کاوش‌های باستان‌شناسی در قپاق تپه بخاطر کمبود اعتبار متوقف شد
کرمانشاه - ایرنا - «سارگن دوم» شاه قدرتمند آشوری که 2 هزار و 700 سال قبل در غرب آسیا حکمرانی می‌کرد، این روزها برای نمایان شدن آثار حکومتش در «قباق تپه» کرمانشاه گرفتار کمبود اعتبار شده است.
به گزارش ایرنا، سارگن دوم پادشگاه قدرتمند آشوری که حکومتش از جنوب و غرب تا مصر، قبرس و خلیج فارس، از شمال تا ترکیه و از شرق تا تهران و کاشان امروزی گسترش پیدا کرده بود، در ششمین لشکر کشی خود به فلات ایران، وارد کرمانشاه شد و اقدام به برپا کردن مرکزی اداری و یادمانی برای نشان دادن قدرتش کرد.
حالا پس از گذشت بیش از 2 هزار و 700 سال از لشکرکشی‌های سارگن به غرب ایران امروزی، آثاری از حکمرانی وی در کوزران و شمال ماهیدشت پیدا شده که نشان از برپایی ساختمانی حکومتی در این منطقه توسط او دارد.
پیش از این تنها آثر به جا مانده از سارگن دوم در غرب ایران کتیبه ای باستانی در منطقه «تنگیور» استان کردستان بود که ماجرای پیروزی این پادشاه قدرتمند بر قوم «کارالا» را نشان می‌داد.
تصویری از کتیبه و نقش برجسته سارگن دوم در منطقه تنگیور استان کردستان که نشان دهنده پیروزی این پادشاه بر قوم کارالا است. (عکس دریافتی)اما از سال 98 با پیدا شدن بقایای سنگ یادمانی در قباق تپه کوزران علائمی از حضور پادشاه قدرتمند آشوری در این منطقه نیز بدست آمد و باستان شناسان را برای تحقیقات بیشتر در رابطه با حضور این پادشاه قدرتمند آشوری در کرمانشاه ترغیب کرد.
به دنبال پیدا شدن این سنگ نوشته گروهی از باستان شناسان دانشگاه رازی ابتدای فروردین امسال با هماهنگی «پژوهشکده باستان شناسی» و «پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری» اقدام به کاوش در منطقه کردند اما این کاوش ها پس از مدت کوتاهی بدلیل کمبود اعتبارات متوقف شد.
بر اساس آنچه معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمانشاه اعلام کرد، این کاوش‌ها از هفتم تا 31 فروردین ادامه داشت که در نهایت بدلیل اتمام زمان مجوزهای پژوهشی و اعتبار به پایان رسید.
«کیومرث اعظمی» روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه تاکنون سنگ یادمان‌های سارگن دوم در قباق تپه کشف شده است، گفت: کشف این آثار فرضیه حضور سارگن در شمال دشت «ماهیدشت» را اثبات کرد.
بر اساس اعلام این مدیر میراث فرهنگی، برنامه ریزی‌های میان مدت و بلند مدت برای کاوش در قباق تپه انجام شده و پیگیری ها برای تامین اعتبار پروژه نیز در جریان است.
ماجرای با خبر شدن از سارگن
نخستین اثر از حضور سارگن در کوزران را ساکنان حاشیه قباق تپه پیدا و آن را در اختیار باستان شناسان اداره کل میراث فرهنگی کرمانشاه قرار دادند.
«سجاد علی بیگی» باستان شناس و سرپرست کاوش های قباق تپه در رابطه با ماجرای باخبر شدن از وجود سارگن دوم گفت: سال 1398 که در تپه «خیبر» شهرستان روانسر مشغول انجام کاوش‌های باستان‌شناسی بودیم اطلاع یافتیم که قطعه سنگ حجاری شده‌ای در روستا قباق تپه منطقه کوزران وجود دارد؛ در بررسی‌های اولیه مشخص شد با یک «قاب سنگی پاشنه در» حجاری شده مربوط به دوره «آشور نو» یعنی حدود قرن هشتم قبل از میلاد روبرو هستیم.
تصویر آخرین کاوش های باستان شناسان در قباق تپه در فروردین ماه سال 1400 را نشان می دهد. (عکس دریافتی)به دنبال پیدا شدن این قطعه باستان شناسان احتمال دادند که قباق تپه در دوره آشور نو محلی برای فرماندهی در منطقه زاگرش مرکزی بوده است از این رو برای پاسخ به بسیاری از پرسش ها در رابطه با دوران حکومت آشوریان برنامه‌های کاوش را در دستور کار قرار دادند.
علی بیگی توضیح داد: بر اساس پژوهش‌هایی که از اوایل سال جدید در منطقه کوزران، روانسر و ماهیدشت انجام دادیم، مشخص شد کشف این قطعه سنگ شاهدی بر حضور پادشاه قدرتمند آشوریان در منطقه مذکور است.
نمایی از کتیه کشف قباق تپه که توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی منتشر شده است. اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه تصاویر بیشتری از آثار مکشوفه را در اختیار ایرنا قرار نداد.تلاش بین المللی برای ترجمه یادمان سارگن
باستان شناسان در دوره کوتاه کاوش در قباق تپه قطعه سنگ دیگری حاوی حاوی کتیبه‌ای 23 سطری به خط میخی و زبان آشوری در مورد لشکرکشی سارگن دوم پیدا کردند که یک تیم بین المللی برای ترجمه آن دست به کار شده است.
به گفته سرپرست کاوش‌های قباق تپه، اکنون باستان شناسان و محقق دانشگاه‌های، رازی، کمبریج، کپنهاک و تورنتو در حال پژوهش و ترجمه این سنگ یادمان هستند.
علی بیگی ادامه داد: تنها بخش کوچکی از این سنگ یادمان بدست ما رسیده که به نظر می‌رسد این سنگ یادمان توسط قبایل محلی که از ظلم و ستم آشوری‌ها به ستوه آمده بودند خرد و شکسته شده است.
تصویر سنگ نگاری که سارگن دوم (راست) در کنار «سناخریب» پسر و جانشین او را نشان می دهد.پنجره ای جدید برای شناخت آشوریان در ایران
به گفته سرپرست گروه کاوش در قباق تپه این کشف تاریخی دریچه تازه‌ای را به روی مطالعات آشورشناسی در ایران خواهد گشود و باستان‌شناسان امیدوارند در فصل‌های آتی بتوانند اطلاعات بیشتری از استقرار عصر آهن (دوره آشور نو) در این محوطه بدست بیاورند.
معاون میراث فرهنگی کرمانشاه نیز معتقد است که آشکار شدن این آثار در قباق تپه تحول بسیار خوبی در خصوص مطالعات باستان شناسی و جفرافیای تاریخی منطقه در هزاره اول قبل میلاد ایجاد کرده و دریچه تازه برای مطالعه در رابطه با تاریخ سکونت در ایران خواهد گشود.
تصویر سر مجسمه سارگن دوم که در سال 1387 از محوطه باستانی «نمرود» در عراق به سرقت رفت و در بندر نیویورک از قاچاقچیان آثار باستانی کشف شد. این اثر تاریخی در نهایت سال 1393 توسط دولت آمریکا به دولت عراق تحویل داده شد. (عکس دریافتی)سارگن دوم
بر اساس گمانه زنی هایی که تاکنون انجام شده است آشوریان حداقل از سال 737 تا 612 پیش از میلاد یعنی حدود 125 سال در غرب ایران حکمرانی می کردند که 16 سال از آن یعنی از 721 تا 705 سال قبل از میلاد مربوط به حکمرانی سارگن دوم قدرتمند ترین پادشاه این قوم است.
در زمان سارگن دوم، دولت آشور که قدرتمند شده بود، پیشروی خود را به داخل فلات ایران ادامه داد و به یاد پیروزی های خود در زمان فتح یادمان هایی برپا کرد؛ سنگ‌نوشته هایی که به نظر می رسد، مادها پس از به قدرت رسیدن آنها را نابود کردند.
به گفته باستان شناسان، منطقه ماهیدشت و کوزران به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه «خراسان بزرگ» برای سارگن دوم اهمیت ویژه‌ای داشت از این رو برپا کردن مراکز بزرگ نظامی و حاکمیتی در این منطقه توسط این پادشاه آشوری دور از انتظار نیست.
از سوی دیگر سارگن برای لشکر کشی نیازمند اسب‌های شجاع و پر استقامت برای سواره نظام خود بود که اسب‌های «نسائی» پرورش یافته در ماهیدشت بهترین گزینه برای او بودند.
تصویر هوایی از محوطه تاریخی قباق تپه (عکس دریافتی)قباق تپه
با این حال قدمت قباق تپه کوزران بسیار بیشتر از عمر حکومت سارگن دوم است به نحوی که در برخی نوشته‌های تاریخی قدمت آن به بیش از یک هزار و 800 سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد.
این محل که در سال 1348 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، برای اقوام مختلف یک مکان راهبردی محسوب می‌شد که امتداد راه جنوب به شمال را مشخص می‌کرد و اراضی حاصلخیز اطراف آن برای چند هزار سال بستر کشاورزی و دامپروری ساکنان این منطقه بود.
در سال 1316 میلادی «سر اورل اشتاین» باستان‌شناس انگلیسی و «اریخ اشمیت» باستان‌شناس آمریکایی از قباق تپه و در مجموع شمال ماهدیشت به عنوان مکانی پر اهمیت برای تاریخ یاد و تاکید کردند که این منطقه پنجره‌های جدید به روی شناخت انسان امروزی از تاریخ باز خواهد کرد.
در سال 1347 نیز «علی اکبر سرافراز»، «محمدرحیم صراف» و «احسان یغمایی» بعنوان باستان شناسان ایرانی پس از انجام بررسی‌های متعدد اعلام کردند قباق تپه از دوره روستانشینی تا دوره ساسانی سکونتگاه بوده است.
همچنین بررسی‌هایی که در سال 1377 «عباس مترجم» دیگر باستان شناس ایرانی در این منطقه انجام داد، این محل را به عنوان یکی از مکان های در دوره اشکانی معرفی کرد.
نمایی از آخرین کاوش های باستانی در قباق تپه (عکس دریافتی)یافته‌های تازه
به گفته سرپرست گروه کاوش باستان شناسی در تپه قباق کرمانشاه، امسال علاوه بر آثار حکومت سارگن دوم، بقایای سطوح خشت فرش شده با حصیر به دست آمد که قدمت آن به هزار و 700 تا هزار و 800 سال پیش از میلاد یعنی همزمان با دوره «کاسی‌ها» بر می‌گردد.
در این کاوش‌های بقایای دیواری بر فراز این تپه، تنور و چاله ذخیره گندم کشف شده که نشان از یک دژ بر فراز آن دارد و سنگ فرش در شیب محوطه و بقایایی از دوره ساسانی است.
علی بیگی توضیح داد: با توجه به ارتفاع تپه و رسوبات دشت، قطعا در صورت ادامه کاوش‌ها در لایه‌های عمیق‌تر، می‌توان انتظار کشف لایه های بسیار قدیمی تر را در این محوطه داشت.
تصویر هوایی از قباق تپه و زمین های اطراف آناهمیت تعیین عرصه
قباق تپه هرچند در سال های گذشته به ثبت ملی رسیده اما تاکنون این مکان مهم تاریخی تعیین عرصه و حریم نشده که به موجب این موضوع ساخت و سازها در جوار آن انجام و زمین های اطراف آن برای کشاورزی شخم می‌شود.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمانشاه با اشاره به اینکه تعیین حریم قباق تپه در دستور کار است، گفت: تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم تا تعیین حریم و عرصه آسیبی به روند زندگی روستاییان ساکن در کنار تپه نزند.
«جبار گوهری» همچنین از احتمال ایجاد پایگاه پژوهشی قباق تپه خبر داد و اظهار داشت: به دنبال ایجاد پایگاه پژوهشی قباق تپه هستیم تا با کمک آن بتوانیم پژوهش های تاریخی در مناطق کوزران، ماهیدشت و روانسر را نیز پوشش دهیم.
تهدید تپه‌های کرمانشاه
استان کرمانشاه بیش از چهار هزار اثر تاریخی دارد که بخش عمده از آنها را تپه های تاریخی تشکیل می‌دهند؛ تپه هایی که قدمت آنها گاها به بیش از هشت هزار سال می رسد و آثاری حتی مربوط به نخستین دوره‌های یکجانشینی بشر را در دل خود دارند.
بسیاری از این تپه ها در طول سال‌های اخیر به دلیل مشخص نبودن عرصه، تجاوز سارقان میراث فرهنگی و ساخت و ساز در جوار آنها مورد تهدید قرار گرفته و به روبه نابودی رفته‌اند.
بدون شک دیگر تپه‌های باستانی کرمانشاه نیز همچون قباق تپه حاوی اسرار مهمی از تاریخ برای بشریت هستند از این رو نه تنها باید حفاظت از آنها مورد توجه مدیران ملی قرار گیرد بلکه برای نمایان شدن بخش‌های تاریکی از تاریخ باید با کمک سازمان یونسکو مورد کاوش قرار گیرند.
*س_برچسب‌ها_س*
