کرونا حتی وحشتناک‌تر و بدتر از جنگ‌های جهانی

به قول جان کنت گالبرایت، اقتصاد دان آمریکایی در مورد بحران سال 1933 که گفت: "اوضاع رو به وخامت است و روزی را که فکر می‌کردیم پایان فاجعه باشد، درست آغاز آن بود."

یاداشت دکتر محسن رضایی در خصوص جهان پس از کرونا در خبرگزاری فارس را شاید تنها اظهار نظر راهبردی از سوی مقامات رسمی در خصوص بحران رو به رشد کرونا و جهان پسا کرونا دانست. پیش بینی چگونگی جهان پس از کرونا، حتی برای آینده پژوهان و استراتژیست‌ها هم کمی زود و سخت به نظر می‌آید چرا که تا هنوز کاری‌که این ویروس جهان گیر به تنهایی بر سر جهان آورده است، همه جنگ‌ها و ایدئولوژی‌ها و همه نظام‌های سرمایه داری و سوسیالیستی نتوانسته است بیاورد و تا هنوز همه قدرت های بزرگ و کوچک و همه اختراعات علمی و فناوری در برابر آن ضعف و ناتوانی خود را نشان داده است.

جنگ‌ها نقشه‌های جغرافیای سیاسی را تغییر داد؛

- جنگ‌های 30 ساله قرن 17 اروپا به پیمان وستفالی منتهی گردید و حاکمیت دولت های ملی در اروپا به رسمیت شناخته شد؛

- جنگ‌های ناپلئون در آغاز قرن 19 به توازن قوا در اروپا زیر نظارت مترنیخ صدر اعظم آلمان منجر شد؛

- جنگ جهانی اول، خلافت عثمانی، امپراتوری اتریش - مجارستان و امپراتوری روسیه و آلمان را از بین برد و امپریالیسم اروپایی در آسیا و آفریقا را به وجود آورد و اصل حق سرنوشت ملت‌ها را زیر نظارت وودرو ویلسون رئیس جمهور آمریکا مطرح کرد؛

- جنگ جهانی دوم، فاشیسم ایتالیایی، نازیسم آلمانی و نظامی‌گری سخت ژاپن را سرنگون کرد و منجر به تقسیم اروپا میان استالین و غرب گردید و دروازه مبارزات آزادی بخش در مستعمرات را هم گشود.

ویروس جهان گیر کرونا، جهان را در وضعیتی بدتر از آن‌چه در همه حوادث تاریخی یاد شده قرار داده است.

امروز جامعه جهانی در شرایطی بسر می برد که کرونا زمان و حرکت را متوقف و جهان را در مکان قرنطینه کرده است. این ویروس جهان گیر حتی روابط اجتماعی را در هاله ای از بدبینی و بدگمانی انسانها نسبت به همنوعان و پیرامونشان قرار داده بگونه ای که هرکس فکر می کند عامل مرگ بالقوه دیگریست. اگرچه ادیان و مکاتب سخن از «مرگ زیبا» گفته اند، اما کرونا مرگی را تحمیل کرده است که در تنهایی و بدون تشییع جنازه و ابراز احساسات انسانی صورت می‌گیرد و انسانها هم از زنده بیمار می هراسند و هم از مرده او.

کرونا جوامع بشری و اوضاع اقتصادی را هم اکنون دگرگون کرده است؛ دگرگونی اقتصادی نه تنها به ورشکستگی شرکت‌ها و مؤسسات و بیکار شدن میلیون‌ها نفر خواهد انجامید، بلکه به افلاس دولت ها و نظام‌ها نیز منجر خواهد گشت.

امروز نیاز انسان به ضرورت های زندگی در چارچوب مواد اولیه مانند آب و غذا، پوشاک در حد نیاز و ابزارهای بهداشتی کاهش یافته است و کمتر کسی به دنبال تجملات و خود آرایی می گردد. موضوع سطح انتظارات بالا معنا باخته و بالاترین آرزوی افراد جامعه، نجات از شر ویروس مرگبار کرونا و زنده ماندن است.

این بیماری مهلک آن چنان همه گیر شده است که هیچ کشور و قدرتی توانایی مقابله با آن را ندارد و ابر قدرت های جهان نمی توانند از حق وتوی خود در برابر این دشمن کوچک استفاده کنند. حتی این بیماری در قدم نخست، بر پر جمعیت ترین کشور و یکی از برترین قدرت های نظامی و اقتصادی جهان یعنی چین تاخت و تمام قدرت و فناوری آن را به چالش کشید. سپس رو به سوی کشورهای پر قدرت دیگر همچون ایتالیا، اسپانیا، فرانسه، آلمان، بریتانیا و آمریکا کرد و امروز ایالات متحده آمریکا رکورد دار شیوع و گسترش این بیماری است و در حال حاضر کم کم به سوی روسیه در حرکت است.

این دگرگونی و تحولات شدید در مناسبات اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی و... اکنون در ابتدای مسیر سیلاب کرونا ایجاد شده و به نظر می رسد با ادامه این بحران آنچنان که روند پر سرعت ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی نشان می دهد، نه تنها سیستم بهداشتی مجموعه غرب بلکه تمام مناسبات را در بحران عمیقی فرو خواهد برد.

اکنون زمان آن فرارسیده است که بپرسیم آیا همانند بحران های قبلی که نظام سرمایه داری ادعا میکرد به خوبی انها را پشت سر گذاشته است، بحران کرونا را نیز پشت سر خواهد گذاشت!؟ مسلم اینکه تاکنون به اذعان بسیاری از استراتژیست ها و البته پزشکان درگیر این بحران در غرب، سیستم بهداشتی غرب در مقابل این بحران غافلگیر و وامانده است...

بحران کرونا همه ی کشورها را در یک صف قرار داد و سازمان ملل برای نخستین بار شاهد تنش میان مخالفان و متحدان با این دشمن مشترک نیست بلکه تأکید نمایندگان همه کشورها بر افزایش همکاری و همبستگی برای برچیدن بساط این ویروس مرگبار از جهان است.

از تاریخ گفتیم تا به اینجا برسیم که دیر یا زود بحران بیماری همه گیر کرونا همچون سایر بیماری های واگیردار گذشته ای که در ادوار مختلف تاریخی به وقوع پیوسته رخت از جهان بر خواهد بست و یا به صورت ضعیف همچنان وجود خواهد داشت، اما چیزی که مسلم است به قول دکتر محسن رضایی زندگی و مناسبات اجتماعی و اقتصادی بشر، دیگر به شیوه گذشته نخواهد بود و شاید این واقعیت تکان دهنده، درس عبرتی برای بشر باشد و در نتیجه، بسیاری از تنش ها و درگیری های عصر کنونی در آینده تکرار نشود، اما نباید فراموش کنیم که برای ایفای نقش موثر تر و سازنده تر بایستی ملزومات آن فردا را مهیا نمائیم.

* استاد دانشگاه و روندپژوه

27215