بازخوانی تاریخی یک امضا به قیمت جان «رییس‌جمهور»

به گزارش ایسنا، امروز چهل و دومین سالگرد قطع رابطه سیاسی و دیپلماتیک ایران با مصر به دستور مستقیم رهبر فقید انقلاب اسلامی است.

امام خمینی صاحب تئوری وحدت کلمه، 96 روز قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و 50 روز پس از امضای پیمان کمپ دیوید در تاریخ 16 آبان 1357 در نوفل لوشاتو فرانسه در پاسخ به سوال خبرنگار آسوشیتدپرس که پرسید «شما مثل دیگر سران اسلامی با موافقتنامه کمپ دیوید مخالفت می کنید؟»، این پیمان و سایر پیمانهای منعقد شده بین مسلمانان و رژیم صهیونیستی را «توطئه هایی برای مشروعیت بخشیدن به تجاوزات رژیم غاصب اسرائیل که موجب تغییر شرایط به نفع اسرائیل و به ضرر اعراب و فلسطینی ها می شود» ارزیابی و متذکر شدند «این وضعیت مورد قبول مردم منطقه نخواهد بود.»

کریم سنجابی، اولین وزیر خارجه‌ی دولت موقت در پیامی به یاسر عرفات، پیمان کمپ دیوید را به خنجر زدن از پشت به فلسطینی‌ها تعبیر کرد و با عرفات ابراز همدردی کرد.

78 روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جدیدی سیاسی در ایران بنیانگذار جمهوری اسلامی در حکمی حکومتی در تاریخ 10 اردیبهشت 1359 به دکتر ابراهیم یزدی، دومین وزیر خارجه دولت موقت خواستار قطع روابط دیپلماتیک دولت ایران با دولت مصر به دلیل امضای چند پیمان در کمپ دیوید، خانه ییلاقی جیمی کارتر رییس جمهور وقت امریکا بین محمد انورسادات رئیس‌جمهور وقت مصر و مناخیم ولفوویچ بگین ششمین نخست وزیر رژیم غاصب اسراییل و اولین نخست‌وزیر حزب لیکود شدند.

این اقدام بنیانگذار جمهوری اسلامی از این جهت اهمیت مضاعف داشت که مصر به عنوان یک بازیگر تاثیرگذار منطقه ای از نظر سیاسی و فرهنگی نقش بسزایی در پذیرش خوی استکباری رژیم اسراییل بین بخشی از حاکمان کشورهای مسلمان عرب زبان داشت. این کشور به عنوان اولین کشور عربی پیشتاز در عادی سازی روابط دیپلماتیک با رژیم صهونیستی علاوه بر کنار کشیدن خود از صف مبارزان علیه این رژیم رفته رفته موجب از بین رفتن اتحاد نیم بند و ضعیف حاکمان عرب و نادیده گرفتن زورگویی و زیاده خواهی رژیم اشغال قدس در تصاحب زمینهای بومیان فلسطینی و بیرون راندن ساکنان مسلمان بلندیهای جولان، نوار غزه و کرانه باختری رود اردن و استقرار و سکونت یهودیان این سرزمینها شد.

امام خمینی (ره) این رهبر بزرگترین کشور شیعه جهان نیز در اعتراض، این رویداد تلخ را خیانت دولت مصر به اتحاد جهان اسلام و انتفاضه فلسطین دانستند و به طور مستقیم به وزیر امور خارجه دولت موقت دستور قطع روابط سیاسی و دیپلماتیک را صادر کردند.

رهبر فقید انقلاب اسلامی در 10 اردیبهشت 1358 طی حکمی به وزیر امور خارجه دولت موقت نوشتند: «جناب آقای دکتر ابراهیم یزدی، وزیر امور خارجه. با در نظر گرفتن پیمان خائنانه مصر و اسرائیل و اطاعت بی چون و چرای دولت مصر از امریکا و صهیونیسم، دولت موقت جمهوری اسلامی ایران قطع روابط دیپلماتیک خود را با دولت مصر بنماید.»

ماجرای پیمان کمپ دیوید

26 شهریور 1357 درست پنج ماه قبل از پیروزی نظام جمهوری اسلامی در ایران، محمد انورسادات رییس جمهور نظامی مصر در هشتمین سال ریاست جمهوریش پای پیمان نامه ای را امضا کرد که روی خوش این پیمان موجب پیروزی ایالات متحده و رژیم صهیونیستی در به رسمیت شناساندن حاکمیت اسراییل به جهان سوم به ویژه کشورهای عربی بود و روی ناخوش آن شکل گیری سونامی اعتراضات داخلی و بین المللی علیه شخص انورسادات و سرزمینهای اشغالی و فلسطینیان بود.

در داخل مصر جنبشهای مردمی از جمله حزب کمونیست مصر، دو جنبش ناصریست و فیمینیست و جنبش جهاد اسلامی مصر در اعتراضاتی همسو به خیابان ها ریختند و با نیروهای نظامی دولتی درگیر شدند اما این دولت مصر بود که توانست با شدت عمل و افزایش نظامی گیری و دستگیری ها بر شرایط سیاسی و اجتماعی ملتهب کشور مصر در اواخر دهه 1970 فائق آید.

جو خفقان و بگیر و ببندها و انتقادات مخالفان پیمان نامه اما با فتوایی که توسط عمر عبدالرحمان از روحانی های بلندپایه مصری صادر شد وارد فاز جدیدی شد و جنبش جهاد اسلامی مصر که نفوذ خوبی در دستگاه نظامی این کشور داشت طرح ترور انورسادات را 37 ماه بعد از امضای پیمان کمپ دیوید و 28 ماه بعد از قطع روابط سیاسی ایران با مصر در تاریخ 14 مهر 1360 ریخت و با حمله به جایگاه مخصوص رییس جمهور در مراسم رژه در کمتر از دو دقیقه عملیاتی کرد.

انورسادات در مراسمی داخلی مشغول سان دیدن از یگان های زمینی و هوایی ارتش مصر بود درست زمانی که هواپیماهای میراژ نیروی هوایی این کشور از بالای میدان رژه در ارتفاع پایین پرواز کردند، باعث پرت شدن حواس محافظان انورسادات شدند و جیپ نظامی ای که همزمان در حال عبور از مقابل جایگاه مخصوص بود ناگهان توقف کرد و نیروهای نظامی داخل جیب با شلیک رگبار مسلسل و پرتاب نارنجک دستی، رییس جمهور و هفت مقام سیاسی و دیپلماتیک سایر کشورهای دعوت شده به مراسم رژه را به قتل رساندند و 28 نفر دیگر را زخمی کردند.

خالد بن احمد شوقی اسلامبولی معروف به خالد اسلامبولی جوانی 26 ساله از افسران ارتش و عضو جنبش جهاد اسلامی مصر به همراه چند نفر دیگر از همفکرانش به جایگاه ویژه رییس جمهور حمله کردند. در این حمله وی و برخی از دوستانش زخمی و دستگیر شدند و دوستان دیگرش به دست محافظان رییس جمهور در داخل جیب به رگبار بسته شدند.

خالد اسلامبولی و دوستان دستگیر شده اش 7 ماه بعد در تاریخ 26 فروردین 1361 در دادگاه نظامی مصر محاکمه و به جرم قتل رییس جمهور محکوم به اعدام شدند. اسلامبولی در هنگام اعدام 27 ساله بود.

پیمان کمپ دیوید

محمد انورسادات به اتفاق همسرش در اسفند 1356 وارد کمپ‌دیوید شد. بگین و همسرش نیز در فروردین 1357 یعنی درست هم‌زمان با حضور نیروهای اسرائیلی در لبنان به واشنگتن وارد شدند.

هیات مصری شرکت‌کننده در مذاکرات عبارت بودند از محمد انورسادات رییس‌جمهور مصر، محمدابراهیم کامل وزیر خارجه، پطرس غالی وزیر مشاور در امور خارجه، دکتر اسامه الباز کفیل وزارت خارجه و حسن التهامی از دیپلمات‌های مصری.

هیات اسرائیلی شرکت‌کننده در مذاکرات نیز عبارت بودند از مناخیم بگین نخست‌وزیر، موشه دایان وزیر خارجه، عزر وایزمن وزیر دفاع و آهارون پاراک دادستان کل اسرائیل.

هیات آمریکایی نیز عبارت بودند از جیمی کارتر رییس‌جمهور آمریکا، سایروس ونس وزیر امور خارجه، هارولد ساندرز معاون وزیر خارجه، روی آثرتون و برژینسکی.

کنفرانس در 13 شهریور در کمپ‌دیوید آغاز به کار کرد و تا 26 شهریور 1357 ادامه یافت. نخستین کار اجلاس کمپ‌دیوید انتشار یک بیانیه درباره‌ی خود اجلاس بود که طی آن از کلیه‌ی ادیان می‌خواست که ملتمسانه از درگاه خداوند بخواهند تا نتیجه‌ی اجلاس کمپ‌دیوید را برقراری صلح و عدالت قرار دهد.

جزییات پیمان‌نامه کمپ دیوید به این شرح بود:

1- مقررات صلح در فاصله‌ی 2 تا 3 سال پس از امضای آن باید به مرحله‌ی اجرا درآید.

2- مصر حاکمیت کامل خود را بر سراسر شبه جزیره سینا باز یابد.

3- فرودگاه‌هایی که اسرائیل در العریش، رفح، رأس‌النقب و شرم‌الشیخ باقی می‌گذارد فقط برای مقاصد غیرنظامی به کار برده شود.

4- آزادی کشتیرانی و پرواز هواپیماها در کانال سوئز، خلیج سوئز، تنگه‌ی تیران و خلیج عقبه برای اسرائیل تأمین شود و دو مورد یاد شده در آخر آبراه‌های بین‌المللی اعلام گردد.

5- بزرگراهی احداث شود که سینا را از راه خاک اسرائیل به اردن متصل سازد و اسرائیلی‌ها حق عبور آزاد در آن داشته باشند.

6- ترتیبات خاص نظامی به شرح زیر برقرار شود:

الف) حداکثر یک لشکر از نیروهای مصری در محدوده‌ی 50 کیلومتری شرق کانال سوئز و خلیج سوئز مستقر گردد.

ب) بقیه‌ی شبه‌جزیره سینا غیرنظامی شود و فقط نیروی پاسدار صلح ملل متحد در این بخش وجود داشته باشد.

ج) اسرائیل نیروهایش را در سه کیلومتری شرق سرحد مصر به چهار گردان پیاده کاهش دهد.

د) سه گردان پیاده دیگر در ناحیه‌ای که مشمول ترتیبات فوق نیستند برای حفظ انتظامات به پلیس غیرنظامی کمک کند.

ه) نیروی پاسدار صلح ملل متحد در ناحیه‌ی مرزی اسرائیل در شرم‌الشیخ مستقر شود. نیروی مزبور فقط با تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد برچیده خواهد شد.

و) نیروهای اسرائیلی در دو مرحله سینا را تخلیه خواهند کرد. مرحله‌ی نخست از 3 تا 9 ماه پس از امضای پیمان صلح به خطی که از شرق العریش تا رأس محمد امتداد دارد و مرحله‌ی دوم به مرز بین‌المللی.

7- به دنبال انعقاد پیمان صلح، بین مصر و اسرائیل مناسبات عادی برقرار خواهد شد.

واکنشها به پیمان کمپ دیوید

کشورهای عربی در واکنش به پیمان کمپ‌دیوید به سه دسته تقسیم شدند. دسته اول که شامل کشورهای سوریه، عراق، الجزایر، یمن جنوبی، لیبی و سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) بودند و به گروه جبهه‌ی پایداری معروف شدند کاملا مخالف پیمان نامه بودند. دسته دوم شامل کشورهای مراکش، سودان و عمان که از پیمان کمپ دیوید حمایت کردند و دسته سوم کشورهای بی‌طرف شامل عربستان، اردن و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس بودند.

کنگره ملی فلسطین نیز در روز 9 مهر 1357 با صدور بیانیه‌ای مذاکرات و پیمان کمپ‌دیوید را محکوم و تأکید کرد که این مذاکرات حق تعیین سرنوشت برای ملت فلسطین را نادیده گرفته است.

در سوریه نیز حافظ اسد رییس جمهور فقید سوریه در سخنرانی مراسم افتتاحیه‌ی سومین کنفرانس سران جبهه‌ی پایداری در دمشق که سه روز بعد از امضای پیمان کمپ دیوید در تاریخ 29 شهریور 1357 برگزار شد پیمان نامه مذکور را به شدت محکوم کرد.

در لیبی نیز معمر قذافی رییس جمهور معزول لیبی قراردادهای کمپ‌دیوید و شخص سادات را به دلیل خارج کردن مصر از صحنه مبارزه کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی و به رسمیت شناختن دشمن مشترک اعراب به شدت مورد حمله قرار داد و آن را محکوم کرد.

شورای فرماندهی انقلاب عراق نیز همزمان با بیانیه کنگره ملی فلسطین در تاریخ 9 مهر 1357 با انتشار بیانیه‌ای، توطئه و خیانت در کمپ‌دیوید را محکوم کرد و اعلام داشت کرد: «عراق بخشی از جبهه‌ی نظامی شمالی درگیری با دشمن صهیونیستی محسوب می‌شود و از هر جبهه‌ای که چسبیده به کیان صهیونیستی باشد، فرصت‌های لازم را برای ضربه زدن به دشمن در آینده فراهم خواهد کرد و نیز عراق آماده است تا نیروهای نظامی فعال را به جبهه‌ی سوریه اعزام کند.

اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای عضو جنبش عدم تعهد و برخی از کشورهای اروپایی نیز ضمن انتقاد از پیمان کمپ دیوید، امضای آن را پیش از روشن شدن تکلیف اراضی اشغالی و توافق بر سر آن بی‌فایده دانستند.

کریم سنجابی اولین وزیر خارجه دولت موقت نیز در پیامی به یاسر عرفات رییس فقید سازمان آزادی بخش فلسطین، قرارداد مذکور را به خنجر زدن از پشت به فلسطینی‌ها تعبیر کرد و با عرفات ابراز همدردی کرد. این گونه بود که ایران به جبهه‌ی مخالف این پیمان پیوست.

منابع:

صحیفه امام جلد چهار صفحه 356

صحیفه امام جلد هفت ص 168

جورج لنچافسکی، رؤسای جمهور آمریکا از ترومن تا ریگان، ترجمه‌ی عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز، صص263 و 264

نگاهی به چگونگی انعقاد قرارداد صلح بین مصر و اسرائیل، خنجری به نام کمپ‌دیوید، حسین شهمرادی، پژوهشگر تاریخ معاصر / برهان /1391/7/13

انتهای پیام