هم اخیرا در بحث تولید لوازم خانگی مصوبه خوبی داشت و الحمدالله در شرایط فعلی بخش اعظمی از کالاهای مورد نیاز از داخل تامین میشود و خیلی نیازمند به قاچاق و حتی واردات نیستیم.
*گفته بودید نقش برخیها در مبارزه با قاچاق کالا صفر یا زیر صفر است. چه کسانی هستند؟
الان در یکی دو سال گذشته به لحاظ فرمایشات حضرت آقا در ایام نوروز و شعارهای سال، همه دستگاهها واقعا تلاشهای خوبی داشتهاند. تا آن زمان خیلی از دستگاهها به وظایفشان نپرداخته بودند. مثل بحث سامانهها که تا سال 92 قانون آن وضع شده است، ولی سال 97 استارت آن زده شد.
*چرا انجام ندادند؟
یکسری آئیننامهها داشت که معطل مانده بود و بلافاصله که از طریق دولت پیگیری کردیم، دولت متوجه شد که این آئیننامهها باید زودتر وضع میشد که نشده است. آئین نامهها که وضع شد سهم هر دستگاه در مبارزه کاملا مشخص شد. برخی از دستگاهها خلاهایی دارند و الان بیش از 70 درصد از این سامانهها را راهاندازی کردیم و برخی از دستگاهها کار خود را 99 تا 100 درصد انجام دادند و برخی تا 70 درصد کار خود را انجام دادند.
*گفته بودید واردات یکی از ارگانهای دولتی میز، صندلی و تلویزیون به جای تجهیزات پزشکی داشته!
متوجه شدیم یکی از وزارتخانههایی که آن زمان گزارش آن را به مراجع ذیربط و دستگاه نظارتی دادیم، وزارت بهداشت بود که بخشی از ارزهایی که گرفته بود باید به داروهای اضطراری مورد نیاز بیماران صعب العلاج اختصاص میدادند، متاسفانه بخشی به این ابزارآلات اینچنینی اختصاص داد. اولا گزارش آن را هم به دولت و هم به وزیر وقت دادیم و هم اینکه به دستگاههای نظارتی دادیم و محکم ایستادیم و پرونده به سرانجام رسید.
*چقدر حمایت میشدید یعنی در تصمیم گیریها چقدر فشار میآمد و چقدر حمایت میشدید؟
هیچ موضوعی را به دولت و قوه قضائیه منعکس نمیکردیم که خدای ناکرده مانعی جلوی آن قرار گرفته باشد؛ یعنی پیشنهاداتی که به دولت میکردیم در اسرع وقت به ریاست جمهوری میرسید و به دولت منعکس میشد و انصافا در تصویب این مقررات همکاری خوبی شد.
در پروندههای عمده که داشتیم که اکثرا رسانهای شد و برخی هم برخورد شد، شاید در مسیر رسیدگی پروندهها موانعی ایجاد میشد، در صدد بودند نفوذهایی در آن انجام گیرد، ولی واقعا پرونده خاصی به جز پرونده آن خانمی که فرزند یکی از وزرا بود که شاید بعضا در صدد توصیه و سفارش بودند، ولی از آنجا که میدانستند نه ما توصیهپذیر هستیم و نه بخشهایی که تحت نظارت ما بودند، توصیهپذیر هستند، کسی که بخواهد در این شرایط ورود پیدا کند و مسیر پرونده و گزارش را منحرف کند من حضور ذهن ندارم.
*قضیه رمزارزها هم مهم است. این اصلا از کجا شروع شد؟ آئین نامه این را دولت تصویب کرده است، درست است؟
در بحث رمزارزها تقریبا تا دو سال پیش هیچ مقرراتی وجود نداشت، هر چه وارد میشد میگفتند قاچاق است و بخشی از دولت گفته بودند دولت وارد کند و مردم وارد میکردند میگفتند قاچاقچی هستند! دولت وارد میکرد میگفتند به لحاظ این که دستورالعمل بانک یا موسسهای دارد، از آن استفاده میکردند حتی وزارت نیرو ما مطلع بود کجاها استفاده میشود.
ستاد ورود پیدا کرد، بررسی کردیم، گزارشی به دولت دادیم که آن زمان نزدیک 500 هزار رمزارز را کشف کردیم. خب درخواستی از دولت داشتیم، دولت دستوری داد، آئین نامهای درست شد که اینها را ساماندهی و شناسایی شود. دولت تعریف کند اگر اینها قرار است فعالیت داشته باشند، مجوز گرفته شود و آنهایی که کشف شدند و پرونده برای آنها تشکیل شده، سریع تعیین تکلیف بشود و رمزارزهایی اگر دولت تشخیص میدهد مورد استفاده است، مجوز داده شود. اینها را از طریق حوزه حقوقی دولت پیگیری کردیم. انضباط بخشی ثورت گرفت.
اما امروز در کشور ما یکی از چالشهایی که در آینده، چه در بحث مبارزه با قاچاق کالا و ارز و چه در بحث اقتصادی، خواهیم داشت و اینکه دنیا به سمت رمزارزها میرود و هم میتواند فرصت ایجاد کند و هم میتواند تهدید ایجاد کند. به هر حال هیچ کشوری نتوانسته این امر را 100 درصد فرصت تلقی کند.
*اینهایی که استفاده میکنند، میگویند برای کنترل قاچاق کالا دستگاههای خاصی است که نیاز نیست...
«ایکس ری» را میفرمایید.
*بله. ایکسریهایی که کامیونها رد میشوند و مشخص میشود داخل آن قاچاق است یا خیر. این بالاخره تهیه شد؟
ایکس ری یک صنعت بسیار پیچیده است. خوشبختانه ما مجهز به این صنعت شدیم. در گذشته کاملا وابسته بودیم. بنا به دستور مقام معظم رهبری و پیگیریهایی که دستگاهها داشتند، خوشبختانه امروز تولید ایکسری را برای ایجاد امنیت برای تجارت و ترانزیت اتفاق افتاده و توفیقات خوب بود.
*الان قاچاق تلفن همراه به پائینترین حد رسیده است؟
به صفر رسیده است. چیزی به نام قاچاق تلفن همراه نداریم. مگر اینکه کسی به خارج سفر کندو یک تلفن همراهی با خودش بیاورد. ولی این تلفن قطعهای است که قابل استفاده نیست.
*بعد از طرح ریجیستری؟
بله. یکی از کارهای بزرگی که در 3-2 سال گذشته انجام دادیم و کل نظام باید بدان افتخار کند بحث ریجیستری کردن تلفن همراه است و ما در سال بیش از 12 میلیون گوشی تلفن مورد نیاز جامعه داریم. امروز تلفن یکی از کالاهای ضروری و مورد نیاز جامعه ماست. آن زمان شاید 90 درصد بصورت قاچاق بود، ولی امروز میتوانم عرض کنم این توفیق حاصل شده است. جلسهای با آقای جهرمی، وزیر وقت ارتباطات، داشتم که میگفت کاری را 4-3 دستگاه انجام دادیم که من بعنوان وزیر الان یک تلفن هدیه گرفتم امکان اینکه این تلفن را بعنوان وزیر فعال کنم، ندارم.
باید به همه تبریک گفت. امروز بخش اعظمی از سرمایه مردم که از طریق قاچاق تلفن به هدر میرفت، این جلوگیری شده و بعنوان یک کار بزرگ ملی و در حد تقدیر و تشکر از همه دستاندرکاران میتوان از آن نام برد. البته اقدام دیگری هم در بحث سیگار داشتیم که سیگار را هم ریجیستری کردیم و بعنوان کاری که در دنیا اتفاق افتاده است.
*یعنی این اتفاق برای سیگار هم افتاده است؟
بله. خیلی از کشورها از این کار ما الگوبرداری کردند و حتی بهداشت جهانی از این موضوع تشکر کرد و بعنوان کار مثبت تولید داخل از لحظه تولید تا مصرف میتواند رصد شود و در فروشگاههایی که سیگار قاچاق به فروش میرسد میتوان با کنترل و نظارت بفهمیم کدام سوپرمارکت سیگار قاچاق را بفروش میرساند و خدای ناکرده به مقررات و ضوابط ما پایبندی نداشته باشد.
*قاچاق خودرو وضعیتش چطور است؟
تا سال 97 و قبل از بحث برجام، ورود خودرو آزاد بود، الان ورود خودرو کلا ممنوع است. قاچاق خودرو نداریم مگر این که لنجی از طریق دریا به کشوری میرود و بخواهد ماشین مستعملی را داخل خودرو بزند و بیاورد و آن هم نادر است و در بنادر و سواحل کشف میشود، چون اینها نمیتواند در چرخه پلاکگذاری و تملک قرار بگیرد. چیزی با عنوان قاچاق خودرو که امروز وقت خودمان را به آن اختصاص دهیم، نداریم.
*گفته بودید من صحبتهای وزیر بهداشت را قبول دارم و مافیای دارو وجود دارد.
الان هم عرض میکنم و خدمت جناب آقای عین اللهی که اخیرا به عنوان وزیر بهداشت منصوب شدند و هم به مردم و هم کارگزاران نظام عرض میکنم، مافیایی که در دارو داریم در هیچ حوزه دیگری نداریم. در جلسهای که خدمت آقای نمکی بودیم همین موضوع را تائید کردند و بارها این را اظهار کردند. تا بحث سامانهها در وزارت بهداشت 100 درصد عملیاتی نکنیم، این خلاها و رانتها به اهدافش میرسد و سودجویی خودشان را دارند.
*مصداقی در خصوص مافیای دارو میتوانید صحبت کنید؟ الان برای واکسن هم این وضعیت را داریم؟
واکسن نه، مسیر واکسن از روز اول با وزارت بهداشت مقررات تنظیم شد و تعداد واکسنی که در کشور تزریق شده، مشخص است به نام چه کسی است و کجا تزریق شده و در چه مکانی تزریق شده و دغدغهای در این زمینه برای واکسن نداریم، ولی در داروهای دیگر خلاهایی وجود دارد از مسیر صحیح و شبکه توزیع خارج میشوند و بعضا شاهد اتفاقات تلخ در کشور هستیم.
برخی داروها خارج از شبکه است و به صورت بازار آزاد به فروش میرسد. به صورت قاچاق نیست که از کشور خارج شود یا در داخل به صورت قاچاق به فروش برسد. این سامانهها آماده است و امکانات فراهم و طراحی شده و مستقر شده است. متاسفانه در نهایی کردن ان شاید تعارض منافع باعث شده است عملیاتی نشود.
*تعارض منافع کجا با کجا؟
من تعارض منافع را در تولید و چرخه توزیع دارو کاملا مشاهده میکنم. آقای نمکی هم بهتر از من میداند و آقای عین اللهی هم در آینده به این خواهد رسید. من از ایشان خواهش میکنم بعنوان یک اولویت در نظر بگیرند، البته نامهای خدمت ایشان تقدیم کردیم که یک وقت ویژهای را باید برای ساماندهی این سامانههایی که از تامین مواد اولیه است، بگذارند؛ چون ما بخشی در مواد اولیه مشکل داریم.
*دولت جدید را چطور میبینید؟
الحمدالله با لطف خدا و همت مردم یک دولت انقلابی و با تاکید بر شعارها و ارزشهای انقلاب اسلامی برسرکار آمد. واقعا انسجام در بین تیم اقتصادی دولت دوازدهم نبود و مسئولین وقت هم به این امر اذعان داشند، ولی در دولت فعلی انسجام خوبی صورت گرفته است. همه سرمایههای انقلاب در عرصه این دولت قرار گرفتهاند و انشالله آینده نسبت به گذشته بهتر باشد.
*وزرا را چطور دیدید؟
ما با حوزههای اقتصادی و تجاری که کار داریم، خوب هستند به خصوص در حوزه ستادی نهاد ریاست جمهوری که دوستانی که منصوب شدند افراد صاحبنظری هستند. احساس میکنم انگیزه انجام کار وجود دارد و جدیت در کار هست و قاطعیت در تصمیمگیری هم وجود دارد. در حوزه اقتصادی شاید برخی تجربه اقتصادی و مدیریتی ندارند، اما صاحبنظر در حوزههای اقتصادی هستند و ان شاالله با بکارگیری همه ابزار و امکانات شاهد اتفاقات خوبی باشیم.
*چقدر الان ستاد مبارزه با کالا و ارز با دستگاههای امنیتی به هماهنگی رسیدهاند؟
شاید در بهترین شرایط قرار داریم. من در 3-2 سال گذشته که در جنگ بودیم، شاید ورود شورای عالی امنیت ملی به مباحث مبارزه با قاچاق کالا یک اقدام بیسابقه میدانم. به لحاظ گزارشهایی که به محضر حضرت آقا، ریاست جمهوری وقت دادیم، شورای عالی امنیت ملی ورود پیدا کرد و در حد اعلی همکاری داشت.
به تبع، وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی نهایت همکاری را داشتند، دستگاه قضائی که نماینده ویژهای در ستاد دارند نهایت همکاری را داشتند، امروز میتوان گفت حوزههای امنیتی که جرم سازمانیافته قاچاق دست آنهاست، مثل وزارت اطلاعات و نیروی انتظامی و تعزیرات حکومتی، در یک شرایط ایدهآل در همکاری و هماهنگی هستند.
*چقدر از پروندههایی که به دستگاه قضا دادید به نتیجه رسید و چه میزان به نتیجه نرسیده است؟
من یک نکتهای را در سه سال پیش در زمان آقای آملی عرض کردم. دو هزار پرونده را شناسایی کردم که ارزش این پروندهها بیش از 10 هزار میلیارد تومان بود که در اجرای احکام مانده بود.
همان زمان آقای آملی دستور داد و آقای اژهای شخصا پیگیری کردند و بعد آقای رئیسی تشریف آوردند در جلسهای با ایشان، به جد دستور دادند و پیگیری کردند، کارگروهی تشکیل شد و بخشی از سرمایه ملت را از قاچاقچیان گرفت. به صفر نرسیده است، ولی فکر میکنم از آن اقدامات نزدیک به 50 درصد اتفاق افتاده است و شاید 50 درصد از آن پروندهها هنوز باقی است، ولی جلسهای که اخیرا با آقای اژهای داشتیم و خوشبختانه با تیمی که تشکیل دادهاند، جزو دغدغههای اصلی زمان آقای رئیسی که رئیس قوه بودند، بود. امروز هم جزو دغدغههای اصلی آقای اژهای به عنوان رئیس قوه قضائیه است و به جد تیمهایی که تشکیل دادهاند، در صدد بازگرداندن سرمایه مردم از دست قاچاقچیان هستند.
*برای بسیاری این سوال است که این لوازم و وسایلی که قاچاق است و ثبت و ضبط میشود، چه میشود؟
اینها دو بخش است. کالاهایی که معمولا وارد میشوند اگر مواد غذایی باشد طبیعی است که باید امحاء شود، چون بهداشت تائید نمیکند. بخشی شاید لوازم و قطعات باشد که اگر استاندارد تائید نشده، باید امحاء شود. بخشی هم کالاهایی است که مورد نیاز است. مثلا در همین جنگ اقتصادی بخشی از کالاهای لوازم پزشکی داشتیم که مورد نیاز وزارت بهداشت بود.
من گردش کاری برای ریاست جمهوری گرفتم و ایشان دستور دادند که وزارت بهداشت بررسی کند، آنهایی که استاندارد و قابل بهرهبرداری است، مورد استفاده قرار گیرد و آنهایی که مورد استفاده نیست امحاء شود. برخی از کالاها نیز لوکس است مثل خودروهای لوکس که نه شمارهگذاری میشود و نه قبل تملک است امحاء میکنیم.
*یعنی خودروهای لوکس هم امحاء میشود؟!
بله.
*خب نمیتوان کاری کرد که از آنها استفاده شود؟
اگر قرار باشد کالاهای لوکس برای مردم ممنوع باشد برای کارگزاران هم باید ممنوع باشد.
*حضرت آقا چندین بار اشاره کردند مبارزه با قاچاق، مبارزه با کولبرها و افراد ضعیف لب مرز نیست؛ بلکه مبارزه با باندهایی است که بصورت کلان فعالیت میکنند. برای کولهبرها چه اقدامی شده است؟
مرزنشین را سرمایه امنیت ملی میدانیم. مرزنشین واقعا مرزدار کشور است و یکی از دغدغههای ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز این است که ما تجارت مرزنشینان را به عنوان یک اولویت و یک کار درازمدت که همه مولفههای تجاری، اقتصادی، توسعه یافتگی در ان احصاء شده باشد.
این طرح را خوشبختانه احصاء کردیم و در اواخر دولت گذشته به تصویب نرسید. اتفاقا، چون در سال گذشته به استحضار آقای رئیسی ریاست محترم وقت قوه قضائیه رسیده بود، ایشان استقبال کردند و الان جزو اولویتهای دولت فعلی است. بحث کولهبری را قطعا تبدیل به یک تجارت رسمی میکنیم. گفتگوها انجام گرفته و کارشناسی شده است و در حال تصمیم گیری است.