جاه‌طلبی دیپلماتیک جدید بن‌سلمان؛ نشست صلح برای یک بحران اروپایی
اقتصادنیوز: در ابتدای این هفته، بیش از دوازده کشور در عربستان سعودی برای نشست دو روزه‌ای درباره مذاکرات صلح اوکراین گرد هم آمده‌اند.
به گزارش اقتصادنیوز روسیه در حالی که در این اجلاس حضور نخواهد داشت، اعلام کرده که مذاکرات جده را از راه دور رصد خواهد کرد. برزیل، هند، ترکیه، چین، ژاپن و تعدادی دیگر از کشورهای اروپایی و ایالات متحده قرار است در آن شرکت کنند.
هدیه دلچسب و کودتای دیپلماتیک شاهزاده
به نوشته میدل ایست آی، برای ریاض و به ویژه برای محمد بن سلمان این به مثابه یک کودتای دیپلماتیک می‌ماند. همچنین دستاورد بزرگی برای مردی است که در سال 2018 و پس از قتل جمال خاشقجی در جامعه بین‌المللی منفور شد. بن سلمان منتقدان خود را با صبر و خوش‌رویی گیج کرده است. جنگ اوکراین هدیه‌ای دلچسب به سعودی‌ها بود و منتقدانی مانند جو بایدن را مجبور کرد که برای ترمیم روابطش با پادشاهی به این کشور سفر کنند.
تحریم‌های انرژی علیه روسیه که یکی از تأمین‌کنندگان بزرگ جهان است، نمی‌تواند با نادیده‌گرفتن جدیدترین تولیدکننده نفت پرنوسان جهان، یعنی عربستان سعودی پیش برده شود.
با این حال، اجلاس بین‌المللی جده، نقش خاصی برای سعودی‌ها ایفا می‌کند؛ از جمله ترمیم چهره جهانی ولیعهد و تبلیغ چشم‌انداز سیاسی جدید سیاسی عربستان برای منطقه و جایگاه این کشور در جهان.
موازنه میان قدرت‌های جهانی در میانه چندقطبی نوظهور
جولین بارنز دیسی، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در شورای روابط خارجی اروپا گفت: «کشورهای کلیدی شورای همکاری خلیج‌فارس مانند عربستان و امارات، به جای اینکه خود را به اردوگاه‌های جهانی بچسبانند، اکنون قاطعانه برنامه‌های خود را تنظیم کرده و بین بازیگران جهانی تعادل برقرار می‌کنند تا دستاوردهای خود را به حداکثر برسانند».
برآمدن چین، افول نسبی آمریکا در منطقه، ظهور قدرت‌های میانی منطقه‌ای مانند ترکیه، ایران و عربستان سعودی نیز به آرامی پویایی سیاست جهانی را تغییر می‌دهند.
بارنز دیسی به میدل ایست آی گفت: «عربستان سعودی و امارات متحده عربی چندقطبی نوظهور را پذیرفته‌اند. هر دو نقش خود را به عنوان بازیگران اصلی تأثیرگذاری می‌بینند که نیازی به پذیرش دیکته‌های بازیگران خارجی فرامنطقه‌ای ندارند».
رهبر منطقه‌ای، بازیگر جهانی
عربستان سعودی همچنین به طور فزاینده‌ای در دنبال کردن اولویت‌هایش جسورتر شده است. شاهزاده به درخواست‌های آمریکا برای افزایش تولید نفت بی‌اعتنایی کرده و حتی به خاطر همکاری با روسیه برای حفظ قیمت نفت در سطح مورد نیاز برای تأمین بودجه خود و پروژه‌های زیربنایی بزرگش، با خشم واشنگتن مواجه شده است.
محمد بن سلمان همچنین در اوایل سال جاری با عادی‌سازی روابطش با ایران در مذاکراتی با میانجیگری چین، دولت آمریکا را غافلگیر کرد.
بن سلمان با تصور اینکه دولت بایدن با متقاعدکردن عربستان سعودی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل خواهان یک پیشرفت دیپلماتیک بزرگ در منطقه است، به صراحت اعلام کرده که بدون دریافت امتیازات بزرگ وارد بازی نمی‌شود. بر اساس گزارش‌ها، یکی از شروط کلیدی ریاض برای عادی‌سازی روابطش با اسرائیل، کمک آمریکا در برنامه هسته‌ای غیرنظامیش است.
به نظر می‌رسد که دولت بایدن با فرستادن جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا به جده در آخر این هفته مایل است تا با حضور یک مقام ارشد دولت به این اجلاس گرامی داشته و شاید پادشاهی را با احترامی که برای مدت‌ها احساس می‌کرد که سزاوار آن است، خوشنود کند.
عبدالله بابود، محقق مرکز خاورمیانه کارنگی به میدل ایست آی گفت که نشست صلح اوکراین تنها در مورد این جنگ نبوده و به خود عربستان نیز مربوط می‌شود. سعودی‌ها می‌خواهند که غربی‌ها و کشورهای نیم‌کره جنوبی را که از تحریم‌کردن روسیه اجتناب کرده‌اند را دور هم جمع کنند. بابود گفت: «این با برنامه جدید محمد بن سلمان، اهداف استراتژیک و جاه‌طلبی‌های او برای عربستان سعودی جهت تبدیل‌شدن به یک رهبر منطقه‌ای و یک بازیگر مهم جهانی مطابقت دارد». او افزود که عربستان سعودی مانند بسیاری در نیم‌کره جنوبی، از «محدودکردن مواضع متعادل خود در مورد جنگ اوکراین و خودمختاری استراتژیک خود در نتیجه فشار غرب اجتناب کرده است». بابود گفت: «بن سلمان می‌بیند که عربستان می‌تواند از پویایی متغیر نظم جهانی و ظهور چین و دیگر قدرت‌های دنیا برای تنظیم مجدد روابط پادشاهی با ایالات متحده و به دست آوردن زمینه‌ای بیشتر جهت برقراری موازنه استراتژیک و کسب فضایی بیشتر برای مانور سود ببرد».
برای خالد الفالح، وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی دنیای جدید و چندقطبی پدید آمده است، دنیایی که دیگر تحت سلطه غرب نیست. او در مصاحبه اخیر خود گفت: «ما دوست داریم باور کنیم، و فکر می‌کنم که این ثابت شده است که پادشاهی بخش مهمی از این دنیای چندقطبی است و ما نه تنها در توسعه اقتصاد خود، بلکه در توسعه منطقه‌مان نیز نقش‌آفرینی خواهیم کرد».
اولویت با عربستان است
ولودیمیر زلنسکی نیز به حمایت از ابتکار صلح عربستان سعودی تمایل دارد تا بتواند متحدان خود را در هر راه‌حل نهایی احتمالی حفظ کند.
شاید تصویری که به بهترین نحو دیدگاه سیاسی جدید ریاض را در بر می‌گیرد، زمانی بود که در ماه ژوئن، زلنسکی به دعوت محمد بن سلمان در نشست اتحادیه عرب یک سخنرانی غافلگیرکننده ایراد کرد. بشار اسد نیز پس از تقریباً یک دهه طردشدگی به خارج از جهان عرب، با استقبال عربستان در آن نشست سخنرانی کرد.
فهم پیام کلی این قضایا آسان است. عربستان سعودی با خوشحالی بستری برای قدرت‌های بزرگ جهانی فراهم می‌کند؛ اما در نهایت، از هر دو طرف انتخاب می‌کند.
در حالی که مذاکرات صلح مشابهی در کپنهاگ نتوانست هیچ نتیجه خاصی به همراه داشته باشد، عربستان سعودی می‌تواند ادعا کند که به شتاب دیپلماتیک برای دستیابی به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز برای پایان درگیری ادامه می‌دهد، در حالی که خود را از انتقادات مبنی بر اینکه بیش از حد به روسیه نزدیک است، مبرا نشان دهد.
یوناتان تووال، تحلیلگر اسرائیلی گفت: «به نظر می‌رسد که مذاکرات بیشتر در مورد هماهنگی یک اجماع جهانی بر روی پارامترهای کلی راه‌حل احتمالی قابل قبول برای اوکراین باشد. محتوای نشست برای بن سلمان اهمیت کمتری نسبت به خود برگزاری نشست دارد؛ چرا نشان‌دهنده موضع دیپلماتیک او به‌عنوان تسهیل‌کننده خوش‌نیت مذاکرات صلح است».
همچنین نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ولیعهد 37ساله کاملاً آگاه است که درگیری‌های منطقه‌ای مانند یمن و اختلافات دیپلماتیک با بازیگران مهم منطقه‌ای به نفع پادشاهی نبوده است.
تووال گفت: «از این جهت، جالب است که ریاض حتی در حالی که به دنبال کپی‌کردن موفقیت و جلوزدن از دوحه و آنکارا است، مشغول ترمیم روابط خود با آن‌ها بوده است. عادی‌سازی روابط با تهران نیز با همین نگاه انجام شد».
آنا جِیکوبز، تحلیلگر ارشد خلیج‌فارس در گروه بین‌المللی بحران به میدل ایست آی گفت که در حالی که مذاکرات جده قطعاً به برخی از این اهداف کمک می‌کند، «در این مرحله مشخص نیست که تلاش‌های آن‌ها چقدر مؤثر خواهد بود». او افزود: «عربستان سعودی در حال تنوع‌بخشیدن به روابط سیاسی و اقتصادی خود با قدرت‌های جهانی، مطابق با واقعیت‌های نظم جهانی چندقطبی است. اما حتی با افزایش روابط عربستان سعودی با چین و روسیه، ایالات متحده شریک امنیتی اصلی آن برای مدتی طولانی باقی خواهد ماند».
همچنین بخوانید