پنج‌شنبه 9 فروردین 1403

آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند

خبرگزاری دانا مشاهده در مرجع
آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند

احمد مستعان گفت: بخش های نفت موجود در خوزستان هزینه خدمات و حقوق را بالا برده اند و زندگی در استان را گران کرده اند ما نیز حمایت هایی از جنس نفت می خواهیم.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ احمد مستعان رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری در گفت و گوی تفصیلی با خبرنگار رهیاب اظهار کرد: بر اساس تحقیقات و سوابق تاریخی، نخیلات برای اولین بار در سه منطقه بین النهرین (بصره و آبادان کنونی)، مصر و عمان مشاهده شده اند اما اکثر تاریخ شناسان این اعتقاد را دارند که بین النهرین اولین مبداء نخیلات است.

وی با اشاره به اینکه پیدایش تمدن با مراجعه به تاریخ از بین النهرین و کشت گندم توسط کشاورزان آغاز شده است، افزود: البته طبق مطالعات بنده خرما باعث شکل گیری تمدن می باشد زیرا گندم باید پس از زراعت و برداشت به آرد و خمیر تبدیل شود همچنین در فصل محدودی از سال قابلیت کشت دارد. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری گفت: در شرایطی که بشر در آن زمان این دانش و امکانات را بدون پیش زمینه، نداشته است اما می توان این را متصور شد؛ از میوه درختی تغذیه می کرده که نیازی به پختن یا نگه داری ندارد و اگر مدت ها بر نخل باقی بماند همچنان قابل استفاده است. مستعان ادامه داد: همچنین با مشاهده نقوش تاریخی، نخل به شکل مقدسی با عنوان تعیین کننده مرگ و زندگی نگاشته شده است و شش قانون از قوانین همورابی نیز فقط به نخل با موضوع نحوه کاشت، گردافشانی و موارد مراقبتی اختصاص پیدا کرده؛ انسان با وجود نخل به زراعت های دیگر مانند گندم دست یافته است. وی با بیان اینکه نخل انسان را متمدن و اهلی کرد، افزود: انسان در ابتدا ابزار اولیه مانند چکش را می سازد و سپس با پیشرفت علوم دریل برقی را به عنوان یک مدل پیچیده تر جایگزین می کند بر این اساس می توان گفت؛ نخل مادر تمدن است و از وجود نخل، بشر توانسته فعالیت های دیگر را آغاز کند. نخل چتر توسعه خوزستان رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری بیان کرد: مردم در شهرستان هایی نظیر شادگان، آبادان و اروند از طریق نخل امرار معاش می کنند و بدون وجود نخیلات نمی توانند به زیست خود ادامه دهند. نخل در استان خوزستان و مناطق جنوبی کشور که معضلات شوری خاک، آب و هوا دارند؛ چتر توسعه است و می تواند در آینده، تجارتی درآمد زا باشد. مستعان با اشاره به اینکه علت توسعه نخلستان های آبادان و خرمشهر از زمان پیشین، آب است، عنوان کرد: انسان در گذشته نمی‌توانست آب را در حجم بالا از رودخانه به زمین کشاورزی منتقل کند بنابراین نخل در پایین دست کشت نمی شد اما آبادان و خرمشهر در انتهای نیل واقع شدند و جذر و مد دریا با پمپاژ آب باعث آبیاری و زهشکی نخیلات می شد این مکانیزم باعث گسترش نخل در آبادان و خرمشهر شد. وی به سد سازی و کنترل آب در دهه های اخیر اشاره کرد و ادامه داد: اکنون در مناطق بالادست آب و خاک شیرین موجود است اما در پایین دست علاوه بر کاهش آب به هنگام مد دریا، آب شور وارد نخلستان ها می شود. این حکایت امروزه آبادان، خرمشهر و تا حدودی شادگان است. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری بیان کرد: خوزستان به علت سرشاخه های کارون با اصفهان بحث و جدل دارد و از درون استان نیز با عملکردهای نامناسب مسئولین مانند ساخت سد، مواجه است. اگر نحوه فعالیت کشاورزی در بالادست و پایین دست دچار تغییر نشود، معضلی درخصوص کمبود یا شوری آب ایجاد نمی شود. وی ادامه داد: فقط 85 هزار هکتار توسعه غیرمجاز زمین کشاورزی در بالادست شادگان اتفاق افتاده که قاعدتا نیازمند آب بیشتر است که فقط با احداث سد می توان به آن پاسخ داد. همچنین سیل را یک بهانه برای دریافت آب بیشتر می کنند درصورتیکه زندگی ما همیشه توام با سیلاب بوده زیرا جلگه خوزستان با آن ساخته شده است و با نادیده گرفتن طبیعت، خطا شکل می گیرد. آب کالای اقتصادی نیست رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری گفت: بنده این اعتقاد را دارم می توان با حذف وزارت نیرو و صنعت، معدن و تجارت یک وزارت منابع طبیعی و محیط زیست تاسیس کرد سپس اقدامات لازم در جهت بهره برداری آب به صورت علمی و فنی صورت بگیرد. مستعان بیان کرد: وزارت نیرو به آب به عنوان یک کالای خرید و فروش نگاه می کند و سازمان منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست کنونی این اعتقاد را دارند که نباید یک قطره آب وارد دریا شود اما آیا اکوسیستم اطراف ساحل را در نظر گرفته اند؟ وی ادامه داد: اگر احداث سد مارون 2 همان رویه سدسازی های گذشته را پیش بگیرد با معضلات زیادی مواجه خواهیم شد و پس از ساخت سد برای رفع کم آبی شادگان به ایجاد کانال انحرافی از کارون متوسل می شویم اما مگر کارون چه میزان آب دارد؟ تا چه حد باید محیط زیست را تغییر دهیم؟ رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری ادامه داد: سدسازی به بررسی همه جوانب و میزان کنترل ما بستگی دارد. آیا احداث سد مارون 2 باعث تغییر رژیم آب در کشاورزی پایین دست می شود یا خیر؟ طبیعتاً اثر گذار است. خوزستان در چانه زنی های دریافت حق آبه تا چه میزان می تواند منافع ملی را به مصالح منطقه ای و محلی ارجحیت دهد؟ آب موضوع حاکمیتی است مستعان ادامه داد: در یک طرحی تحت عنوان احیای تالاب در شادگان پیشنهاد داده بودند که به علت هدر رفت آب در کشاورزی، بهره وری آب را در باغات کاهش یابد و بنده این مسئله را بیان کردم که در ابتدا باید آبی وجود داشته باشد و سپس کشاورز باید کنترل و توجیه شود با آب اضافی موجود، محصول دیگری کشت نکند تا سرانجام این آب وارد رودخانه پایین دست شود. این نوع شرط و شروط ها باید در سیستم نظارتی حوزه آب گسترش پیدا کند. آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است. وی بیان کرد: نخل جزیی از اکوسیستم و محیط زیست است و این جز یک نیاز آبی مشخص دارد مثلا یک هکتار نخلستان به بیست هزار متر مکعب در سال آب نیاز دارد اما توزیع آن برخلاف محصولات کشت پاییزه، زمستانه و بهاره در تابستان انجام می شود. فقدان سیستم آبرسانی در استان رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری گفت: در خوزستان علاوه بر تنش آبی، سیستم آب رسانی مشخصی نیز وجود ندارد و نظام مالکیت و توزیع آب در اکثر مواقع کشت های زراعی را شناسایی و حمایت می کند. تعداد مشخصی پمپ وجود دارد و زمانی که کشت گندم یا برنج صورت می گیرد به این مزارع آب می رسانند اما در تابستان با کاهش سطح کشت به ندرت آب را به نخیلات پمپاژ می کنند. مستعان عنوان کرد: سازمان آب و برق پس از نابودی مکانیزم آبیاری جذر و مدی، ایجاد یک شبکه اختصاصی آبیاری برای نخیلات آبادان را کلید زد اما حدود بیست سال راکد ماند تا بحث اصلاح باغات در طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری بیان شد و مجددا مرمت و راه اندازی این شبکه در دستور کار قرار گرفت اما همچنان متولی و مدیریت مشخصی ندارد به این صورت که یک باغدار در بالادست شیر آب را باز می کند تا زمینش غرقاب شود اما زراعت های پایین دست بدون آب می مانند. طرحی که به سرانجام نرسید وی ادامه داد: دکتر لطیفیان رییس وقت پژوهشکده خرما و میوه های گرمسیری در راستای پیشبرد اهداف طرح 550 هزار هکتاری مقام معظم رهبری، طرحی در شش فاز با محوریت 27 هزار هکتار نخیلات ارائه کرد اما هیچ خریداری نداشت. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری ادامه داد: اعلام کردند ما زهکشی و کانال آبیاری را تاسیس می کنیم و به ما ربطی ندارد که چه می خواهند بکارند اما این اقدام باعث تغییر سیستم می شود چرا که لازمه این زمین ها نخل است و برنامه جامعی در جهت بهره برداری و فرهنگ سازی نوشته شده بود اما متاسفانه به مرحله اجرا نرسید. مستعان ادامه داد: دو سال پیش با رایزنی های بسیار به دنبال آغاز این طرح شش فازی بودیم که سازمان آب و برق پیشنهاد داد که پژوهشکده، متولی توزیع آب در صد هکتار نخلستان شود درحالی وظیفه ما تحقیقات است و اقدامات اجرایی نیاز به امکانات و بازوهای قدرتمند مانند سیستم نظارتی دارد که در توان اداره ما نیست. وی ادامه داد: همچنین پیشنهاد شد؛ شرکت هایی تحت عنوان تعاونی های آب بران تاسیس شود که واسطه ای بین سازمان جهاد کشاورزی و آب و برق جهت توزیع آب باشند که از سرنوشت این طرح اطلاعی ندارم اما همچنان مناطق پایین دست با مشکلات بی آبی دست و پنجه نرم می کنند. کشت انحصاری نخل تنها راه حل موجود رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری بیان کرد: اگر خوزستان به دنبال توسعه و پایداری نخیلات است باید مناطقی را انحصارا به کشت نخل اختصاص دهد و یک شبکه آبی مشخص برای آن احداث کند که می تواند براساس صرفه اقتصادی از رودخانه یا دستگاه های آب شیرین کن تامین شود. مستعان افزود: بیشترین نیاز آبی نخلستان از ماه اردیبهشت تا مرداد است که به علت وجود محصول بر درخت باید هفته ای یک بار آبیاری شوند که عدم آن باعث ضعف نخیلات و کاهش کمیت و کیفیت خرما می‌شود. وی با بیان اینکه کرمان و جنوب کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر، هرمزگان و فارس رتبه های خوبی در کشت نخیلات و خرما دارند، گفت: با وجود بخش های کلانی مانند نفت، پتروشیمی، فولاد و... تجارت صد میلیون دلاری خرمای استان چشمگیر نیست. در صورتی که پتانسیل های زیادی برای توسعه وجود دارد و اگر نخلستان های خوبی احداث شود؛ بازده اقتصادی هیچ محصول کشاورزی به نخیلات نخواهد رسید. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری بیان کرد: عملکرد ما در تولید محصول خرما برحی شش تن در هکتار است اما اگر به درستی کشت و اصولی نگهداری شود بازدهی کمتر از 22 تن نخواهد داشت که حداقل سود آن 300 میلیون تومان است. مستعان بیان کرد: پژوهشکده نزدیک به سی هکتار نخلستان به عنوان کلکسیون اقوام جهت انجام پروژه های تحقیقاتی دارد که تمام آن تحت آبیاری بابلر (تحت فشار) است اما در خوزستان این موضوع یک نقطه ضعف می باشد. متوسط کشوری توسعه آبیاری تحت فشار در نخیلات 21 درصد است که استان تا سال گذشته زیر 2 درصد بود. وی ادامه داد: کشاورزان از سازمان جهاد کشاورزی تقاضای الگوی کشت دارند اما در ابتدا سازمان آب و برق باید مناطق دارای آب را اعلام کند. همچنین برای راه اندازی شبکه آبیاری باید از میزان آب و بهره روی اطمینان حاصل شود تا راه اندازی این سیستم در دستور کار قرار گیرد. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری بیان کرد: اکنون در آبادان در حوزه آبیاری بالبر اقداماتی انجام شده اما منوط بر شکل گیری سیستم مدیریت و نظارت است. ریشه گیاهان این شهرستان با شبکه آبرسانی تحت الارض سازگار شده و باید سیستم زهکشی نیز در این راستا تصحیح شود. زنجیره ارزش افزوده در خوزستان ناقص است مستعان بیان کرد: در سال گذشته براساس اطلاعاتی که در جلسه کارگروه خرما اعلام شد؛ 85 هزار تن خرما خرید کلی واحدها بوده که 65 هزار تن را واحدهای بخش خصوصی و حدود 20 هزار تن مازاد را تعاونی روستایی خریداری کرده بود. وی ادامه داد: اگر بخش خصوصی می‌توانست این 20 هزار تن را نیز جذب کند؛ تعاونی روستایی وارد این جریان نمی شد در حال حاضر این تعاونی فقط ظرفیت نگهداری از خرما را دارد و امکانات بسته بندی را واحد‌های تخصصی انجام می دهند و به دلیل فقدان ظرفیت هاست که تعاونی در شرایط اجبار خرید قرار گرفت تا نخلداران دچار زیان نشوند. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری ادامه داد: چالش های صنایع خرما درون استانی است که بخشی از آن مربوط به نحوه بسته بندی محصول می باشد و قسمت دیگر به فقدان صنایع ارزش افزوده برمی گردد. مستعان ادامه داد: بخشی از خرمای خوزستان در استان های کشور پس از تبدیل به شیره و خمیر در محصولات دیگر مصرف می شود اما در داخل فقط عرضه ماده خام انجام می گیرد. باید زنجیره صنایع تبدیلی و غذایی در استان راه اندازی شود. وی افزود: بخش مهمی از ضعف تکنولوژی در ارزش افزوده است به این صورت که اگر محصول خرما را نتوان با قیمت مناسب به فروش رساند؛ خرید ماشین آلات گران هم صرفه اقتصادی ندارد. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری ادامه داد: به عنوان مثال خرما برای حفظ خواص کمی و کیفی باید در سردخانه نگهداری شود اما تولید کننده به علت هزینه ی بالا، محصول را در چندین نوبت ضد عفونی می کند که قاعدتا با کاهش مخارج همراه است. مستعان بیان کرد: استان هایی مانند بوشهر و کرمان در حوزه انبارداری خرما پیشرفت قابل توجهی داشته اند و تمام محصولات خرما را در سردخانه نگهداری می کنند. در خوزستان نیز بخش های خصوصی مانند اتاق های بازرگانی، ادارت صنایع، سازمان صمت و جهاد کشاورزی می‌توانند در امر سردخانه کمک های به سزایی انجام دهند. وی ادامه داد: در حال حاضر یک سردخانه مرکزی در آبادان موجود است. سردخانه دارای هزینه های بالایی می باشد و بر نرخ نهایی فروش خرما تاثیر می گذارد و اگر نتوان محصول را با این افزایش قیمت در بازار فروخت؛ برای تولید کننده زیانده است. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری تاکید کرد: بنابراین باید به صورت دوطرفه بر روی ارزش افزوده و چرخه نگهداری محصول اقدامات لازم صورت گیرد تا توجیه پذیر باشد و در آینده حتی می توان به عنوان یک صنعت پرسود در آن سرمایه گذاری کرد. نیازمند حمایت هایی از جنس نفت هستیم مستعان گفت: پارک علم و فناوری متولی دانش بنیان است و پژوهشکده ما می تواند در راه اندازی استارت آپ ها کمک و حمایت های لازم را به موجب قانون انجام دهد. طی یک سال گذشته نیز به افرادی که در این زمینه ایده ای داشتند؛ کمک کردیم به عنوان مثال یکی از این افراد دارای ایده تولید با ارزش افزوده و صادرات است اما در گیر و دار دریافت یک سری از مجوزها می باشد و حتی در این راه خانه اش را نیز فروخته است. وی بیان کرد: بخش های نفت موجود در خوزستان هزینه خدمات و حقوق را بالا برده اند و زندگی در استان را گران کرده اند ما نیز حمایت هایی از جنس نفت می خواهیم اما در کنارش نباید منتظر آمدن شخصی باشیم بلکه باید استعداد یابی را سرلوحه اقدامات خود قرار دهیم. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری ادامه داد: یک وزارت خانه دارای واحدها و معاونت های اجرایی است که ذیل سازمان جهاد کشاورزی هر استان متمرکز می شوند و یک معاونت "تحقیقات، آموزش و ترویج" با وظیفه پشتیبانی علمی و فنی دارد تا در جهت رفع آفات، توسعه فناوری موردنیاز، آینده پژوهی، یادگیری و انتشار انجام وظیفه کند. مستعان افزود: همچنین این معاونت موسسات تحقیقاتی با نام جنگل ها، خاک ها و فنی مهندسی دارد که دارای مراکز تحقیقاتی است. علاوه بر این واحد‌های تخصصی نیز مانند پژوهشگری خرما و میوه های گرمسیری نیز در این معاونت تعریف شده اند. همچنین وظیفه هدایت، راهبری و حل چالش های موجود در حوزه خرما و میوه های گرمسیری در این پژوهشکده است. وی خاطر نشان کرد: میوه های گرمسیری در استان خوزستان به جزء خرما که می توان در فضای باز کشت کرد؛ کنار می باشد. کنار میوه ای خارج از فصل و سرشار از ویتامین سی است که به سیب فقرا معرفی می شود. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری ادامه داد: مقاوم ترین درخت مثمر در شرایط فعلی خرما است اما کنار به اندازه نخل به شوری مقاوم نیست در خوزستان انواع خرمای استعمران، برحی، زاهدی، گنتار، دیری، خضراوی، پرسی و بریم در حال کشت است. مستعان بیان کرد: باید یک مکانیزم تامین آب دایمی با ضریب اطمینان بالا در نخلستان راه اندازی شود و احداث این سیستم برای خرما به عنوان یک محصول باغبانی خوزستان در اولویت باشد. به این صنعت به عنوان مقیاس مالی نباید نگاه شود بلکه می بایست فواید آن مانند جلوگیری از مهاجرت و اشتغال زایی در زنجیره ارزش افزوده مورد توجه قرار گیرد. وی ادامه داد: برنامه ی احیا و توسعه نخلیات استان خوزستان در یک برش زمانی بیست ساله در صحن شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی عنوان شده است و باید در این مسیر حرکت کنیم. در این طرح آب، حمایت از صنایع پایین دستی مولد ارزش افزوده مشخص است. در غیر این صورت روز به روز با توجه به تغییرات اقلیمی و منابع آبی بخش زیادی از نخیلات را از دست خواهیم داد. رئیس پژوهشکده خرما و میوه‌های گرمسیری گفت: با توجه به اینکه ما می توانیم بخش زیادی از تولید کشور را تامین کنیم باید فرصت های تجاری خرما در کشورهای سردسیر مانند روسیه و اوکراین نیز ملاحضه شود. سفیران و رایزنان سیاسی ما برای حل این مسئله کمک کنند، صادر کنندگان حمایت شوند و اتاق های بازرگانی برنامه ریزی کنند زیرا این بازار همچنان اشباع نشده و دارای ظرفیت است. انتهای پیام /
آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند 2
آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند 3
آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند 4
آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند 5
آب یک کالای اقتصادی نیست بلکه موضوعی حاکمیتی است / نخیلات خوزستان نیازمند حمایت‌هایی از جنس نفت هستند 6