بندرخشک اسلامشهر؛ فرصت ملی یا تهدید منطقه‌ای

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از شبکه خبری تهران نیوز، مدتی است که مسئله احداث بندرخشک آپرین در اسلامشهر بیشتر در خبرها دیده و شنیده می شود و در این گزارش به فرصت ها و تهدیدهای احداث این بندر در کنار دومین شهر پرجمعیت استان تهران پرداخته ایم.

بندر خشک چیست؟ از عمده ترین چالش های صنعت حمل و نقل دریایی می توان به محدودیت های بنادر دریایی و ساحلی اشاره نمود. محدودیت هایی نظیر کم بودن فضای کافی برای تخلیه بار، ناکافی بودن امکانات برای انبار کالا، عدم امکانات مناسب برای بار فله، عدم دسترسی سریع و کامل به مقاصد بار و پوشش ناکافی بیمه باربری. در تصویر شماره 1، محدودیت در زمینه فضای نگهداری کانتینر ها در یک بندر دریایی مشاهده می گردد. جریان انتقال کالا با وجود چنین محدودیت هایی همواره در میان بنادر و مقاصد نهایی کالا صورت گرفته است. باربری جاده ای بخش عمده ای از این چالش ها را به دوش کشیده و باعث شده است جریان حمل و نقل کالا خصوصا حمل و نقل بین المللی کالا از حرکت باز نایستد. اما در این میان راهکارهایی می بایست اتخاذ گردد تا بخشی از مشکلات صنعت حمل و نقل دریایی و حمل و نقل بین المللی کاهش پیدا کند. بنابراین ضرورت احداث بنادری در میان خشکی و دور از ساحل ضرورت پیدا می کند و به طور خلاصه بندر خشک، یک بندر درون سرزمینی چند منظوره است که به طور مستقیم توسط جاده یا راه آهن به بندردریایی وصل می شود و مرکزی برای انتقال کالاها به مقصدهای داخلی می باشد. تاریخچه احداث بندرخشک در اسلامشهر با آغاز به کار بندر خشک آپرین در قلب کشور (جنوب غربی پایتخت) ضمن دسترسی آسان تر استان‌های صنعتی مرکزی به کالاهای مورد نیاز، هزینه نگهداری بار در کشتی‌های و انبارهای مبادی ورودی کشور کاهش یافته و پویایی در تولید اتفاق می‌افتد. قرار است حدود 60 درصد از کالاهای وارداتی کشور از طریق خطوط ریلی به بندر خشک آپرین منتقل و با انجام کارهای گمرکی، ترخیص و در اختیار صاحبان کالا قرار بگیرد. در بندر خشک آپرین که به عنوان نخستین بندر خشک کشور محسوب می‌شود در راستای اجرای بندهای 24 و 25 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه و به منظور تبادل اطلاعات الکترونیکی گمرکی در اسناد حمل و نقل ریلی و تسهیل ترخیص کالا در مبادی ریلی کشور و بر اساس تفاهم‌نامه منعقده بین رئیس کل گمرک کشور با مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در فروردین ماه سال 1399 عملیات احداث آن در زمینی به مساحت یک‌هزار هکتار آغاز شده، قرار است بیش از 60 درصد از کالاهای ورودی کشور دریافت و به صاحبان کالا تحویل داده شود. با ساخت و بهره برداری از بندر خشک آپرین بیش از پنج‌هزار فرصت شغلی ایجاد و گام بلندی در راستای تحقق جهش تولید و تسریع در عملیات ترخیص و ورود کالا به کشور برداشته می‌شود. کاهش حمل و نقل جاده‌ای، کاهش سوخت و افزایش سرعت انتقال کالا را می‌توان از دیگر مزایای بهره‌برداری از بندر خشک آپرین نام برد که قرار بود در 6 ماهه دوم سال 1399 فاز نخست این بندر به بهره‌برداری برسد، اما با گذشت نزدیک به بیش از 20 ماه هنوز این امر محقق نشده است. پیگیری هایی که سرعت گرفته‌اند پیگیری احداث این بندر راهبردی در اسلامشهر در زمان نمایندگی مهدی شریفیان در یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی جدیت بیشتری به خود گرفته است به نحوی که در طول دو سال گذشته از مجلس یازدهم چندین مسئول استانی و کشوری برای بازدید و پیگیری روند احداث این بندر به اسلامشهر آمده‌اند. عنوان مثال سید احسان خاندوزی در حاشیه بازدید از بندر خشک آپرین اظهار داشت: با توجه به سفر قریب الوقوع هیات دولت به غرب استان تهران این بازدید صورت گرفت تا عقب ماندگی ها و نقاط ضعفی که مانع استقرار گمرک شده برطرف شود. وی افزود: اهتمام جدی دولت بر این است مراکزی مانند بندر خشک آپرین که می تواند نقش استراتژیک در فرایند اقتصادی به ویژه مسئله حمل بار در کشور ایفا می‌کند، احیا شوند. وزیر اقتصاد و دارایی تصریح کرد: در حضور مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی و رئیس کل گمرک کشور تفاهم لازم صورت گرفت تا موارد باقی مانده در بازه زمانی کوتاه اصلاح و رسیدگی شود تا شاهد آغاز فعالیت بندر خشک آپرین و بهره برداری حداکثری از ظرفیت های این مرکز لجستیک که در محرومیت زدایی از این شهرستان نیز موثر خواهد بود باشیم. در آخرین پیگیری ها میعاد صالحی مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران گفت: با توجه به فراهم شدن زیر ساخت های لازم از سوی راه آهن در توافق بین راه آهن و گمرک، با دستور وزیر اقتصاد در ماه آینده گمرک در بندر خشک آپرین مستقر می‌شود. به گفته مدیرعامل شرکت راه آهن راه اندازی بندر خشک آپرین و ایجاد قطب لجستیک آپرین، موجب شکوفایی و توسعه اقتصادی منطقه اسلامشهر خواهد شد. هر چند در این بین ممکن است برخی موانعی بتراشند، زیرا ممکن است منافع عده‌ای در خطر بیفتد. وی افزود: هفته اول فروردین 1401، فاز اول دپوی تعمیرات جاری لوکوموتیو راه‌اندازی شد و سرمایه‌گذاری‌های زیادی انجام گرفته است. با توجه به بندهای 24 و 25 سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در برنامه ششم توسعه، با افتتاح بندر خشک ریلی آپرین شاهد ثبت رکوردهای دیگری در حمل و نقل باری ریلی باشیم. حسین حبیبی فرماندار شهرستان اسلامشهر هم ضمن قدردانی از همکاری مدیران راه‌آهن با مجموعه مدیریت شهری اسلامشهر، اظهار کرده است: اسلامشهر ظرفیت و پتانسیل بزرگی دارد تا با استفاده از امکانات راه‌آهن و ایجاد بندر خشک به یک پایانه بزرگ و مهم برای حمل و نقل کالا در استان تهران تبدیل شود. وی افزود: وجود راه‌آهن زمانی یک تهدید برای شهرستان اسلامشهر بود و امروز به یک فرصت برای بهبود و پیشرفت منطقه تبدیل شده و باید از این فرصت به وجود آمده در جهت رونق اقتصادی و اشتغال زایی در منطقه کمال بهره و استفاده را برد. فرماندار اسلامشهر با اشاره به اینکه عدم راه‌اندازی بندرآپرین در اسلامشهر ظلم مضاعفی به مردم این منطقه به ویژه جوانان است، بیان کرد: با توجه به وجود جوانان مستعد و دارای پتانسیل ویژه و بالقوه در این شهرستان و دسترسی آسان به دو فرودگاه و آزادراه‌ها و شریان‌های حیاتی تهران - قم و تهران - ساوه و همجواری با کلانشهر پایتخت، راه اندازی بندر خشک می‌تواند یک تحول عظیم در سطح استان تهران ایجاد کند. حبیبی خاطرنشان کرد: انتظار می‌رود تا مسئولین گمرک جمهوری اسلامی با همکاری و همراهی مدیران راه آهن موانع و مشکلات پیش روی راه اندازی بندر خشک آپرین را برطرف کنند و در این راستا آمادگی لازم برای استفاده از تمام ظرفیت ها و پتانسیل ها وجود دارد. بندر خشک آپرین در انتظار استقرار گمرک بهره‌برداری؛ در انتظار استقرار گمرک در منطقه مدیرکل راه آهن تهران نیز گفت: بهره‌برداری از پایانه بندر خشک آپرین در شهرستان اسلامشهر در انتظار استقرار گمرک جمهوری اسلامی در این منطقه است. کاظمی منش افزود: در راستای ایجاد و راه اندازی بندر خشک آپرین زیرساخت‌ها و بسترهای لازم از قبیل فنس‌کشی محدوده، نصب دوربین‌های کنترلی و نظارتی، تامین روشنایی منطقه، احداث و تجهیز قسمت اداری برای استقرا کارکنان، تهیه فیبر نوری و اینترنت پرسرعت و دیگر زیرساخت‌های مورد نیاز تامین و تجهیز شده است. وی با اشاره به اهمیت و ضرورت راه‌اندازی و بهره‌برداری بندر خشک آپرین بیان کرد: با راه اندازی این بندر خشک برای بیش از 5 هزار نفر از جوانان منطقه اشتغالزایی می‌شود و با توجه به موقعیت مکانی این بندر علاوه بر تسهیل در حمل و نقل کالا، شاهد کاهش هزینه‌های بسیار در زمینه جابجایی کالا خواهیم بود. مدیرکل راه‌آهن تهران گفت: در طی یک سال گذشته علیرغم کمبود و محدودیت اعتبارات، بالغ بر 80 میلیارد ریال صرف ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز جهت استقرار گمرک در بندر آپرین کرده ایم ولی تاکنون گمرک در این محل مستقر نشده است. کاظمی منش با تاکید بر ضرورت و اهمیت راه‌اندازی بندر خشک آپرین برای استان تهران خاطرنشان کرد: ما آمادگی لازم را داریم تا در صورت استقرار گمرک حداکثر در دهه فجر امسال بندر خشک آپرین را افتتاح و مورد بهره‌برداری قرار دهیم و در صورت عدم استقرار گمرک باید مسئولین استانی و ملی در جهت متقاعد کردن مسئولین گمرک جمهوری اسلامی به یاری راه‌آهن بیایند. واکنش‌های منفی به احداث بندرخشک آپرین البته همه واکنش‌های مطرح شده مثبت نیست و بندرخشک آپرین ابهامات و مخالفانی هم دارد. خبرگزاری تسنیم در گزارشی که به حواشی پیرامون این مسئله پرداخت مدعی شد؛ ماجرای بندر خشک آپرین که در همسایگی شهر تهران و در منطقه یک شهرداری اسلامشهر واقع شده، حواشی جدیدی را به دنبال داشته است. یکی از دلایلی که برای ضرورت اجرای بندر خشک آپرین اعلام می‌شود، استفاده از ظرفیت ریلی برای تسهیل نقل و انتقال کالاها از جنوب کشور به پهنه شمالی است. حال این سؤال پیش می‌آید که ایجاد یک بندر خشک در این منطقه که تقریباً خالی از هر گونه امکانات است چه ضرورتی دارد. برخی کارشناسان معتقدند ایجاد چنین امکاناتی در این شرایط هزینه‌های سنگینی به دولت تحمیل خواهد کرد. در این بین دستگاه‌های متولی بایستی شفاف‌سازی دقیقی از هزینه‌ها و دستاوردهایی که از سنوات قبل در خصوص این پروژه انجام شده ارائه نمایند. بنابر این گزارش، در هفته‌های اخیر اختلاف نظرها در خصوص نوع بهره‌برداری از این بندر خشک تشدید شده است. بر این اساس کمیسیون اصل نود به عنوان بازوی نظارتی مجلس می‌تواند گزارش مستقل خود از کم و کیف این پروژه را جلوتر از دستگاه‌های اجرایی منتشر کند. به عنوان مثال این کمیسیون می‌تواند به صورت شفاف وضعیت ذی‌نفعان این پروژه بزرگ را که می‌تواند منافع قابل توجهی برای کشور نیز داشته باشد شفاف کند تا برای تحقق و رفع یک نیاز از کشور عملاً زمینه انتفاع برای اشخاص ایجاد نشود. این خبرگزاری در گزارشی دیگر نیز به ابعاد دیگری از این موضوع پرداخت و نوشت: " افتتاح بندر خشک آپرین که ظاهراً از دوره‌های گذشته مدیریتی برای آن برنامه‌ریزی شده، می‌تواند منجر به افزایش قیمت زمین در آن منطقه شود و بیش از همه افراد مطلعی که پیش‌تر اقدام به خرید قطعات بزرگ زمین در این منطقه کرده‌اند نفع خواهند برد. اوایل بهمن‌ماه 1400 بود که مراسم کلنگ‌زنی بندر خشک آپرین در 60 کیلومتری اطراف تهران نزدیک ساوه برگزار شد.... یکی از دلایلی که برای ضرورت اجرای بندر خشک آپرین اعلام می‌شود استفاده از ظرفیت ریلی برای تسهیل نقل و انتقال کالاها از جنوب کشور به پهنه شمالی است، حال این سؤال پیش می‌آید که ایجاد یک بندر خشک در این منطقه که تقریباً خالی از هر گونه امکانات است چه ضرورتی دارد؟ طبیعتاً ایجاد چنین امکاناتی در این شرایط هزینه‌های سنگینی به دولت تحمیل خواهد کرد. گفتنی است، پیش از این استاندار تهران گفته بود که برای ایجاد این بندر خشک هماهنگی‌های لازم با برخی دستگاه‌ها از جمله وزارت اقتصاد انجام شده اما ایجاد این بندر و گمرک مربوط به آن نیازمند مجوز دولت و موافقت قبلی وزارت کشور است و این سؤال وجود دارد که آیا این مجوزها اخذ شده است؟ از طرفی در تهران سه گمرک فعال است که یکی از آن‌ها قابلیت حمل و نقل ریلی نیز دارد؛ ضمن اینکه در کل کشور حدود 160 گمرک وجود دارد که نسبت به اقتصادهای بزرگی مانند چین عدد بسیار بزرگی محسوب می‌شود. با در نظر گرفتن این شرایط، احداث یک بندر خشک با این وسعت نه تنها هزینه سنگین و کمرشکن بر دوش دولت می‌گذارد، بلکه تأمین و اعزام نیروی انسانی به فاصله 60 کیلومتری تهران خود مشکلی مجزا خواهد بود. مهم‌تر اینکه افتتاح بندر خشک آپرین که ظاهراً از دوره‌های گذشته مدیریتی برای آن برنامه‌ریزی شده، می‌تواند منجر به افزایش قیمت زمین در آن منطقه شود و بیش از همه افرادی که اقدام به خرید قطعات بزرگ زمین در این منطقه کرده‌اند نفع خواهند برد. با توجه به این مسئله، این ابهام وجود دارد که آیا زمین‌داران این منطقه نقشی در خصوص افتتاح این بندر داشته‌اند یا خیر؟ ابهامات دیگری نیز در خصوص بودجه ساخت و بهره‌برداری این بندر خشک و موارد دیگر وجود دارد که انتظار می‌رود دستگاه‌های مسئول هر چه سریع‌تر نسبت به رفع آنها اقدام کنند. با در نظر گرفتن احتمال تضییع حقوق بیت‌المال به دلیل منفعت‌طلبی عده‌ای خاص، در صورتی که اقدامات ضروری در این زمینه از سوی دستگاه‌های مسئول انجام نشود، ورود دستگاه‌های نظارتی از جمله کمیسیون اصل نود مجلس لازم خواهد بود." واکنش نماینده اسلامشهر به گزارش‌های حواشی بندرخشک آپرین نماینده مردم تهران در مجلس با ادعای اینکه " راه‌اندازی بندر خشک آپرین منافع عده‌ای را به‌خطر می‌اندازد"، گفت: در زمان اجرای چنین پروژه‌های گسترده‌ای، دستگاه‌های نظارتی حضور دارند و مانع از هرگونه تخلف و قانون‌گریزی در این منطقه خواهند شد. مهدی شریفیان اظهار کرد: بندر خشک آپرین به دنبال مطالعات گسترده 20 ساله بخش های مختلف در کشور ایجاد شده و می تواند مزایای بسیاری برای مردم اسلامشهر داشته باشد. وی با اشاره به اینکه ایجاد بندر خشک آپرین در شهرستان اسلامشهر به دلیل همجواری با پایتخت و برخورداری از محورهای مواصلاتی مناسب می تواند شرایط خوبی را جهت سرمایه گذاری و ایجاد نگاه عادلانه در توزیع منابع و امکانات فراهم آورد، افزود: به دلیل موقعیت موصلاتی در شهرستان اسلامشهر، موانع و مشکلات ترافیکی برای ایجاد بزرگترین بندر خشک کشور در این منطقه وجود دارد که در گفت‌وگو با مقامات وزارت راه و شهرسازی و گمرک بر گسترش جاده ها و راه‌های موصلاتی در این منطقه تاکید شده است. وی بیان کرد: با احداث این مرکز لجستیکی یک بندر خشک در قلب خطوط ترانزیتی ریلی کشور احیا و فعال می‌شود و این امر می تواند نگاه صاحبان کالا را به این نقطه از کشور جلب و فرصت های اشتغال را در این منطقه ایجاد کند. عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به سئوال که آیا ایجاد این بندر می تواند برای مردم منطقه مشکلاتی در زمینه ترافیک یا افزایش قیمت زمین در این منطقه داشته باشد، گفت: ایجاد هر پروژه‌ای آورده و مزایای منحصر به خود دارد و می‌تواند برای برخی هم ایجاد مشکل کند، اما در نظر داشته باشید که این امر به یکباره انجام نشده و مطالعات آن گسترده و مربوط به 20 سال گذشته است. شریفیان با بیان این‌که 1000 هکتار زمینی که در این منطقه وجود دارد دولتی است، اضافه کرد: در زمان اجرای چنین پروژه‌های گسترده‌ای، دستگاه‌های نظارتی حضور دارند و مانع از هرگونه تخلف و قانون‌گریزی در این منطقه خواهند شد. وی ادامه داد: البته همه می دانید که در هر طرحی ممکن است منافع عده ای به خطر بیفتد، اما احداث و بهره‌برداری از مرکز لجستیک اسلامشهر می تواند بندر خشک موفق در قلب خطوط ترانزیتی ریلی کشور را احیا و فعال سازد که به دنبال خود رونق و توسعه اقتصادی در منطقه را به دنبال دارد. آنچه انجام شده کافی نیست و آیا وعده‌ها محقق شود؟ ناگفته پیدا است شرایط فعلی اسلامشهر به لحاظ جمعیتی، بافت فرهنگی و اجتماعی و امنیتی و زیرساختی با امکانات موجود در آن اصلا تناسب ندارد و در صورت احداث این بندر به یک باره و به صورت تصاعدی این منطقه با مشکلات متعدد زیرساختی، ترافیکی، انتظامی، اداری و اجتماعی و فرهنگی و زیست محیطی جدید مواجه خواهد شد که عدم توجه به پیوست های مختلف این طرح بزرگ می تواند مزایای احداث آن را پوشانده و طراحان و پیگیری کنندگان این پروژه بزرگ بین‌المللی و از آن مهم تر جمعیت چند میلیونی تهران و اسلامشهر را با چالش‌هایی بزرگ مواجه سازد و علاوه بر توجه به نظارت دقیق بر روند اجرای این طرح ملی باید به مسئله تهیه و انتشار پیوست‌های مختلف آن توجه ویژه کرد. انتهای پیام /*