نشست بررسی منطق جمهوری اسلامی در قبال بحران اوکراین در قم برگزار شد
قم - ایرنا - نشست «حرف سوم؛ بررسی منطق جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران اوکراین» باسخنرانی شماری از تحلیلگران مسائل سیاسی در قم برگزار شد
به گزارش روز چهارشنبه مرکز خبر حوزه، در این نشست ناصر نوبری آخرین سفیر جمهوری اسلامی در اتحاد جماهیر شوروی، حجت‌الاسلام والمسلمین حمیدرضا سلگی نماینده سابق جامعه المصطفی در فدراسیون روسیه، رسول نوروزی فیروز رییس میز تخصصی تمدن اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی، احسان کاوه قائم مقام شبکه پرس تی وی و حجت‌الاسلام سید علی موسوی رییس پژوهشکده تمدن توحیدی به تحلیل ابعاد مختلف مناقشه روسیه و اوکراین پرداختند.
آمریکا متهم ردیف اول
رییس پژوهشکده تمدن توحیدی در ابتدای این نشست به سابقه تاریخی و خوی استکباری برخی کشورها در قبال ایران اشاره کرد و گفت: ایالات متحده، روسیه و حتی چین کشورهای مستکبر هستند. اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، ایتالیا و غیره در یک دوره‌ای استعمارگر بزرگ بودند و همچنان اگر فرصت پیدا کنند به این رفتار ادامه می‌دهند.
حجت‌الاسلام سیدعلی موسوی با بیان این که ایران جولانگاه این قدرت‌های استکباری بود و بخش‌هایی از این سرزمین جدا شده است، افزود: ایران زیر فشار استعمار آمریکایی، روسی و انگلیسی ایستادگی کرد تا انقلاب اسلامی به پیروزی رسید و شعار راهبردی «نه شرقی - نه غربی» مطرح شد. در جنگ عراق و ایران هم با اینکه همه استکبارگران و کشورهای جدا شده از ایران، صدام را کمک می‌کردند، منطق و مبنای جمهوری اسلامی واضح بود.
این مبلغ عرصه بین الملل با اشاره به از بین رفتن بلوک شرق و تسلط امپراتوری آمریکا بر کشورهای مختلف، بیان داشت: کم کم زیر پای آمریکا سست می‌شود و روسیه و چین دوباره قدرت می‌گیرند اما اینکه آیا این کشورها بتوانند قدرت نوظهور شوند یا به سرنوشت ژاپن مبتلا شوند در هاله‌ای از ابهام است. مساله مهم این است که همچنان با امپراتوری بزرگ در کره زمین مواجه هستیم و منطقه آزاد در حال پدیدآمدن است.
موسوی شرایط کنونی جهان را به مناقشه امپراتوری ایران و روم تشبیه کرد و گفت: زمانی که ایران بر امپراتوری روم غلبه کرده بود، مسلمانانی که در حاشیه امپراتوری روم زیست می‌کردند به شدت ترسیده بودند. خداوند وعده داده بود که امپراتوری روم بر ایران غلبه خواهد کرد. بعد از اینکه ایرانی‌ها مغلوب شدند مسلمانان خوشحال شدند، چون درگیری بین دو قدرت مسلط، زمینه‌ای را فراهم کرد که قدرت جدیدی پدید آمد. اکنون در چنین وضعیتی هستیم.
رییس پژوهشکده تمدن توحیدی اظهار کرد: جنگ روسیه و اوکراین فرصت بیشتری برای ما ایجاد می‌کند و آمریکا چون درگیر این مساله است ما را کمتر آزار می‌دهد و ما هم با قدرت بیشتری می‌توانیم دنبال قدرت استراتژیک باشیم.
وی با بیان اینکه اولین ظالمان مردم مستضعف اوکراین، کشورهای آمریکا و روسیه هستند، گفت: مومن هیچ وقت از حادثه قتل مردم خوشحال نمی‌شود. اینکه آمریکایی‌ها اوکراین را خلع سلاح کردند و شخصیتی را به عنوان مسئول این کشور روی کار آوردند که در چنین موقعیتی هیچ اقتداری ندارد، معنایش این است که فضا را برای کشته شدن مردم آماده کرد چون طرفداران جنگ در آمریکا باید سیراب شوند و این جنگ به نفع کارخانه‌های اسلحه‌سازی ایالات متحده است.
مدافعان مردم اوکراین، چقدر برای مردم خاورمیانه اشک ریختند
موسوی افزود: ما طرفدار کشتار مردم اوکراین نیستیم و هیچ اظهارنظری از مسئولان نظام در این خصوص ارائه نشده است. تحلیل ما این است که ظالم اصلی به اوکراین و کشورهای منطقه، آمریکا است. ضمن این که روس‌ها هر جا که مردم مظلوم را می‌کشند باید رفتارشان را محکوم کنیم، اما از نظر سیاسی این مساله حائز اهمیت است که افرادی که برای مردم مظلوم اوکراین اشک می‌ریزند چقدر برای مردم مظلوم فلسطین، عراق، افغانستان و یمن اشک ریختند.
وی ابراز داشت: موضع رسمی جمهوری اسلامی همان گونه که مقام معظم رهبری فرمودند این است که مردم اوکراین را مردم مظلوم می‌دانیم و طرفدار جنگ نیستیم اما از آن طرف متهم ردیف اول این جنگ را ایالات متحده می‌دانیم.
ناصر نوبری نیز که در سال‌های 1365 تا 1370 سفیر جمهوری اسلامی ایران در اتحاد جماهیر شوروی بود در این نشست به تشریح راهبردهای اساسی جمهوری اسلامی در تعامل با سایر کشورها به ویژه روسیه و آمریکا پرداخت و گفت: انقلاب اسلامی ایران بر اساس نظریه امام خمینی (ره) دکترین دارد و دکترین امام خمینی (ره) در سیاست خارجی تکلیف ما را روشن می‌کند. حضرت امام در جمله مهمی فرمودند: «آمریکا از انگلیس بدتر، انگلیس از آمریکا بدتر، شوروی از همه بدتر، همه از هم بدتر، همه از هم پلیدتر... اما امروز سر و کار ما با این خبیث‌هاست، با آمریکاست.» مفهوم جمله این است که قدرت‌های بزرگ به لحاظ ارزشی یکی از دیگری پلیدتر هستند. یعنی ارزش این کشورها مشابه هم است اما یکی از آنها که بیشتر ما را تحت فشار قرار داده، ما هم بیشتر به آن می‌پردازیم.
وی ارزش‌گذاری کشورها را نوعی انحراف از دکترین امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی دانست و افزود: حرف‌هایی که اخیرا در کشور مطرح می‌شود که می‌گویند روس امروز با روس تزار یا چین امروز با چین کمونیست سابق فرق می‌کند؛ اینها با دکترین امام خمینی (ره) و مفاهیم قرآن و اسلام تطابق ندارد. از نظر قرآن، روم و ایران هیچ تفاوت ماهوی با هم ندارند بنابراین بر اساس مبانی انقلاب اسلامی و قرآن، ارزش گذاری ذاتی نسبت به قدرت‌ها وجود ندارد.
اشتراک و اختلاف نظرهایی با روسیه داریم
آخرین سفیر جمهوری اسلامی در اتحاد جماهیر شوروی معتقد است که جمهوری اسلامی باید توجه خودش را به نسبت مشکلی که هر کدام از این کشورها برای ما ایجاد می‌کنند توزیع کند.
نوبری افزود: همان مقدار که در مراودات با آمریکا باید مراقبت کنیم، در مواجهه با روسیه و چین هم باید مراقبت کنیم. منافع متقابل ما و روسیه در شرایطی قرار گرفت که در بعضی جاها اشتراک داریم و در بعضی نقاط اختلاف‌هایی وجود دارد اما معنایش این نیست که «پوتین» بهتر از «بایدن» است.
وی بیان داشت: مفهوم و مبنای تفکری ما در طراحی شعار «نه شرقی - نه غربی» این بود که نه نوکر غرب و آمریکا باشیم و نه نوکر روسیه و شرق. منظور ما این نبود که با غرب یا شرق رابطه نداشته باشیم، بلکه هدف اصلی نفی سلطه بود. بنابراین جمهوری اسلامی با هر کشوری که در روابطش برابری و احترام را رعایت کند، رابطه برقرار می‌کند.
این دیپلمات سابق در بخش دیگری از سخنان خود، ریشه مناقشات اوکراین را در شیطنت‌های آمریکا دانست و گفت: روس‌ها از 30 سال پیش با این انگیزه که اگر اعتمادسازی کنند فضای دوستی ایجاد می‌شود، نیروهایشان را از لهستان و اوکراین عقب بردند ولی آمریکایی‌ها به جای این که از دیوار برلین عقب‌تر بروند به سمت روسیه جلوتر رفتند. روس‌ها فهمیدند که فریب خوردند و این خاصیت آمریکایی‌ها را نشان می‌دهد که فریبکار و پیمان‌شکن هستند.
نوبری افزود: موضع ما در درجه اول، محکومیت آمریکایی‌هاست که خلاف عهد کردند. از آن طرف کشتار مردم مظلوم توسط روس‌ها هم نوعی بدعت است. روس‌ها اگر با آمریکایی‌ها حساب و کتاب دارند باید جلوی ناتو را می‌گرفتند اما نه به قیمت له‌کردن و کشتار مردم اوکراین. این ضعیف‌کشی حتما باید محکوم شود چرا که رویه خطرناکی است.
غرب به دنبال فروپاشی مجدد روسیه است
حجت‌الاسلام حمیدرضا سلگی نماینده سابق جامعه المصطفی در فدراسیون روسیه نیز به تشریح ریشه‌های اصلی مناقشه روسیه و اوکراین پرداخت و گفت: مفهوم شرق و غرب، پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمد و متفقین زمانی که پیروز شدند و آلمان را شکست دادند دو اتحادیه درست کردند. دو سال بعد از جنگ جهانی دوم اتحادیه کشورهای آتلاتنیک شمالی (ناتو) و 6 سال بعد از جنگ جهانی دوم اتحادیه کشورهای شرقی (پیمان ورشو) ایجاد شد.
وی افزود: این اتحادیه‌ها تا سال 1991 پابرجا بودند و دوران جنگ سرد در موازنه دو قدرت شکل گرفت. پس از فروریختن دیوار برلین و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پیمان ورشو از بین رفت. توقع این بود که کارکرد ناتو هم از بین برود ولی عملا دیده شد که ناتو سعی کرد خودش را گسترده‌تر کند به گونه‌ای که فرانسه که در زمان ژنرال دوگل از ناتو خارج شده بود، دوباره به ناتو بازگشت و ناتو کشورهای اروپای شرقی و حتی کشورهای کوچک حاشیه دریای بالتیک را ضمیمه این اتحاد نظامی کرد. روسیه همواره به ناتو اخطار می‌داد که به سمت شرق حرکت نکند و سعی کرد تضمین‌هایی از ناتو بگیرد؛ حتی سلاح‌های اوکراین را معدوم کردند.
سلگی با بیان این که دنیای امروز پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی مفهوم شرق را از دست داد و به گونه‌ای شرق جدیدی بازتولید می‌شود، بیان داشت: اینکه چرا ما با وجود شعار (نه شرقی - نه غربی) هم تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کردیم و هم در سازمان ملل متحد رای ممتنع دادیم بر می‌گردد به ریشه‌هایی که در این بحران شکل گرفته است. از جمله این ریشه‌ها سخنی است که پس از فروپاشی شوروی، برخی از مقامات غربی مکرر بیان کردند که روسیه سرزمین بسیار بزرگی برای یک دولت است. مفهومی که این حرف در بطن خودش دارد این است که روسیه نیاز به فروپاشی مجدد دارد و باید تجزیه شود. خود روس‌ها هم این را می‌دانند که تنوع قومی و مذهبی در روسیه استعداد وقوع چنین مساله‌ای را دارد.
وی در بیان اهمیت استراتژیک حوزه جغرافیایی اوکراین برای روسیه افزود: در جنگ جهانی دوم، نازی‌ها از سه محور اساسی حمله کردند که دو محور آن در خاک اوکراین بود. یکی از بزرگ‌ترین نبردهای جنگ جهانی دوم با بیش از 1.5 میلیون کشته در لنینگراد اتفاق افتاد. برژینسکی می‌گوید اگر روسیه بخواهد اوراسیا را تحقق بخشد لاجرم باید از اوکراین استفاده کند. یعنی اگر کسی بخواهد از تبدیل روسیه به قدرت جلوگیری کند باید اوکراین را در اختیار بگیرد. به این دلیل انقلاب نارنجی را به وجود آوردند و ملت اوکراین را تشویق کردند که با اروپا توافق کنند.
رای ممتنع بهترین اقدام ایران بر مبنای آرمان نه شرقی نه غربی بود
سلگی افزود: هدف آمریکا این بود که منابع و استعدادهای روسیه در جنگ فرسایشی با اوکراین از بین برود و نوعی بحران‌سازی ایجاد شود که ماهیت و ذات آن ایجاد چالش برای مناطق مختلف باشد. روس‌ها راه چاره را در حمله دیدند. حمله از نظر ما محکوم است ولی اگر به موافقت با محکوم شدن روسیه در سازمان ملل متحد رای مثبت می‌دادیم، سبد قدرت آمریکا را سنگین‌تر می‌کردیم.
وی موضع‌گیری منطقی مقام معظم رهبری در محکوم کردن جنگ خیزی و کشتار بیگناهان و بحران‌سازی رژیم مافیایی ایالات متحده را نشانه‌ای از اعتقاد به شعار «نه شرقی - نه غربی» دانست و افزود: این محکومیت‌ها و رأی ممتنع در سازمان ملل متحد بهترین اقدام جمهوری اسلامی بود.
سلگی در خصوص روابط فرهنگی با روسیه گفت: روابط فرهنگی روابط دستوری و امری نیست که جدای از سایر روابط شکل بگیرد. حتی وجود رابطه سیاسی قوی بین دو کشور هم الزاما به روابط فرهنگی نمی‌انجامد. این روابط اقتصادی خوب است که روابط فرهنگی را تقویت می‌کند.
نماینده سابق جامعه المصطفی در فدراسیون روسیه به بیان پیامدهای جنگ اوکراین و روسیه برای جمهوری اسلامی پرداخت و بیان داشت: بندر نووُراسیسک در کرانه دریای سیاه از بنادر اساسی روسیه برای واردات کالا بوده است و کالاهایی که از برخی کشورها همچون هند به روسیه ارسال می‌شود از خاک جمهوری اسلامی عبور می‌کند.
وی با اشاره به افزایش بهای نفت خام، اظهار کرد: قیمت نفت رو به تصاعد است و فروش نفت برای روسیه با توجه به اینکه بزرگ‌ترین صادرکننده نفت است از طریق ایران صورت می‌گیرد.
سلگی با بیان این که باید در اندیشه گسترش روابط اقتصادی باشیم، تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین برای ما روابط اقتصادی خواهد بود ولی در مسائل فرهنگی حتما باید به نیازها و اقتضائات جامعه روسیه توجه کنیم.
بی طرفی؛ راهبرد رسانه‌ای جمهوری اسلامی است
قائم مقام شبکه پرس تی وی نیز در این نشست بی‌طرفی را یکی از راهبردهای رسانه‌ای جمهوری اسلامی در قبال مناقشه روسیه و اوکراین دانست و گفت: بسیاری از اخباری که از اوکراین در شبکه‌های اجتماعی مخابره می‌شود دروغ است.
احسان کاوه در انتقاد به سیاست پنهان کاری رسانه‌های غربی از برخی اتفاق‌های مهم تاریخی، بیان داشت: از سال 2014 که در دونباس جنگ خاموش به مدت 8 سال ادامه داشت، حجم کشته‌ها خیلی زیاد بود، رسانه‌های غربی به این جنگ نپرداختند اما از یک ماه و نیم قبل از شروع جنگ روسیه و اوکراین، رسانه‌های غربی به مسائل چالش‌برانگیز می‌دمیدند، چون می‌دانستند که با این کار، روسیه را تحریک می‌کنند.
وی اظهار کرد: آمریکا زیست خود را در بحران‌ها پیدا کند، به خصوص اکنون که در کشور خودش دچار بحران است. جنگ جهانی دوم یکی از سودآورترین جنگ‌ها برای آمریکا بود. چون کمترین آسیب را دید و اکنون هم نه تنها هیچ هراسی از وقوع جنگ ندارد، بلکه از این جنگ‌ها سود می‌برد.
کاوه گفت: البته پوتین هم باید بیشتر از اینها خویشتن داری می‌کرد اما تحلیلگران می‌گویند که اگر پوتین منتظر می‌ماند و اوکراین به ناتو می‌پیوست، شرایط برای روسیه دشوارتر می‌شد.
وی در بیان اهمیت خط رسانه‌ای که باید مورد توجه قرار بگیرد، بیان داشت: آمریکا محور شرارت است و دخالت‌های این کشور در امور اوکراین، سوریه، یمن و کشورهای مختلف باید بیش از هر چیزی مورد تاکید قرار بگیرد.
وی افزود: همه فعالان رسانه‌ای باید روی این حوزه تمرکز داشته باشند که کشورهایی که خودشان را به قدرت‌ها وا داده‌اند بدانند که نهایت این وادادگی چیست.
ضرورت تمرکز بر فرصت‌های تمدنی بحران اکراین برای ایران
رسول نوروزی، دکترای روابط بین الملل و رئیس میز تخصصی تمدن اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی معتقد است که در شرایطی که وضعیت بحران روسیه و اوکراین میل به تصاعد دارد، میزان حساسیت و بازیگری کشورهای همسایه بسیار بالاست.
وی افزود: در وضعیت برزخ پیدایش و افول، بازیگران امکان گسترش منافع ملی حوزه نفوذ خودشان را دارند، به همین دلیل چین در مورد تایوان آزمایش می‌کند که آیا در مرحله بلوغ است یا نهادینگی. جمهوری اسلامی ایران هم حفظ خویشتن را اتخاذ می‌کند چون اگر وجه المصالحه دو ابرقدرت قرار بگیرد ضرر می‌کند.
نوروزی بیان داشت: ما بایستی یک تصمیم اجماعی را در داخل به نمایش بگذاریم، به این صورت که وارد اتخاذ تصمیم‌های متضاد نشویم. ما به لحاظ تمدنی می‌توانیم سراغ ایده‌های کانونی که بر روی انقلاب اسلامی اثرگذاری مستقیم دارند برویم. مثلا میزان جذب دانشجویان خارجی را افزایش بدهیم، یا به وضعیت زن در خاورمیانه که مهم‌ترین بعد تمدنی انقلابی اسلامی است توجه کنیم. لازمه‌اش این است که ایران دست به رفتارهای متناقض یا متعارض نزد که نظام بین الملل را به سمت خودش جلب کند.
وی گفت: این مسأله مهم است که اگر روسیه در جنگ با اوکراین موفق بشود یا نشود چه اتفاقی می‌افتد؛ بنابراین هارمونی در تصمیم‌گیری را باید به نمایش بگذاریم، یعنی نه کاری کنیم که آمریکا علیه ما حساس شود و نه روس‌ها به ما آسیب بزنند. این تصمیم ایران باید به صورت اجماع نظام به جامعه معرفی شود.
وی بی‌طرفی را بهترین گزاره در مواجهه با روسیه و اوکراین دانست و افزود: الان به جای اینکه به فکر منافع اقتصادی باشیم باید به سطح تحلیل تمدن بر گردیم.
نوروزی افزود: جمهوری اسلامی یک ابرقدرت جهانی نیست که بتواند تمام نظام‌های جهان را کنترل کند بلکه یک قدرت منطقه‌ای است و در جغرافیای جهان اسلام یک قدرت نظم دهنده محسوب می‌شود، بنابراین بهترین راهبرد این است که در ساحت‌های ایجابی و عمق استراتژیک خودش مقاومت را ایجاد کند. بهتر است فرصت‌هایی که سال‌ها منتظر بودیم از آن بهره ببریم را تقویت کنیم.
رییس میز تخصصی تمدن اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی جنگ روسیه و اوکراین را فرصت مناسبی برای افزایش سطح همگرایی جمهوری اسلامی در منطقه دانست و گفت: مهم‌ترین چیزی که نهادهای دانشی ما باید به جامعه تزریق کنند توجه دادن به برنامه‌هایی است که جامعه را از توجه به جنگ روانی روسیه و اوکراین رهایی می‌بخشد. الان وقت حرف‌ها و ایده‌ها و سیاست‌هایی است که آسیب‌های ناشی از این بحران را کاهش دهد. باید به سمتی برویم که سطح تعاملات ما را با کشورهای حوزه خلیج افزایش دهد. درست است که خریداران نفت و گاز صف هستند ولی اینها باید اولویت‌های درجه دو باشد./