زمزمه جنگ -21| بهانه آمریکا برای حضور ناوهای جنگی خود در خلیج فارس / سقوط هلی‌کوپتر آمریکایی با شلیک قایق‌های تندروی سپاه

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دفاع مقدس گنجینه ای از ایستادگی، استقامت و ایثار و از خودگذشتگی مردان و زنان غیرتمند و متعهد ایران در برابر حمله ناجوانمردانه دشمن به این مرز و بوم است. همزمان با هفته دفاع مقدس، مهم‌ترین وقایع سال‌های دفاع و حماسه را روایت می‌کنیم. بخش هشتم این روایت را بخوانید:

* در ادامه وقایع جنگ در سال 1366

سوم تیرماه 1366، عملیات نصر 5 انجام شد که انجام آن به لشگر 8 نجف سپاه پاسداران سپرده شد. این لشگر هم با به کارگیری 3 گردان، مأموریت خود را در آزادسازی ارتفاعات فرفری و کله قندی با موفقیت به پایان برد.

همچنین عملیات نصر 6 توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 10/5/1366 در ارتفاعات میمک در منطقه‌ی ایلام انجام شد و در نتیجه‌ی آن نیمی از ارتفاعات اشغال شده از سوی ارتش عراق آزاد شد.

پس از این عملیات‌ها، دشمن در ارتفاعات بلند منطقه‌ی سردشت مستقر شد و زمینه تردد نیروهای ضدانقلاب و منافق منطقه را فراهم کرد.

بنابراین لازم بود تا با اجرای یک عملیات بزرگ، ضمن خارج کردن منطقه‌ی سردشت از زیر دید و تیر دشمن، نسبت به مهار تردد نیروهای ضد انقلاب در سردشت اقدام کرد. بر این اساس عملیات نصر 7 در 2 مرحله طراحی شد. هدف این بود که در مرحله‌ی اول با مأموریت لشگر 3 عاشورا و لشگر 27 محمد رسول‌الله (ص) و تیپ 18 الغدیر، ارتفاعات مهم دوپازا و یال‌های آن، تپه شاه مرادی و یال ارتفاعات بلفت (خودی) به تصرف درآیند و در مرحله‌ی دوم با حضور تیپ 29 نبی اکرم (ص) ارتفاع بلفت (عراق) در دستور کار قرار گیرد.

عملیات نصر 7 در ساعت 30/2 بامداد 14 مرداد 1366 با رمز یا فاطمه الزهرا (س) آغاز شد و هر چند دشمن هوشیاری نسبی نسبت به آغاز عملیات داشت؛ اما تهاجم سریع نیروهای خودی سبب شد تا همه‌ی اهداف مرحله‌ی اول تأمین شود.

مرحله‌ی دوم عملیات نیز با آتش توپخانه‌ی سنگین روی مواضع دشمن آغاز و نیروهای خودی پس از 3 ساعت درگیری اولین قله‌ی بلفت را تصرف کرده و عملیات نصر 7 در مدت کوتاهی، اهداف‌اش تأمین شد.

* حضور مستقیم آمریکا در دفاع مقدس

ارتش عراق، بنا به اهمیت منطقه به مدت 10 روز تلاش کرد تا با استفاده از پاتک‌های گسترده ارتفاعات را بازپس گیرد؛ اما رشادت‌های نیرو‌های سپاه اسلام مانع از آن شدند و منطقه‌ای به وسعت 30 کیلومتر مربع آزاد شدند.

پس از عملیات نصر 7 بود که برای مدتی جنگ از مرزهای خاکی به خلیج فارس کشیده شد و با کشیده شدن پای قدرت‌های بیگانه، جنگ نفتکش‌ها با منظور از پای انداختن ایران آغاز شد.

هدف از شروع درگیری و توسعه و گسترش آن در خلیج فارس، فلج کردن اقتصادی ایران بر پایه‌ی عدم توانایی تولید و فروش نفت و در نتیجه، موفق نبودن در تهیه سلاح و مهمات و ابزارآلات جنگی و در آخر، پایان یافتن جنگ بود.

از سویی دیگر، آمریکا به دنبال بین‌المللی کردن فشارها بر جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به جنگ بدون دستیابی ایران به حقوق خود بود. بنابراین میدان خلیج فارس را در اختیار عراق گذاشتند تا در نهایت، این حمله‌ها و فشارها به قطع صادرات نفت ایران منجر شود.

در آن سوی میدان، جمهوری اسلامی با شناخت از اهداف درگیری‌ها در خلیج فارس و همچنین نیازمندی به ارز حاصل از فروش نفت، علاقه‌ای به گسترش جنگ در خلیج فارس نداشت و به مقابله به مثل محدود، پرداخت.

 مرحله‌ی دوم جنگ نفتکش ها در آذر سال 1365 و پس از افشای ماجرای مک فارلین آغاز شد. در مجموع در مراحل مختلف، به ترتیب در سال 1985، 47 فروند، در سال 1986 نیز 107 فروند، در سال 1987، 187 فروند کشتی مورد هدف و حمله قرار گرفتند. (لنجافسکی، جورج، رؤسای جمهور آمریکا و خاورمیانه از ترومن تا ریگان، ترجمه‌ی عبدالرضا هوشنگ‌مهدوی، البرز، 1373، به نقل از گزارش شرکت بیمه‌ی دریایی لویدز لندن، ص 355)

* بهانه آمریکا برای حضور ناوهای جنگی خود در خلیج فارس

پس از این مرحله بود که دخالت‌های قدرت‌های بیگانه در خلیج فارس، پررنگ شد. آمریکا پس از مشاهده‌ی اینکه نفت‌کش‌های کویتی توسط اتحاد جماهیر شوروی (هنوز جنگ سرد تداوم داشت) اسکورت می‌شوند، پرچم‌های خود را بر نفتکش‌های کویتی به اهتزاز درآورد و حضورش را در خلیج فارس، به بهانه‌ی حمایت از هم‌پیمانانش گسترش داد. البته اهداف آمریکا در خلیج فارس به سرانجام نرسید؛ اما توانست با توجه به تبلیغات بین‌المللی و با توجه به اینکه از پررنگ شدن نقش شوروی در منطقه می‌هراسید، جامعه‌ی جهانی را برای خاتمه دادن به جنگ ایران و عراق ترغیب سازد. ایران نیز که پیش از آن، قطعنامه‌هایی را که شورای امنیت سازمان ملل صادر کرده بود را رد کرده بود؛ ولی این بار با توجه به پذیرفتن درخواست شرط اصلی‌اش، مبنی بر معرفی متجاوز در جنگ، حاضر شد تا قطعنامه‌ی جدید شورای امنیت را بررسی کند.

عراق نیز 5 ماده‌ی پیشنهادی ارایه داده بود اما آنچه مهم است، پذیرفتن خواست ایران برای معرفی آغازکننده‌ی جنگ بود که در سال‌های پیشین، با مخالفت عراق، آمریکا و دیگر قدرت‌های زمان و همچنین اعراب مواجه می‌شد.

با این حال، قطعنامه‌ی 598 هر چند از متجاوز نام نبرده بود؛ اما به نظر راهکار نهایی برای خاتمه‌ی جنگ بود. پس از تصویب قطعنامه‌ی 598 عراقی‌ها به این باور رسیدند که تحولات جنگ با توجه به حضور آمریکا در منطقه به سود عراقی‌هاست. اما به کارگیری دیپلماسی فعال از سوی طرف‌های ایرانی، عراقی‌ها را بر آن داشت که در چند مرحله، تجاوزات حملات خود در خلیج فارس را تداوم بخشد. این حملات با پاسخ ایران همراه بود و نگرانی از گسترش جنگ سبب شد تا تحرکات دیپلماتیک، همچنان افزایش یابد و در سوی دیگر میدان، آمریکا که قصد نداشت نقش خود در ماجراجویی خلیج فارس را از دست بدهد، در تاریخ 30 شهریور 1366 دو هلی‌کوپتر نیروی دریایی آمریکا از روی کشتی فرانگین چارت به پرواز درآمدند و کشتی ایران اجر، متعلق به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی را به بهانه‌ی مین‌گذاری مورد هدف قرار دادند.

این تحرکات ایران را از موضع ضعف خارج ساخت. در تاریخ 23 مهر 1366، نفتکش بزرگ آمریکایی به نام سانگاری، در آب‌های ساحلی کویت مورد اصابت یک فروند موشک قرار گرفت.

آمریکا به دنبال اقدام تلافی‌جویانه در 27 مهر 1366، به سکوی نفتی رشادت ایران حمله برد. این تهاجم انتظار اقدام تلافی‌جویانه‌ی ایران را به دنبال داشت و تنها 3 روز پس از آن یعنی در 30 مهر ماه، یک فروند موشک در اسکله‌ی الاحمدی منفجر شد و 3 روز پس از آن انفجار بمب در دفتر پان امریکن در کویت، شگفتی همگان را در پی داشت. مسئولان آمریکا، اعلام کردند که مأموریت‌شان تنها حفاظت از کشتی‌ها و نیروهای آمریکایی است و این تهاجمانشان مربوط به خود ندانسته‌اند و کویت برای اتخاذ هر تصمیمی آزاد است. این گفته‌ها نشان‌دهنده‌ی آن بود که آنها نمی‌خواهند به رویارویی مستقیم با ایران و اقدام تلافی‌جویانه دست بزنند و به سمت تحریم‌های اقتصادی علیه ایران رفتند تا با تضعیف پایه‌های اقتصادی کشور، ایران را در میدان جنگ ناتوان کرده و اتمام جنگ را اعلام کند.

* عملیات بیت‌المقدس 2

تلاش آمریکا برای تحریم ایران به دلیل حمایت نکردن ژاپن و متحدان اروپایی آمریکایی با شکست مواجه شد و از سویی دیگر تحرکات آمریکا و کشورهای عربی، پس از نمایش دفاع از حقوق و کیان ایرانی از سوی جمهوری اسلامی شرایطی را پدید آوردند تا جنگ موسوم به جنگ نفت‌کش‌ها و حمله به تأسیسات نفتی پایان پذیرد و رویارویی باز هم در جبهه‌ی زمینی دنبال شود.

آرایش سپاه اسلام در این منطقه، حاکی از آن بود که عملیات جدیدی آغاز خواهد شد. این عملیات در تداوم سلسله عملیات‌های منطقه‌ی شمال غرب و با هدف تسلط بر بخشی از رودخانه‌ی قلعه چولان، تسهیل عبور و مرور نیروها و تصرف ارتفاعات مهم منطقه به ویژه ارتفاع گرده رش، طرح‌ریزی شد.

نیروها پس از حدود 8 ساعت پیاده‌روی ساعت 1 بامداد 29 آبان 1366 با رمز یا محمد بن عبدالله (ص) ادرکنی، ادرکنی، ادرکنی آغاز شد.

در ساعات اولیه‌ی عملیات، بخش زیادی از مأموریت تعریف شده، تحقق یافت و در شب دوم عملیات، یال گرده رش تصرف شد و بعد از یک هفته نبرد سنگین و در فضای جوی نامساعد، بخشی دیگر از منطقه‌ی ماووت شامل ارتفاع گرده رش به دست نیروهای خودی افتاد

بنابراین با توجه به توفیقات عملیات‌های نصر 4، نصر 7 و نصر 8 و در اختیار داشتن شهر ماووت و ارتفاعات گرده رش، موقعیت انجام یک عملیات بزرگ در شمال سلیمانیه مهیا شد و عملیات بیت‌المقدس 2 طراحی و در 25 دی 1366 در میان برف و سرمای شدید منطقه آغاز شد تا هدف‌های آن یعنی تصرف جاپا برای نزدیکی به شهر سلیمانیه و سد دوکان و قلعه دیزه‌ی عراق، محقق شود. قرارگاه‌های نجف با 4 لشگر و 4 تیپ و قدس با 6 لشگر و یک تیپ مأمور انجام عملیات شدند.

پس از قرائت رمز یا زهرا (س) عملیات آغاز شد و نیروها بدون توجه به شرایط نامساعد، پیشروی خود را در میان غافل‌گیری دشمن شروع کردند و بخش عمده‌ی اهداف عملیات در همان شب نخست محقق شد. با روشن شدن هوا عملیات همچنان ادامه یافت و نیروهای دشمن چاره‌ای جز مرگ یا تسلیم نداشتند.

در این عملیات،‌بیش از 70 درصد از اهداف ارضی محقق شد، بیش از 5 هزار نیروی دشمن کشته یا زخمی شدند و 50 تا 100 درصد یگان‌های بعثی درگیر در منطقه منهدم شده و غنایم بسیاری نصیب ایرانی‌ها شد.

فرماندهان جنگ پس از این عملیات با برآوردهای فنی - نظامی، عملیات بیت‌المقدس 3 را در تاریخ 20 بهمن طراحی کردند. هدف اصلی این عملیات تصرف ارتفاع گوجار و بعد از آن تلاش اصلی معطوف به حلبچه بود. اما این تصمیم به خاطر تحرکات دشمن در گسیل دادن نیروهایش به منطقه‌ی کردستان، درگیری با معارضان کرد عراقی و حمله‌ی شیمیایی به آنها و بازپس‌گیری مناطق آزاد شده به دست کردهای عراقی دستخوش برخی تغییرات شد و عملیات در ساعت 1 بامداد 23 اسفند 1366 با رمز یا موسی بن جعفر (ع) آغاز شد. پس از روشن شدن هوا مشخص شد که تمامی اهداف اولیه‌ی عملیات محقق شده است و تنها بخشی از جناح راست منطقه به دلیل نبودن پشتیبانی کافی هوایی تحقق نیافت. نبود امکان جابه‌جایی مجروحان توسط هلی‌کوپتر در شب دوم عملیات و بمباران شیمیایی عراقی‌ها که بر تعداد مجروحان افزوده بود، مهم‌ترین مشکل نیروهای خودی بود. در شب سوم اما تلاش‌ها نتیجه داد و تمامی اهداف عملیات بیت‌المقدس 3 به رغم وجوه مشکلات ارضی و جوی فراوان و نبود پشتیبانی هوایی محقق شد.

حال زمان اقدامی جدی از سوی جمهوری اسلامی در جبهه‌های نبرد بود تا ضربه‌ای کاری به رژیم بعث عراق وارد سازد؛ اما بحث‌ها و جلسات فراوان به این نکته منتهی شد که به دلیل بن‌بست موجود در جبهه‌ی جنوب و تا زمانی که شناسایی کامل از وضعیت آن در دست نباشد، جبهه‌ی غرب همچنان خط مقدم نبرد با عراقی‌ها باشد. از این رو طراحی و انجام عملیات والفجر 10 با هدف آزادسازی حلبچه در دستور کار قرار گرفت.

حلبچه از نظر استراتژیک، اقتصادی، نیرو و انرژی و نظامی از اهمیت بالایی برای عراق برخوردار بود. زیرا در مجاورت آن شهرهای مهم استراتژیک و نظامی خورمال و دوجیله قرار دارند.

* اهداف عملیات والفجر 10

برای والفجر 10، 3 هدف عمده تعیین و تبیین شد؛

1) آزادسازی شهرهای حلبچه، خورمال، دوجیله، بیاره و طویله

2) فراهم‌سازی مقدمات تصرف سد دربندیخان

3) مسدود کردن عقبه‌ی اصلی استان سلیمانیه

برای تحقق این اهداف، 3 قرارگاه قدس شامل 6 لشگر و یک تیپ، قرارگاه فتح شامل 3 لشگر و 4 تیپ و قرارگاه کاظمین شامل 2 لشگر و 3 تیپ و سپاه چهارم مأموریت یافتند. عملیات در ساعت 2 بامداد 23 اسفند سال 1366 با رمز یا رسول‌الله (ص) با درگیری در محورهای مختلف آغاز شد.

سرعت عمل نیروها، همچون عملیات‌های پیشین در دستیابی به بیش از 90 درصد اهداف، شگفتی تحلیل‌گران نظامی را در پی داشت.

وجود یک مشکل مهندسی در جاده‌ی هانی قول، ادامه‌ی عملیات را یک شب به تأخیر انداخت و مرحله‌ی دوم عملیات در 25 اسفند آغاز شد. اهداف مرحله‌ی دوم نیز به سرعت تأمین شدند و در این مرحله تمامی نیروهای دشمن در محاصره‌ی رزمندگان اسلام قرار گرفتند. روز سوم، پادگان زمقی به تصرف نیروهای ایرانی قرارگاه فتح درآمد و نزدیک ظهر به دروازه‌های شهر دوجیله رسید.

مرحله‌ی سوم عملیات با آغاز شامگاه 26 اسفند آغاز شد و تمامی نیروهای حاضر در عملیات از محورهای مختلف به دروازه‌ی دوجیله رسیدند و در مرحله‌ی چهارم پیش‌روی‌ها ادامه یافت و در مرحله‌ی پنجم که شب هفتم عملیات انجام شد و بعدها به نام بیت‌المقدس 4 نامیده شد، منطقه‌ی وسیعی از خاک دشمن تصرف شده و روستاهای وسیعی از خاک دشمن تصرف شده و روستاهای بسیاری آزاد شدند.

در این عملیات، علاوه بر اسارت بیش از 6 هزار نفر از نیروهای دشمن، بیش از 100 دستگاه تانک و نفربر و چندین قبضه توپ و کاتیوشا و خودروی عراقی‌ها منهدم شد. همچنین حدود 40 دستگاه تانک، 3 دستگاه نفربر ام 113، 50 تا تا 60 عراده انواع توپ، 2 خودروی مخابرات، 3 دستگاه مرکز تلفن 10 شماره‌ای، 2 دستگاه کمپرسی و اقلام دیگر به غنیمت رزمندگان اسلام گرفته شد.

این شکست نیز، همچون برخی موارد گذشته، عراق را که مستأصل از برخورد مستقیم با نیروی نظامی ایران بود، به واکنش ناجوانمردانه کشاند، این واکنش، حمله‌ی هوایی با استفاده از جنگنده‌های روسی میگ و موشک‌های اسکاد و بمب‌های شیمیایی که آلمانی‌ها بیش‌ترین نقش را در تجهیز عراق به این موشک‌ها و بمب‌ها داشتند بود.

پس از اتمام و موفقیت والفجر 10، عراق با هدف تضعیف روحیه‌ی مردم و واداری مسئولان جمهوری اسلامی ایران به پایان دادن جنگ، موشک‌باران تهران را در واپسین روزهای اسفند سال 1366 آغاز کرد که چهارمین مرحله از جنگ‌های شهری در زمان دفاع مقدس بود.

ایران در واکنش به این اقدام اعلام کرد که تنها به اقدامات تلافی‌جویانه اکتفا خواهد کرد.

به هر حال موشک‌باران اسفند 1366 در تهران نیازمند پاسخی قاطع بود که البته در خلال آن نیز عملیات والفجر 10 برگزار شد. و نتایج درخشان آن در کنار مقاومت مثال‌زدنی مردم، باز هم ارتش بعث عراق و در رأس آنها، صدام و حامیان غربی و عربی‌اش را ناکام گذاشت.

حکام بعثی عراق با حمله‌ی شیمیایی با گاز سیانور به شهر حلبچه و کشتن بیش از 5 هزار کرد بی‌گناه و هزار زخمی - که در ابتدا از چشم دنیا پنهان ماند - جنایت دیگری را رقم زدند.

با درخواست کمک بین‌المللی ایران برای مداوای مجروحان حادثه‌ی بمباران شیمیایی حلبچه و پخش تصاویر قربانیان این حادثه که بیشتر زنان، کوکان و افراد مسن بودند، باعث شد تا واکنش‌های جهانی در این خصوص صورت گیرد.

بمباران شیمیایی حلبچه از سوی دولت بعث عراق واکنش افکار عمومی در تمام دنیا را برانگیخت.