تنفس‌مصنوعی به بورس

امیر بختیاری:  روز یکشنبه در شرایطی تابلوی معاملاتی به رنگ سبز درآمد که بازار نخستین روز هفته را با سرخ‌پوشی به پایان رسانده بود. بازار سهام تحت‌تاثیر تشدید ریسک‌های گوناگون در هفته‌های گذشته روند اصلاحی و نامتعادلی از خود بروز داده است. از سوی دیگر کلاف سردرگم مذاکرات بین‌المللی همچنان سایه سنگینی بر بازار انداخته و خود به چالش موثری تبدیل شده است. با این‌وجود در ماه‌های اخیر با افت نماگرهای اصلی بازار و از دست‌رفتن حمایت‌های کلیدی، به نظر می‌رسد فشار خرید مشخصی در بازار وجود ندارد درحالی‌که فشار فروش، کاهش محسوسی داشته است. ریزش بازار و افت نماگر اصلی به کانال 2‌میلیون و 400 هزار واحدی نتیجه عوامل مختلف ریسک‌های سیستماتیک در کنار عوامل داخلی مانند بالا بودن نرخ بهره است. بالا بودن هزینه‌های تامین مالی برای شرکت‌ها در شرایطی که اقتصاد کم و بیش درگیر وضعیت رکود تورمی بوده، می‌تواند حاشیه سود شرکت‌ها را با تغییرات موثری در ماه‌های آینده مواجه کند. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود در صورتی که ارزش معاملات بازار در روزهای آینده رشد محسوسی داشته باشد بازار بتواند شرایط متعادل‌تری را در روزهای آینده تجربه کند.

 بازار از لنز آمار

دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای روز یکشنبه با افزایش ارتفاع 1.44 درصدی روبه‌رو شد و در نهایت روز معاملاتی را در محدوده 2‌میلیون و 430 هزار واحدی به پایان رساند. در این بین نماگر هموزن نیز با رشد ارتفاع هفتگی 0.4 درصدی مواجه و در نهایت در سطح 756 هزار و 846 واحدی قرار گرفت. از سوی دیگر شاخص کل فرابورس نیز که معیار مناسبی برای بررسی وضعیت سهام مختلف فرابورسی است، همسو با سایر نماگرها حدود 0.19 درصد سبزپوش بود و روز یکشنبه را در سطح 23 هزار و 4 واحدی کار خود را به اتمام رساند. ارزش معاملات خرد روز یکشنبه بازار سرمایه که شامل سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی بازار می‌شود مقدار 3 هزار و 411 میلیارد تومانی را ثبت کرده است که نسبت به روز شنبه حدود 28 درصد افت داشته است. از طرفی حدود 434‌میلیارد تومان نقدینگی به بازار تزریق شد‌.

 چشم‌انداز پر‌سنگلاخ بازار

پیام الیاس‌کردی، کارشناس بازار سرمایه در خصوص وضعیت بازار روز یکشنبه اظهار کرد: بازار سرمایه در شرایط کنونی تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که از یک‌سو با ریسک‌های سیستماتیک مواجه است و از سوی دیگر نشانه‌هایی از بهبود تدریجی را نشان می‌دهد. کاهش حضور فروشندگان در بازار و تقویت نقش خریداران، می‌تواند نویدبخش تغییراتی مثبت در آینده نزدیک باشد. البته به نظر می‌رسد بازار سهام در مقطع کنونی با کاهش قابل‌توجه فشار فروش مواجه شده است. فروشندگان که پیش‌تر نقش پررنگی در افت شاخص‌ها داشتند، اکنون تضعیف شدند و خریداران به‌تدریج نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند. این تغییر می‌تواند به بهبود شرایط بازار کمک کند.

از سوی دیگر ریسک‌های سیستماتیک، انزوای بین‌المللی و مسائل مرتبط با مذاکرات بین‌المللی، همچنان بر بازار سایه افکنده است. بااین‌حال، به نظر می‌رسد بازار بسیاری از این ریسک‌ها را پیش‌خور کرده و تاثیر آنها تا حد زیادی در قیمت‌ها منعکس شده است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه و تحولات سیاسی در روزهای آینده می‌تواند تکلیف بسیاری از ابهامات را روشن کند. باید عنوان کرد بازار طلا همچنان در حال ثبت سقف‌های قیمتی جدید است، اما این بازار پیش از رسیدن به مقاومت‌های کلیدی، مانند 9‌میلیون تومان، نیاز به یک دوره استراحت دارد. تا زمانی که تکلیف مذاکرات بین‌المللی مشخص نشود، انتظار واکنش‌های قابل‌توجه از طلا و دلار نمی‌رود. بااین‌حال، در صورت فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا تشدید تنش‌ها، واکنش این بازارها می‌تواند شدید باشد.

الیاس‌کردی در خصوص وضعیت صنایع اظهار کرد: صنایع مختلف در بازار سرمایه همچنان تحت‌تاثیر ریسک‌های متعدد، از جمله تنش‌های بین‌المللی و مسائل اقتصادی کلان قرار دارند. با این‌حال، برخی صنایع به دلیل ارزش‌گذاری پایین، از جذابیت خاصی برخوردار هستند. ارزش دلاری بازار سهام در حال حاضر در پایین‌ترین سطوح خود قرار دارد و از منظر بنیادی نیز بسیاری از سهام در کف‌های قیمتی بی‌سابقه‌ای معامله می‌شوند. این موضوع می‌تواند فرصت‌های جذابی را برای سرمایه‌گذاران فراهم کند. البته اقتصاد ایران با چالش‌هایی نظیر تورم مزمن، نرخ بهره بالا و شرایط نامناسب برای تولید مواجه است. این عوامل موجب شدند که بازار سهام نتواند به طور کامل از تورم پیشی بگیرد.

با این‌حال، همبستگی تاریخی بین رشد قیمت دلار و بهبود بازار سهام نشان می‌دهد که در صورت افزایش نرخ ارز، بازار سهام نیز می‌تواند رشد قابل‌توجهی را تجربه کند. در این میان با ورود به فصل پاییز که به طور سنتی دوره‌ای مثبت برای بازار سهام بوده، انتظار می‌رود بازار شاهد تقاضای بیشتری باشد. به نظر می‌رسد روزهای آینده روزهای مثبت بازار از روزهای منفی پیشی بگیرد و به‌تدریج بازار ثبات بیشتری پیدا کند. باوجود این، ریسک تشدید تنش‌ها همچنان به‌عنوان بزرگ‌ترین تهدید برای بازار مطرح است. در مقابل، اخبار مثبت می‌توانند واکنش‌های صعودی قابل‌توجهی را در بازار ایجاد کنند. متولیان بازار سرمایه برای بهبود شرایط باید بر تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و حمایت از کسب‌وکارها تمرکز کنند. تا زمانی که اقتصاد کلان و بازارهای اولیه شرایط مطلوبی نداشته باشند، انتظار عملکرد قوی از بازار سهام غیرواقع‌بینانه خواهد بود. در مجموع، باوجود ریسک‌های موجود، نشانه‌هایی از بهبود در بازار سهام دیده می‌شود. سرمایه‌گذاران باید بادقت تحولات سیاسی و اقتصادی را رصد کرده و از فرصت‌های موجود در صنایع با ارزش‌گذاری پایین بهره ببرند.

 چالش‌های پیش‌روی بازار

مریم محبی، کارشناس بازار سرمایه وضعیت روز یکشنبه بورس را این‌گونه مورد تحلیل و ارزیابی قرارداد: در هفته پایانی اردیبهشت‌ماه سال جاری، قیمت دلار در محدوده 82هزار تومان و شاخص کل بورس تهران در حدود 3‌میلیون و 252 هزار واحد قرار داشت که ارزش دلاری بازار را به بیش از 135‌میلیارد دلار می‌رساند. اما در شهریورماه سال جاری، با کاهش شاخص کل به پایین‌تر از 2‌میلیون و 500 هزار واحد و افزایش نرخ ارز به حدود 105هزار تومان، ارزش دلاری بازار به حدود 78‌میلیارد دلار رسیده است.

این رقم نشان‌دهنده افت محسوس ارزش دلاری بازار از اردیبهشت ماه سال جاری است. از سوی دیگر، قدرت پول ملی در این دوره پنج‌ماهه، با توجه به کاهش ارزش ریال در برابر دلار، حدود 20 درصد افت کرده است. این کاهش قدرت خرید، همراه با افت شاخص کل از منظر عددی، تکنیکال و ریالی، نشان‌دهنده فشار قابل‌توجه بر فعالان بازار سرمایه است. با وجود کاهش کلی ارزش بازار، برخی نهادها و ابزارهای مالی تاثیر متفاوتی بر بازار داشتند. باید عنوان کرد صندوق‌های اهرمی، به دلیل ترکیب دارایی‌ها (سهام عادی و ممتاز) و ضریب اهرمی، نقش مهمی در نوسانات اخیر بازار ایفا کردند. در روزهای اخیر، پس از هفته‌ها عرضه متوالی، صندوق‌های اهرمی به حباب مثبت رسیدند و مجاز به صدور واحدهای جدید شدند. این اتفاق تقاضای جدیدی در بازار ایجاد کرد و به مثبت شدن بازار در روز یکشنبه کمک کرد.

از سوی دیگر نسبت شاخص کل بورس به صندوق‌های طلا به کمترین سطح تاریخی خود، یعنی پایین‌تر از 4، رسیده است. این در حالی است که این نسبت در اردیبهشت 1404 حدود 7 و در اوج بازار در مرداد 1399 حدود 23 بود. این کاهش چشم‌گیر، سرمایه‌گذاران صندوق‌های طلا را به تبدیل بخشی از دارایی‌های خود به سهام ترغیب کرده و به ایجاد تقاضا در بازار کمک کرده است. بنابراین سه عامل کلیدی در رشد اخیر بازار سرمایه قابل شناسایی است. نخست کاهش ارزش دلاری بازار که این کاهش موجب شده شاخص کل و بسیاری از سهام، به‌ویژه سهام شرکت‌های بنیادی، در محدوده ارزندگی و کف قیمتی قرار گیرند و برای خریداران جذاب شوند. همچنین حباب مثبت صندوق‌های اهرمی که این صندوق‌ها با صدور واحدهای جدید، تقاضای تازه‌ای در بازار ایجاد کردند و البته نسبت پایین شاخص کل به صندوق‌های طلا که در کف تاریخی خود، سرمایه‌گذاران را به سمت خرید سهام سوق داده است.

محبی ادامه داد: نامه اخیر اتحادیه اروپا به شورای امنیت سازمان ملل درباره فعال‌سازی مکانیسم ماشه و مهلت 30 روزه ایران برای دستیابی به توافق، می‌تواند تاثیرات عمیقی بر اقتصاد ایران و به‌ویژه بازار سرمایه داشته باشد. فعال‌سازی این مکانیسم می‌تواند فعالیت شرکت‌های بورسی را مختل کند، حاشیه سود آنها را کاهش دهد و ناترازی در بخش انرژی و صنایع پتروپالایشی را تشدید کند. این امر به کاهش بیشتر ارزش بازار منجر خواهد شد.

انتظار می‌رود در این 30 روز، بازارهای مالی با سردرگمی بیشتری مواجه شوند و در انتظار تصمیم نهایی باقی بمانند. با توجه به تاثیر بالای اخبار سیاسی، مانند جنگ یا فعال‌سازی مکانیسم ماشه بر بازار سرمایه، پیشنهاد می‌شود متولیان بازار تمهیداتی برای کاهش هیجانات ناشی از این اخبار اتخاذ کنند. برای نمونه در دوره‌هایی مانند بازگشایی بازار پس از جنگ تحمیلی 12روزه، عدم مدیریت هیجانات به ریزش‌های سنگین منجر شد. محدود کردن موقت فعالیت بازار در زمان انتشار اخبار سیاسی حساس می‌تواند از نوسانات غیرضروری جلوگیری کند.

محبی در پایان خاطرنشان کرد: رشد اخیر بازار، هرچند مثبت، نمی‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از تغییر روند کلی تلقی شود. بازار سرمایه همچنان در انتظار اخبار سیاسی و بهبود روابط بین‌المللی ایران است. در صورت انتشار اخبار مثبت و بهبود شرایط سیاسی، می‌توان به تغییر روند و رشد پایدار بازار امیدوار بود. در غیر این صورت، ابهامات کنونی همچنان بر بازار حاکم خواهد ماند.