بازخوانی نگاه "نادر طالب‌زاده" به برنامه‌سازی و سریال‌سازی + فیلم

خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر: دبیری جشنواره فیلم «عمار»، راه‌اندازی کنفرانس افق نو، عضویت در هیئت اندیشه‌ورز شبکه افق، کارگردانی سریال «بشارت منجی»، ساخت چندین مستند و البته اجرای برنامه «عصر» شبکه افق تنها گوشه‌ای از فعالیت‌های اوست، نادر طالب‌زاده که سابقه همکاری با شهید آوینی را هم دارد او را بیش از هرچیزی با فعالیت‌های انقلابی‌اش می‌شناسیم؛ در حالی که از 16 تا 26 سالگی در آمریکا زندگی می‌کرد همزمان با وقوع انقلاب به کشور بازگشت تا صدای آن باشد، خط او، خط انقلاب بود.

همان‌جا که سخنان امام خمینی (ره) را از مطبوعات درست چندماه قبل از عزیمتشان به پاریس پیگیری می‌کرد و در خاطراتش عنوان کرد که از این سخنان بسیار متأثر شده است. کارگردانی که معتقد بود به هیچ جبهه‌ای جز انقلاب تعلق ندارد، خودش می‌گوید «من در آمریکا مشاهداتی داشتم که بعدها خیلی به دردم خورد» همین هم شد بعدها هم در قالب جشنواره «عمار» و هم کنفرانس افق نو ابعادی تازه از این کشور را هویدا کرد.

طالب‌زاده اما نقشی در ماندگاری حوادث تسخیر لانه جاسوسی را هم دارد، او که در سال‌های اخیر به واسطه فعالیت‌های ضد استکباری‌اش در لیست تحریم‌های آمریکا هم قرار گرفت، از اولین کسانی بود که در قالب تیم مستندسازی در صحنه تسخیر سفارت آمریکا حاضر شد و وقایع آن روزگاران را ثبت و ضبط کرد، ساخت همین مستند هم سرآغاز همکاری او با صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شد.

برنامه «عصر» را می‌توان یکی از مهمترین‌های فعالیت‌های او در بستر تلویزیون محسوب کرد، برنامه‌ای که پلی ارتباطی و البته حلقه‌ای برای گردآوری چهره‌های استکباریستیز بود، همان هدفی که نادر طالب‌زاده دنبالش می‌کرد. طالب‌زاده البته همین هدف را در کنفرانس افق نو هم پیگیری کرد، همایشی که ابتدا با عنوان «هالیوودیسم» آغاز به کار کرد اما بعدها با تغییر نام چهره‌هایی از کشورهای مختلف جهان را به خود دید.

کارگردانی که اعتقاد داشت «همیشه دوست داشتم که بتوانم تجربیاتی را که در ایران و غرب کسب کرده‌ام به فیلمسازان جوان منتقل کنم، جوانانی که نمی‌توانستند در مسیر درست رسانه‌ای قرار گیرند؛ عمار توانست این کار را در سراسر ایران انجام دهد و وقتی فال و قرعه به نام من افتاد، من با اشتیاق پذیرفتم»

سریال‌سازی و نگاهِ جالب او به خلأهای دینی در تلویزیون

*نادر طالب‌زاده را شاید بسیاری به عنوان یک مستندساز و مجری برنامه‌های تلویزیونی بشناسند اما او پرداخت زیبایی از منظر قرآن و اسلام به زندگی حضرت عیسی مسیح داشت. بشارت منجی نام سریالی بود که نادر طالب‌زاده روانه آنتن تلویزیون کرد که مورد توجه بسیاری قرار گرفت. او در جریان یکی از گفت‌وگوهایش با خبرگزاری تسنیم، به این نکته اشاره کرد "بشارت منجی" تنها کاری بود که در سالن‌های واتیکان مملوء از کشیش به نمایش درآمد و استقبال بی‌نظیری از خود نشان دادند.

او بارها درباره غفلت نسبت به عدم ساخت فیلم، مستند و کارهای نمایشی درست درباره اهل‌بیت و فضایِ دینی گلایه‌ها کرده بود؛ او همواره به نگاه جهانی و بین‌المللی در این عرصه تأکید می‌کرد. "ما باید روایت‌های دینی و مذهبی‌مان را چارچوب و ساختار بین‌المللی ببخشیم و اصلاً نویسندگان و پژوهشگران این حوزه باید به این سمت و سو بروند تا دیگر عوالم جهانی هم به پاسخ پرسش‌ها، ابهامات و نظریات دینی‌شان دست یابند."

او با اشاره به کارهایی که ساخته شده بود و عمقِ میدانی نداشت؛ اشاره کرد: "وقتی امام رضا (ع) به عنوان یک سریال تلویزیونی به تصویر کشیده شد نتوانست تأثیرات بین‌المللی را به همراه داشته باشد. چرا که فیلمساز ما باید بداند عمق میدانی یکی از وجوه فیلم‌نگاری دینی و مذهبی است. چون ما وظیفه‌داریم فلسفه، ایدئولوژی، روانشناسی و حکمت‌آموزی اسلام ناب را به جهانیان عرضه کنیم و بهترین ابزار انتقال مناسب، ساخت مستند و فیلم است. اما نمی‌دانم چرا تلویزیون ما برای نشر معارف شیعه دست به کار نمی‌شود تا فیلمی فاخر و ماندگار همراه با پرداختن به ابعاد بین‌المللی را به تصویر بکشد. ما فیلم «محمد رسول‌الله» را با کلی هزینه به اکران درآوردیم حتی در برخی از کشورها اما نتوانستیم در یک شهر معمولی در غرب آن‌طور که بایسته و شایسته، تأثیرگذاری داشته باشیم."

طالب‌زاده و پرده‌برداری از یک خداحافظی!

مرحوم طالب‌زاده سالِ گذشته از فضایِ تحلیلی نسبت به خلأ فیلم‌ها و کارهای نمایشی دینی به سمتِ گلایه‌های صریح رفت و گفت: بی‌اهمیتی صدا و سیما نسبت به "بشارت منجی" دلیل عدم فعالیتش در فیلمسازی است. من چندین سال است که در صداوسیما رفت و آمد و با مدیران زیادی برخورد دارم؛ در این سال‌ها ندیدم سازمان صداوسیما کسانی را که توانایی ساخت فیلم‌های مذهبی و تاریخی دارند را در یک اتاق جمع کنند و ایده‌هایشان را مرور کنند. این مسائل اصلی که نیاز به فکر و تمرکز دارد برای سازمان اهمیتی ندارد و اتفاق نمی‌افتد.

نمایی از سریال «بشارت منجی»

حقایقی از سریال «بشارت منجی»

- بازیگر نقش مسیح این سریال به دلیل ماندگاری این نقش در اذهان، از ادامه کار بازیگری خودداری کرد و در حال حاضر در دیگر بخش‌های سینما فعالیت دارد.

- سریال "بشارت منجی" در ابتدا قرار بود 6 قسمت باشد که پس از بازبینی به 20 قسمت تبدیل شد؛ اما به اندازه همان 6 قسمت تدوین مجدد شده است تا به دو زبان فارسی و انگلیسی دوبله و عرضه شود.

- "بشارت منجی" تنها کاری است که صداوسیما تولید کرده و 30 یا 40 مقاله درباره آن در آمریکا نوشته شده است؛ اما هیچ‌وقت صداوسیما به این موضوع نپرداخت که یکی از آثار صداوسیما مورد توجه جوامع غربی قرار گرفته است!

- پس از این ماجرا دیدم که صداوسیما متوجه ارزش کارم نیست و تصمیم گرفتم دیگر کاری نسازم و به برنامه‌سازی بپردازم.

اظهارنظرِ طالب‌زاده درباره داود میرباقری / چرا اول مختارنامه ساخته شد؟

یادم است که یک زمانی داود میرباقری می‌خواست سلمان را کار کند به او گفتند مختار را کار کند. ای کاش همان موقع سلمان را می‌ساخت که همه دنیا سلمان را می‌شناسند اما همه دنیا مختار را نمی‌شناسند. مثلاً مختار را می‌توان در عراق نشان داد اما در لبنان نمی‌توان این کار را کرد. همان موقع و این روزها که با مسئله خلق آثار دینی و ماندگار مواجه می‌شوم این پرسش را مطرح می‌کنم که چه کار می‌توانیم انجام دهیم این آثار جهانی شوند؟ یا چگونه فیلمی درباره حضرت رسول بسازیم که جهانی بشود؟ واقعاً در این زمینه کم‌کاری شده است.

مبدعِ گفت‌وگوی زنده در تلویزیون

نادر طالب‌زاده در میزگرد تسنیم که پیش از این برگزار شد درباره سریال‌های دینی تلویزیون به این نکته جالب اشاره کرد که گفت‌وگوی زنده را در تلویزیون راه انداخته است. او گفت:

"یادم می‌آید به علی لاریجانی رئیس سازمان صداوسیما وقت پیشنهاد دادم صداوسیما برنامه گفتگوی زنده‌ای ندارد و در حالی که تلویزیون کشورهای دیگر با گفتگوهای زنده انتقادی، سرپا بودند. خوشبختانه این پیشنهاد مورد قبول قرار گرفت و این کار از شبکه پنج شروع شد برنامه‌ای تحت عنوان «شباهنگام» که کار سیاسی و جنگ نرم با من بود. البته ناگفته نماند که برخی‌ها را هم می‌خواستیم همچون ازغدی که به واسطه این برنامه دیده شد، دیده شوند اما تلویزیون جلویشان را گرفت. آنقدر نمی‌شودهای سازمان زیاد شد که من به عنوان طراح برنامه ترجیح دادم استعفا بدهم."

گفت‌وگو با سلیم غفوری / حقایقی دیگر درباره نادر طالب‌زاده

سلیم غفوری که این روزها مدیریت شبکه افق را برعهده دارد درباره نادر طالب‌زاده به خبرنگار تسنیم گفت: اگر بخواهم درباره حاج نادر در یک جمله بگویم او در هر زمانی پیشتاز عرصه رسانه بود. با فهم درست از نیاز آن مقطع، واردِ فضای رسانه می‌شد. وقتی به زمانِ‌جنگ او نگاه کنیم ساخت مستندهای دوران دفاع‌مقدس را با شکل و شمایلی درست پیش می‌برد. اگر به روایت مظلومیت مردم بوسنی رسید که در مقطعِ خودش بهترین کار بود، «خنجر و شقایق» را ساخت. کارهای مختلفی که در حوزه مقاومت در دستور کار قرار داد مثل مجموعه «عصر انتظار» و مجموعه «نسل فراموش شده» که راجع به اردوگاه‌های فلسطینی‌ها بود جزو کارهایی است که هنوز هم ماندگارند و درباره‌شان می‌توان ساعت‌ها صحبت کرد.

او در خصوص نگاهِ نادر طالب‌زاده به برنامه‌سازی و ورود به این عرصه‌، تأکید کرد: در عرصه تولید برنامه‌های تلویزیونی به جمع‌بندی رسید که باید خیلی صریح‌تر رسانه جریان مستقل ضدغربی باشد؛ افراد مستقلی که به رسانه‌های جریان حاکم، اعتماد ندارند و به آن نقد دارند. نسبت به آن‌چیزی که در غرب می‌گذرد انتقادات جدی دارند، باید برای این‌ها فضا و بستری را به وجود بیاورد و در آن فضا و بستر بتوانند حرفِ خودشان را بزنند. شاید مهمترین برنامه‌ای که در این زمینه تولید کردند مجموعه "عصر" بود که در شبکه افق تولید شد. چهره‌های مختلفی را از اروپا و آمریکا آوردند و بعد از آن کنفرانس افق نو را برگزار کردند و باز بستری بود برای حضور این افراد؛ یعنی جریان مستقلِ غربی ضدغربی. جریان مستقلی در غرب زیسته بودند و فضای غرب را کاملاً درک کرده بودند اما به سیاست‌های سلطه نقد جدی داشتند. به هر حال جریان جدیدی را راه‌اندازی کرده بودند.

سلیم غفوری خاطرنشان کرد: قبل از "عصر"، برنامه خاطرانگیز و با قدمتی به نام "راز" را روی آنتن داشت که یک مقدار متفاوت بود. "راز" بحث جدی‌اش خصوصاً در فصل اول معرفی چهره‌های رسانه‌ای و چهره‌های فرهنگی جبهه انقلاب بود. او تلاش کرد چهره‌های گمنامی که سال‌ها در این عرصه فعالیت داشتند را به جامعه معرفی کند.

مدیر شبکه افق همچنین درباره وجوه متمایز برنامه‌سازی نادر طالب‌زاده به این نکته اشاره کرد: مهمترین نکته‌ای که طالب‌زاده در عرصه برنامه‌سازی داشت فهم کامل نسبت به موضوعی بود که در دستورِ کار خودش قرار می‌داد. بنابراین دست روی نقاطی می‌گذاشتند شاید برای خیلی از افراد، این نقاط مکشوف نبود و پنهان مانده است. نقاط پنهان را می‌آوردند و روی آن ذره‌بین می‌گذاشتند و آن نقاط پنهان را برجسته می‌کردند. در تلاش بودند خودشان را تسلیمِ جریان غالب رسانه‌ای نکنند؛ واقعاً اگر در یک موضوعی به چیزی می‌رسیدند و می‌آمدند خیلی آن را شجاعانه و با صراحت بیان می‌کردند.

وی افزود: در واقع وجوه تمایز او صراحت، فهم درست موضوع و تلاش برای کشف حقیقت بود. شما در مجموعه "خنجر و شقایق" این تفاوت و وجوه تمایز را می‌بینید. این فقط یک مستند جنگی صرف نیست و گزارش از نبرد جنگ در بوسنی نبود. "خنجر و شقایق" در پی کشف حقیقتی بود که در ظاهر و پوسته جنگ جریان داشت و این "خنجر و شقایق" را به عنوان اثری متفاوت خلق کرد.

سلیم غفوری در خصوص ساخت سریال «بشارت منجی» نادر طالب‌زاده گفت: او همیشه مهمترین دغدغه‌اش این بود آن‌چیزی که به عنوان صهیونیست جهانی شناخته می‌شود را معرفی کند. این خط را او در برنامه «راز» دنبال کرد و در کارهای دیگرِ او می‌توان به وضوح مشاهده‌اش کرد. در سریال «بشارت منجی» هم این نگاه دیده می‌شود. به هر حال آن چیزی که به عنوان صهیونیست شناخته می‌شود ریشه تاریخی دارد. ریشه تاریخی‌اش در ظلمی است که بخشی از متنفعین یهودی و کاهنان یهودی بر حضرت مسیح روا داشتند، او می‌خواست این را مطرح و معرفی کند. بحثِ آن سریال هم نشأت گرفته و ریشه در نوع نگاه طالب‌زاده به رسواسازی پروژه صهیونیست و شناخت ریشه‌های تاریخی‌اش داشت. به همین خاطر کاملاً در آن سریال، شاهدِ نگاه آخرالزمانی هستیم.

مدیر شبکه افق با اشاره به اینکه طالب‌زاده قهرمان مبارزه با صهیونیست و اسرائیل است، تأکید کرد: طالب‌زاده در دوران جنگ برای مستندسازی دفاع‌مقدس از هیچ تلاشی دریغ نکرد و در طول 30 سال دیگر، عمرش را صرفِ مبارزه با صهیونیست کرد. نکته مهمی است که او در روزِ منتسب به مبارزه با صهیونیست و حمایت از مردم فلسطین، این دنیا را ترک کرد. به نظرم بزرگترین پیام فوت ایشان در روز قدس این است نادر طالب‌زاده قهرمان مبارزه با صهیونیست و اسرائیل بود. به نظرم این نکته نباید در هیچ مطلبی از طالب‌زاده، مغفول بماند. یا ماجرای تحریمِ او از سویِ آمریکایی‌ها که بابتِ برپایی افق نو اتفاق افتاد. چرا که افق نو در پی افشای ماهیت صهیونیست جهانی بود و آنها متوجه شدند او خلاف جریان رسانه‌ای مسلط بر جهان عمل می‌کند. 

او بزرگترین آرزوی طالب‌زاده را از بین رفتن رژیم صهیونیستی دانست و گفت: بزرگترین آرزویش این بود روزی را ببیند رژیم صهیونیستی در این دنیا نیست و رژیم صهیونیستی دچار زوال شده است. سال‌ها برای مسئله افشای ماهیت جریان صهیونیستی در دنیا تلاش کرد. شاید به حق باید بگوییم ایشان سردار رسانه‌ای مبارزه با صهیونیسم و سردار جبهه فرهنگی انقلاب بودند.

سلیم غفوری به تلاش نادر طالب‌زاده برای پرورش نیرو در فضای هنر و رسانه انقلاب، افزود: از این نکته غافل نشویم که او در طول این سه دهه برای پرورش نیرو در فضای هنر و رسانه از هیچ تلاش و کوششی دریغ نکرد. آموزش به بچه‌های رسانه‌ای خارج از کشور مثل دوستان لبنانی و افغانستانی تا داخل کشور که دوره‌های مختلفی برگزار کرد و ساعت‌ها کارشان را می‌دید و راهنمایی‌شان می‌کرد. برای رشد و آموزش بچه‌های رسانه‌ای جبهه انقلاب واقعاً وقت می‌گذاشت. شاید یکی از بزرگترین کارهای او نسلی باشند که امروز در این عرصه فعالیتِ چشمگیری دارند و شاگردانِ نادر طالب‌زاده‌اند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: طالب‌زاده همیشه به ما می‌گفت در برابر حق کوتاه نیایید حتی اگر به مذاق برخی خوش نیاید و صاحبِ شجاعت و صراحت بی‌بدیلی بود. یعنی اگر در موضوع FATF ورود می‌کرد تا مسائل مختلف غرب و جهان اسلام، فلسطین و یمن؛ هرجایی احساس می‌کرد که می‌توان مؤثر بود و حرف تازه‌ای زد ورود می‌کرد. حتی جایی دیدم در موضوع آب خوزستان و بازسازی خوزستان به ویژه خرمشهر و آبادان در نگاه اول خیلی این مسائل پراکنده است اما آنجایی که احساس می‌کرد دغدغه مردمی در پشتِ آن وجود دارد کوتاه نمی‌آمد.