خطر نوه‌های پلاسکو در تهران / راهکارهای افزایش ایمنی ساختمان‌های پایتخت چیست؟

خبرگزاری فارس 1400/11/25 - 00:02 مشاهده در مرجع

خبرگزاری فارس، گروه شهری: ساعت 07:38 صبح روز شنبه 23 بهمن، یک مورد آتش‌سوزی گسترده در یک تیمچه در بازار تهران تحت عنوان بازار کفاشان، گزارش شد. آتش سوزی در حاجب الدوله رخ داده بود و چندین باب مغازه ی بزرگ و کوچک را در برگرفت. بخت با شهروندان یار بود که این آتش سوزی در ساعاتی رخ داده بود که هنوز بازاریان کار خود را شروع نکرده بودند.

این اولین بار نیست که اخبار آتش سوزی در اماکن متفاوت در تهران و سایر شهرها به گوش می رسد. اگر بخواهیم به عقب برگردیم، حریق در پتروشیمی شازند، آتش سوزی در یک برج مسکونی در بلوار تعاون تهران، سوختن ساختمان چند طبقه ای در چالوس، انفجار و آتش سوزی در ساختمانی 5 طبقه در تبریز، آتش سوزی ساختمان 9 طبقه در کرمانشاه، تخریب 5 واحد مسکونی در اهواز در اثر انفجار و آتش سوزی و آتش گرفتن 30 منزل مسکونی پس از واژگونی و انفجار تانکر مازوت در سنندج، مواردی دالِ بر افزایش آمار آتش سوزی در کشورمان هستند.

امیر ساعدی دریانی از اساتید حوزه عمران و سازه، عضوهیات علمی دانشگاه شهیدبهشتی وکارشناس شهری به کرات نگرانی خود را در خصوص جدی بودن خطر آتش سوزی اعلام کرده است. وی معتقد است که همه ی این موارد نشان می دهند که فرهنگ سازی در خصوص آتش سوزی و خطرات آن هم برای مردم و هم مسئولین از کارهای مهمی است که باید صورت بگیرد. تشکیل کمپینی برای مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان ها از جمله کارهایی ست که در اولویت قرار دارد. جزئیات گفت وگو با ساعدی دریانی به شرح ذیل است.

خطر آتش سوزی از زلزله و سایر بلایای طبیعی به ما نزدیک تر است

بسیاری از کارشناسان معتقدند که خطر آتش سوزی بسیار جدی تر از خطر زلزله است. نظر شما در این زمینه چیست؟

بله. باید گفت یکی از خطرات جدی که در حوزه شهری با آن مواجه هستیم، خطر آتش سوزی است. آتش سوزی از زلزله و سایر بلایای طبیعی به ما نزدیک تر است. زلزله های بزرگ و مخرب، ممکن است هر چند صد سال، یکبار اتفاق بیافتند اما آتش سوزی هر لحظه در کمین است و امروزه دغدغه آتش به دغدغه ای جدی تر از زلزله بدل شده است.

دلیل عدم توجه کافی به این خطر جدی، می تواند این باشد که در سالیان گذشته ساختمان ها ارتفاع کمتری داشتند و تا این حد، تراکم جمعیتی وجود نداشت، به همین دلیل درک درستی هم از آتش سوزی وجود نداشت.

ساختمان ها طی سال های اخیر در برابر زلزله، به بلوغی از مقاومت رسیده اند

باید گفت، ساختمان هایی که در سال های اخیر، ساخته می شوند به دلیل نظارت مهندسین ناظر، سازمان نظام مهندسی و سایر ارگان ها، از لحاظ مقاومت در برابر زلزله، به بلوغی از مقاومت رسیده اند و این نتیجه فرهنگ سازی جدی از حدود 30 سال پیش تا کنون است. ما به این فرهنگ سازی در حوزه ی آتش سوزی هم نیاز داریم.

امروز پلاسکوهای بسیار زیادی در تهران داریم

تصویری از این ناایمنی را می توانید برای ما ترسیم کنید؟

در حال حاضر، خطر آتش سوزی، علاوه بر ساختمان های مسکونی، ساختمان ها ی تجاری ما را هم ناایمن کرده. ما ساختمان ها و پاساژهای تجاری تازه سازی داریم که برخلاف ساختمان های قدیمی از جمله ساختمان های متعددی که در بازار تهران یادشان رفت، از نظر مسائل سازه ای و مقاومت در برابر زلزله در شرایط خوبی هستند اما آتش سوزی برای آن ها تهدیدی جدی به حساب می آید. برای نمونه چند پاساژی که در همین سال های اخیر در شمال شهر تهران ساخته شده اند به لحاظ مقاومت در برابر آتش سوزی بسیار ناایمن هستند. به همین دلیل است که رویکرد ما علاوه بر توجه به زلزله باید در خصوص آتش سوزی هم حساب شده و دقیق باشد. در واقع می توان گفت ما امروز پلاسکوهای بسیار زیادی داریم که از لحاظ ایمنی مشکلات عدیده ای دارند. کمیته ایمنی که بعد از حادثه پلاسکو تشکیل شد، لیستی از ساختمان های ناایمن تهیه کرد. بسیاری از مراکز و پاساژهای امروزی که مردم در آن تردد می کنند در آن لیست حضور داشتند.

پاساژی که نوه خطرناک پلاسکو محسوب می شود / ساختمان های شهرداری هم جزو ساختمان های ناایمن؟

به نظر می رسد ارزیابی دقیقی از این ساختمان ها صورت گرفته، آیا می توان از آن ها نام برد؟

بله. یکی از مهم ترین آن ها پاساژ تندیس در تجریش است. پاساژی که استفاده عمومی دارد ولی ناایمن است. نکته این است که پاساژ تندیس چسبیده به اداره ی ثبت اسناد شمیران است. یعنی علاوه بر اینکه خودش خطر ایجاد می کند برای اداره ثبت، خطر و به نوعی، اخلال اجتماعی هم ایجاد می کند. با این که پاساژ تندیس قدیمی ساز هم نیست و نوه پلاسکو محسوب می شود اما به صورت ویژه به لحاظ آتش سوزی بسیار ناایمن است.

باید گفت یکسری از ساختمان های نواحی و مناطق شهرداری های ما هم ناایمن هستند. یعنی مرکزی که خودش باید بهترین باشد، یکسری از ساختمان های خودش هم ناایمن است. برای نمونه ساختمان شهرداری منطقه یک، ساختمانی قدیمی است که به هیچ عنوان کفایت آتش سوزی و همینطور لرزه ای ندارد و این عدم کفایت با یک کارشناسی خیلی ساده، عیان می شود. در طول این سال ها بارها و بارها، با تغییر شهرداران مناطق، سنگ و پارتیشن بندی را عوض کرده، نقاشی و گچکاری کرده اند اما شهرداری منطقه یک که توقع داریم متخصصین حوزه شهری آنجا باشند یک بار هم دست به ایمن سازی و مقاوم سازی نزده است و این در حالی است که بودجه این کار را هم دارند. باید این نکته را هم گفت این ساختمان شهرداری که در تجریش واقع شده در محل عبور گسل شمال تهران هم قرار دارد. هم خطرپذیری بالا در خصوص زلزله و آتش سوزی بعد از آن. دارد و هم یک ساختمان مهم است که باید به طور ویژه برای مقاوم سازی آن فکری کرد. مثال های زیادی در خصوص ساختمان های ناایمن وجود دارد. در حال حاضر بسیاری از ساختمان های تجاری ما دچار مشکل ایمنی آتش هستند چه در تهران و چه در شهرستان ها.

ساختمان های ناایمن به ویژه در خصوص ایمنی آتش چه فعالیت های در رفع ناایمنی خود باید انجام دهند؟

ما در خصوص رفع ناایمنی ساختمان ها مشکل قانونی هم داریم. به این معنا که ابزارهای قانونی ایمن سازی مشخص نیست. شهرداری چه کاری می تواند انجام دهد؟ شهرداری نمی تواند ساختمان های ناایمن را تعطیل کند.

قوانین پایه بحث ایمن سازی ساختمان ها باید در مجلس تصویب شود

در وهله اول باید قوانین پایه بحث ایمن سازی ساختمان ها در مجلس شورای اسلامی تصویب شود. ما از کمیسیون مرتبط یعنی کمیسیون عمران توقع داریم که روی این حوزه به صورت تخصصی و با گرفتن مشورت های لازم، کار کند، قوانین لازم را مصوب کرده و دست شهرداری و وزارت راه و شهرسازی را باز کند که به استناد آن ها بتوانند کار درست را انجام دهند. در حال حاضر ما ضعف قانونی داریم و کاری نمی شود کرد.

3 قدم اساسی برای افزایش ایمنی ساختمان ها

تحلیلی که برای رفع این ضعف قانونی باید در اختیار کمیسیون عمران قرار داد چیست؟ به نظرتان چه فردی یا دستگاهی باید بگوید که ساختمان، ناایمن است؟

پیش از این بگویم که این مساله ای فراتر از شورای شهر است و شورای شهر در این حوزه نمی تواند مصوبه اجرایی داشته باشد. این کار مصوبه ای بالادستی می خواهد به این دلیل که در قدم اول باید اجازه استفاده مالک از ملکش را تا زمان رفع خطر، سلب کنید. در اینجا چند مساله مطرح می شود؛ اول این که چه کسی باید بگوید که ساختمان، ناایمن است؟ ما هنوز چنین مرجعی را نداریم. آیا شهرداری ارگان مورد نظر در صدور دستور سلب مالکیت است؟ وزارت شهرسازی باید این موضوع را مطرح کند؟ سازمان نظام مهندسی باید بگوید یا کارشناس رسمی دادگستری یا سازمان مدیریت بحران؟ پس مشخص شدن اینکه کدام نهاد، ارگان، سازمان و... مسوول و متولی تعیین ناایمن بودن ساختمان است بسیار مهم است به دلیل این که این قوانین بسیار حساس هستند و می توانند بسیار مفسده آمیز هم باشند.

قدم دوم که پیش از قدم اول باید اجرا شود این است که کارشناسی که می خواهد بگوید ساختمان ناایمن است بر چه اساسی باید ناایمن بودن ساختمان را تشخیص دهد. پس ما به یک چک لیست نیاز داریم که بر اساس آن بگوییم ساختمان ها بر اساس نداشتن کدام آیتم ها در برابر آتش سوزی، زلزله و... ناایمن هستند.

در حال حاظر، آیین نامه های مربوط به تعیین ناایمن بودن ساختمان موجود هستند اما باید قانونی، مصوب کند که بر اساس کدام آیین نامه باید عمل کرد. برای نمونه در حوزه زلزله، آیین نامه ی طراحی، آیین نامه ی 2800 است. آیین نامه مقاوم سازی، آیین نامه ی بهسازی لرزه ای است. این آیین نامه تا حدودی دست پایین تر می گیرد پس اول باید مشخص شود که کارشناس بر اساس کدام آیین نامه و چک لیست، ناایمنی را تشخیص دهد؛ برای آتش، برای زلزله، برای سیل. باید گفت که این ها کارهای پیجیده ای نیستند و تنها برای این که همدلی و هم نوایی ایجاد شود به تدقیق و تعیین تکلیف نیاز دارند.

قدم سوم، این است که بعد از تشخیص ناایمنی، باید یک قدرت اجرایی برای ممانعت جدی از استفاده مالک از مورد تملکش تا زمان رفع خطر، وجود داشته باشد. مثال می زنم؛ در حوزه گودبرداری های خطرناک این قانون وجود دارد و اگر شهرداری و سازمان نظام مهندسی تشخیص دهند که گود در حال ریزش است، شهرداری می تواند وارد شده، مالک را از انجام اقدام ساختمانی خلع ید کند، خودش مقاوم سازی را انجام دهد و بعد هزینه آن را دریافت کند.

بنابراین ساز و کارها موجودند اما باید مشخص شوند. کدام نهاد باید مانع استفاده ی مالک از ملک ناایمن شود؟ چه کسی می خواهد این کار را انجام بدهد و اگر مالک ممانعت کرد چه کار باید کرد؟ نیوجرسی جلوی ملک بگذارند؟ درب ملک را جوش بدهند یا چه اتفاقات دیگری رخ دهد.

یک دوره ای بود که شهرداری توافقی با سازمان آب و برق و... امضا کرده بود که اگر شما عوارض نوسازی و پسماند و غیره را پرداخت نمی کردید، انشعابات شما را قطع می کردند که به دنبال شکایت مالکان به دیوان عدالت اداری، نقض شد و شهرداری نتوانست این کار را ادامه دهد بنابراین باید زیرساخت های قانونی امر، مهیا شود. اتفاقی نیافتد و اولین مالک به دیوان عدالت اداری برود و بازی را به هم بزند. به عقیده من این سه قدم اگر انجام شوند، مشکل، مشکل قابل حلی ست.

قانون خوب، مردم را وادار به اخلاق مداری می کند

نکته ای هم که نباید غافل شد اینکه ساختمان های ناایمن مشکلی برای تامین بودجه ایمن سازی ندارند. ساختمانی تجاری در شمال تهران در بهترین نقطه شهر است و مخاطبان زیادی دارد، واقعا اگر بخواهد می تواند ظرف یکی دو ماه مشکل ناایمنی خود را حل کند و بودجه اش را به راحتی از طریق درآمدی که دارد، تامین کند. به شرطی که مجبور به این کار شود. ببینید، قانون خوب، مردم را وادار به اخلاق مداری می کند.

کمپینی تحت عنوان مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان ها راه اندازی شود

آیا می شود این پیشنهادات شما را در قالب یک طرح به کمیسیون مربوطه در مجلس برد؟

بله ولی کمپینی تحت عنوان مقاوم سازی و ایمن سازی ساختمان ها راه اندازی شود. اما نکته این است که برای انجام چنین کارهایی ابتدا باید در عامه مردم حس نیاز ایجاد کرد. چگونه این حس نیاز را ایجاد کنیم؟ با حرف های خیلی ساده. مثل این که «هزینه ی بازسازی یک ساختمان فروریخته صدها برابر بیشتر از مقاوم سازی یک ساختمان ناایمن است.» یا «بازسازی و بهسازی یک ساختمان ناایمن سبب می شود کُشته های بعد از حادثه را نداشته باشیم.» بنابراین ایمن سازی ساختمان هم به لحاظ اقتصادی منفعت دارد و هم به لحاظ معنوی. مثل همان بحث پیشگیری بهتر از درمان است.

وقتی یک حادثه اتفاق می افتد مثل حادثه ی پلاسکو که ابعاد ملی پیدا کرد، نهادهای مسئول مثل بنیاد مستضعفان و غیره، مجبور شدند با هزینه کرد، شرایط را بهسازی کنند در حالی که اگر قبل از حادثه یک صدم این هزینه را می کردند اصلا حادثه ای رخ نمی داد.

اقدامات فوری برای مقاوم سازی ساختمان های ناایمن در برابر آتش سوزی

اقدامات فوری که در حوزه مقاوم سازی در برابر آتش سوزی یک ساختمان ناایمن باید انجام بگیرد، چیست؟

ما برای ایمنی در برابر آتش دو از نوع تدابیر داریم. تدابیر فعال و غیر فعال. تدابیر فعال یعنی آن تدابیری که از لحظه ی شروع آتش سوزی استارت می زنند. مثل آشکارسازهای دود و آبفشان ها. شما باید از این تدابیر استفاده کنید و کار پیچیده ای هم نیست. لوله کشی ها، منبع و پمپ مخصوص به خودش را می خواهد. این ابزار، بسیاری از آتش سوزی های کوچک را در نطفه خفه می کنند. فرض کنید جایی مثل پلاسکو اگر آشکارساز دود و آبفشان داشت، بلافاصله زمانی که دود از یکی از مغازه های کوچک شروع می شد، تشخیص داده می شد و خاموش می شد. یا بسیاری از مواقع در ساختمان ها ی مسکونی، فرد با سیگار روشن خوابش می برد یا پرده های آشپزخانه که به گاز خوراک پزی برخورد می کند و یا یک شمع روشن در خانه، مواردی هستند که می توانند منجر به آتش سوزی های گسترده شوند و در صورتی که ساختمان ها همان تدابیر فعال را داشته باشند به دلیل که آتش های کوچکی هستند، بلافاصله خاموش می شوند.

اما تدابیر غیر فعال به ذات سازه مربوط می شود که هزینه بیشتری نسبت به تدابیر فعال دارد. جاهایی مثل پارکینگ و طبقات پایین که سقف کاذب ندارند و ستون ها لخت و تیرها مشخص هستند. در این موارد می توان از رنگ های مقاوم یا پوشش های پایه سیمانی مقاوم در برابر آتش استفاده کرد.

می ماند تدابیر غیر فعال فراتر از موردی که گفته شد که ذات اسکلت باید مقاوم سازی شود که تا حدی سخت تر و هزینه برتر است. با این حال اگر دو گام ابتدایی در خصوص ایمن سازی ساختمان برداشته شود ریسک آتش سوزی خیلی پایین می آید.

انتهای پیام /