سخن گفتن از مقام علمی آن فقیه بزرگ، هم فخر است و هم سخت

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مراسم تجلیل از مقام علمی فقیه عظیم الشأن مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی و نکوداشت هفتادمین سال تألیف کتاب شریف «منتخب الاثر»، روز چهارشنبه 18 اسفند ماه، با حضور خانواده حضرت آیت الله صافی گلپایگانی، حجت الاسلام و المسلمین محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری، حجج الاسلام رضا مختاری، محمدعلی مهدوری راد، حسن طارمی، یاسر احمدوند معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا مختارپور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی و جمعی از اساتید و فضلای حوزه و دانشگاه و مسئولان فرهنگی کشور برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی، رئیس دفتر مقام معظم رهبری طی سخنانی گفت: «امروز که خدمت آقا عرض کردم که چنین برنامه‌ای هست و من در آن شرکت می‌کنم به همه شما سلام رساندند. گاهی که ذکر خیری از این بزرگوار می‌شود جز با تجلیل، تکریم و احترام چیز دیگری از مقام معظم رهبری نسبت به ایشان مشاهده نکردیم به خصوص پیام پر ارزش و پر محتوایی که مقام معظم رهبری به مناسبت درگذشت آن بزرگوار صادر کردند واقعاً بی‌نظیر است. به خصوص شاه بیت این پیام این است که فرمودند من از نظرات ایشان استفاده می‌کردم در مسائلی که گاه پیش می‌آمد.»

وی در ادامه به بیان بخشی از ویژگی‌های آیت‌الله صافی گلپایگانی پرداخت و گفت: «یکی از بلاهایی که در جامعه ما وجود دارد حجاب معاصرت است. در زمانی که عالم بزرگواری مانند کوهی در گوشه‌ای نشسته است، اهمیتی که لازم است به این عالمان نمی‌دهیم؛ اما آنگاه که از دست رفتند، تازه معلوم می‌شود که این عالم چه کسی بوده است.»

رئیس دفتر مقام معظم رهبری با اشاره به جلسات متعددی که بعد از وفات آیت‌الله صافی گلپایگانی برگزار شده است، گفت: «از فرزند ایشان خواسته‌ام این گفته‌ها و سخنرانی‌ها را که در طول چهل روز درگذشت آیت الله صافی گلپایگانی در نقاط مختلف کشور و خارج از کشور گفته شد و بیان کردند را به صورت مجموعه‌ای دربیاورند و منتشر شود چرا که ارزشمند است.»

حجت الاسلام محمدی گلپایگانی، ویژگی‌های فردی آیت الله العظمی صافی گلپایگانی را بر شمرد و گفت: «اولین ویژگی آیت‌الله صافی گلپایگانی، تقوا بود. ایشان خداباور بود. خدا را احساس می‌کرد. خود را همیشه در محضر خدا می‌دید. همان جمله ای که امام راحل (ره) فرمودند: عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید. مرحوم آیت‌الله صافی در گفتار، کردار، سکوت و حرف واقعاً خداباور بود. ویژگی دوم ایشان این است که آنچه شرع مقدس اسلام حرام یا واجب کرد، جزء به جزء عمل می‌کرد؛ مثلاً امر به معروف؛ اگر خلاف، خطا یا انحرافی می‌دید ملاحظه نمی‌کرد و آنچه را که تشخیص می‌داد خلاف است، مطرح می‌کرد. یکی دیگر از ویژگی های ایشان این بود که به روز بودند. با این‌که در حاشیه بود، اما در عین حال در متن حضور داشت. اگر جمله خلافی در گوشه‌ای در یک روزنامه‌ای نوشته می‌شد بلافاصله ایشان تذکر می‌داد.»

رئیس دفتر مقام معظم رهبری دیگر ویژگی‌های آیت‌الله صافی گلپایگانی را ارادت به اهل بیت (ع) عنوان کرد و گفت: «همه شاهد هستیم که در مراسمی که در دفتر یا منزل ایشان برای اهل بیت (ع) برگزار می‌شد، وقتی نام مبارک حضرت فاطمه (س) و امام حسین (ع) آورده می‌شد خوددار نبود، به تمام صورت گریه می‌کرد؛ اشک می‌ریخت، بر زانو می‌زد و گاهی شاید عمامه از سر برمی‌داشت. ایشان نسبت به اهل بیت (ع) از خود بی‌خود بود به همین دلیل اهل بیت (ع) او را به آرزویش رساندند و در کنار مرقد حضرت اباعبدالله حسین (ع) به خاک سپرده شد. ایشان نهایت ارادت را نسبت به اهل بیت (ع) داشتند.»

رئیس دفتر مقام معظم رهبری با اشاره به نقش علما در زمان غیبت امام زمان (عج) اضافه کرد: «اگر امام راحل، انقلاب کرد، به تنهایی این کار را نکرد. علمای بزرگ ما زحمات فراوانی از زمان غیبت کبری تاکنون کشیده‌اند. اگر نبود آنچه این علما نوشتند و سینه به سینه گفتند و به نسل بعد منتقل کردند ما امروز چطور می‌توانستیم بفهمیم وظیفه ما در مقابل خداوند چیست؟ امام این قوه را به فعلیت آورد و عَلَم مبارزه را روشن کرد.»

حجت‌الاسلام گلپایگانی به نقش استعماری دولت های بیگانه به ویژه انگلیس در ایجاد تفرقه در جهان اسلام اشاره کرد و افزود: «همان کاری که زمان جاهلیت قبل از اسلام کفار قریش می‌کردند و اساساً مرکز فساد و فحشا مکه معظمه بود، دختر می‌کشتند، شراب‌خواری می‌کردند و...، اکنون هم همان جاهلیت به شکل مدرن است. اکنون ظرفیت و توسعه فساد با زمان جاهلیت قبل از اسلام قابل مقایسه نیست. چه کار می‌کنند این دولت‌های فاسد جهان خوار؟ اینها دولت‌ها را از بین برده‌اند، ملت‌ها را از بین برده‌اند. اگر امروز این تکه‌های مختلف کشور اسلامی که پاره پاره شده؛ شام، فلسطین، لبنان و ایران از جمله این کشورهای اسلامی هستند که همه نقشه‌های آنها بود. در همین جنگ امروز اوکراین هم نقشه آنها این بود که روسیه را به همین وضعیت گرفتار کنند.»

پاسخ‌های پدرانه آیت‌الله‌العظمی صافی گلپایگانی به جوانان

علیرضا مختارپور رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن گرامیداشت نام و یاد فقیه عظیم الشأن مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، گفت: «برگزاری مراسم تجلیل از مقام علمی فقیه عالی مقام مرحوم حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی در ایام مبارک شعبان المعظم به عنوان اولین برنامه تجلیل از مفاخر علمی فرهنگی در دوره جدید سازمان استاد و کتابخانه ملی نعمت و افتخاری است برای این سازمان و خدای متعال را بر این نعمت شاکرم.»

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با بیان اینکه وظیفه خود را ترویج و تبلیغ فرهنگ کتاب و کتابخوانی برای نسل جوان می داند به معرفی کتاب «با جوانان» به شرح مجموعه اخلاقی، تربیتی، رهنمودهای اخلاقی این فقیه عالیقدر پرداخت و گفت: «کتاب «با جوانان» مجموعه اخلاقی، تربیتی از رهنمودهای حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی است. این کتاب در سال 1377 توسط نشر راسخون منتشر شد. همین کتاب بعدها در سال 90 با عنوان «با جوانان» توسط مسجد جمکران نیز منتشر شده است. این کتاب 120 صفحه رُقعی بیشتر ندارد و مجموعه‌ای است در سه فصل، نصایح، تعلیم و تربیت و ازدواج و عمدتاً پاسخ‌های آن مرحوم به 26 پرسش است که برای ایشان ارسال شده است.»

مختارپور در ادامه معرفی کتاب افزود: «دو نامه، یکی به فرزندشان جناب آقای مرتضی صافی که افتخار داریم و در این مراسم حضور دارند و همسر ایشان در زمانی که برای تحصیل علم عازم سفر به خارج از کشور بودند و پس از بازگشت به کشور به مردم خدمت می کنند، در این کتاب وجود دارد. لحن صمیمی و سرشار از محبت و نگاه پدرانه و لبریز از عاطفه ایشان در بیان معارف و اصول دینی و اخلاقی باعث شده تا هر خواننده‌ای که این کتاب را میخواند خود را مخاطب صمیمی پاسخ‌های ایشان بداند و از دریای معرفت ناب اسلامی که در کلمه کلمه این کتاب آمده سیراب شود.»

وی در ادامه به بیان پاسخ مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی به یکی از سؤال‌های ارسال شده به ایشان اشاره کرد و گفت: «یکی از سؤال‌ها با لحن و نثر جوانان امروزی نوشته شده و در قالب سؤال هفتم در صفحه 35 منتشر شده است، که متن سؤال این‌گونه است: «بسم الله الرحمن الرحیم. محضر مبارک آیت الله العظمی صافی گلپایگانی دامت برکاته. اگر روزی قرار باشد خدای متعال یک آرزوی شما را برآورده کند در این صورت بهترین و مهم‌ترین خواسته و آرزوی حضرت عالی از خدای سبحان چه خواهدبود؟» آن مرحوم مقدمه‌ای نوشته‌اند اما در صفحه 38 در پاسخ چنین اشاره می‌کنند: «پرسش جالب و مهمی است که غیر از ائمه اطهار (ع) که راسخان در علم و معادن بصیرت و معرفت و کمالات عالیه و ملهم به الهامات خاصه ربانی هستند کسی نمی‌تواند جواب کافی و شافی برای آن بدهد. نمی‌دانم از خدای متعال با چنین شرطی که یک آرزو و حاجتم برآورده شود چه بخواهم و کدامیک از حوائج خود را مسئلت کنم؛ آیا از درگاه او ایمان ثابت و رضا و رضوان بخواهم یا فرج ظهور آقا حضرت صاحب الامر را مسئلت نمایم. یا عرض کنم الهی فَاجعَلنِی کَمَا تُحِبُ و ما ترضی، یا برای همه بندگان خدا خیر و سعادت دنیا و آخرت را بخواهم و یا و یا..... و اینک خدای متعال را «بَاسِطَ الیَدَینِ بِالعَطِیَه» می‌دانم و می‌دانم هر چه از خزائن رحمت و کرم او بخشش و انفاق شود چیزی کم نمی‌شود و همه دعاها را مستجاب می‌فرماید.»

یقین به مهدویت با خواندن 1300 روایت

آیت‌الله رضا استادی در پیام تصویری به مراسم بزرگداشت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، به تشریح مراحل تالیف و انتشار کتاب منتخب الاثر و ویژگی‌های آن پرداخت و تاکید کرد آنانی که در پی یقین هستند کتاب «منتخب الاثر» را بخوانند.

آیت‌الله رضا استادی در بیان جامع بودن کتاب منتخب الاثر افزود: «در کتاب «منتخب الاثر» مسائل مهم مهدویت مانند طولانی بودن غیبت مستند به یک، دو یا پنج روایت نیست و آن‌طور که من مطالعه و یادداشت کرده‌ام برخی از عناوین 140 تا 150 روایت دارد. آنانی که در پی یقین هستند و درصدد هستند اعتقاداشان محکم و شبهاتشان برطرف شود این کتاب با آماری که در آن است را ملاحظه کنند حتما یقین پیدا می‌کنند.»

ایشان به نقش کتاب منتخب الاثر در برخورد با شبهات اشاره کرد و گفت: «بسیاری از شبهاتی که در زمان ما مطرح می‌شود را می‌توان با مراجعه به این کتاب و روایات برطرف کرد چون هرچه روایات بیشتر باشد، بیشتر مورد یقین قرار می‌گیرد. بحث یک یا دو روایت نیست، بلکه 1300 روایت است و در برخی از موضوعات بیش از 100 روایت نقل شده و هرکسی ببیند و مطالعه کند بیشتر یقین می‌کند.»

امروز ابتکار و بدیع بودن «منتخب الاثر» مشخص است

در ادامه مراسم، پیام آیت‌الله امامی کاشانی به این همایش پخش شد. در این پیام، آیت‌الله امامی کاشانی به معرفی ویژگی‌های شاخص کتاب «منتخب الاثر» پرداخت و گفت: «معنویت آیت‌الله صافی گلپایگانی، اخلاص ایشان و عشق ایشان به اهل بیت علیه السلام در تاثیر دینی کتاب منتخب الاثر در دل‌های خوانندگان بسیار موثر بود. کتاب «منتخب الاثر» تالیف مرحوم آیت‌الله آقای صافی اعلی الله مقامه آن زمان که منتشر شد خیلی بدیع و نو بود. حالا هم که کتاب را نگاه می‌کنیم، ابتکار، زنده بودن، نو بودن و منطبق با زمان بودن را در آن به خوبی می‌بینیم.»

ایشان ادامه داد: «مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی، کتاب‌هایی که درباره حضرت نوشته شده بود را در منتخب الاثر از شیعه و سنی نقل کرده‌اند و این کار ایشان کاری تازه بود. علمای شیعه و محدثین معمولا در کتاب‌هایی که درباره حضرت نوشته‌اند روایات شیعه را نقل کرده‌اند ولی ایشان هم از اهل سنت و هم از شیعه مطلب آورده و این یک نکته بسیار مهمی است و اولین امتیاز کتاب «منتخب الاثر» است که موجب شد به عنوان کتابی بسیار مؤثر مطرح شود و با نظم و ترتیب و شمارش احادیث این کتاب بی‌نظیر جلوه کرد.»

زندگی‌نامه خودنوشته آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی

حجت‌الاسلام رضا مختاری، استاد حوزه و مؤلف کتاب «سیمای فرزانگان»، با اشاره به این‌که در دیوان شعری از شاعر سوری احمدبن حاج رشید مندو شرح ثنای کتاب شریف «منتخب الاثر» آمده است، گفت: «در سال 1379 قمری یعنی 64 سال پیش دیوانی از شاعر سوری به نام احمد بن حاج رشید مندو، به نام «سوانح الأفکار فی مدح الرسول و آله الأطهار» چاپ شده است، که در این دیوان شعری در تقریظ و ثنای کتاب شریف «منتخب الاثر» است. این شعر نشان می‌دهد که 64 سال پیش کتاب «منتخب الاثر» به دست این شاعر رسیده است.»

او در ادامه، به نقش آیت‌الله صافی گلپایگانی در حفظ و نشر میراث مکتوب شیعه اشاره کرد و گفت: «توجه به حفظ میراث تشیع و نشر میراث مکتوب شیعه از دیگر خدمات ایشان است. از جمله زمانی خدمت ایشان پیشنهاد برای خرید تعدادی نسخه خطی نفیس بود که معتقد بودند اگر خریداری نشود ممکن است به خارج از ایران منتقل شده و از دسترس خارج شود. ایشان فرمودند که شما خرید این‌ها را برای حفظ میراث تشیع و نشر شیعه مفید و لازم می‌دانید؟ بنده و یکی از دوستان به ایشان گفتیم بله حتماً لازم است. بلافاصله دستور دادند پول کتاب‌ها پرداخت شود و نسخه‌ها تهیه و عکس‌برداری و به آستان قدس رضوی منتقل شد.»

مختاری اظهار داشت: «همچنین کتابخانه «ممتاز العلماء» در لکهنوی هند در دسترس ما نبود و شامل اسناد بسیار زیادی از شیعه از جمله حدود 20 نامه از صاحب جواهر بود که اصل نامه‌ها آنجاست. ایشان تمام هزینه این کتابخانه را پرداختند و تصویری از کل دو هزار نسخه کتابخانه تهیه و در اختیار مؤسسات قرار گرفت.»

او با اشاره به اخلاق نبوی و تواضع ستودنی حضرت آیت الله صافی گلپایگانی خاطر نشان کرد: «هر قدم و کاری که تشخیص می‌داد به نفع شیعه است استنکاف نمی‌کرد و با ذوق و شوق انجام می‌داد و در قبال این همه اسناد و نسخه‌هایی که در اختیار ما می‌گذاشت به هیچ شکلی کم‌ترین منت و توقعی نداشت.»

سخن گفتن از مقام علمی صافی گلپایگانی هم فخر است و هم سخت

حجت‌الاسلام محمد علی مهدوی‌راد استاد حوزه و دانشگاه، از دیگر سخنران های این مراسم، با اشاره به این مطلب که سخن گفتن در محفلی به یاد عالمی بزرگ و امیر قلم حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی هم فخر است و هم سخت، گفت: «چند آیه و روایت را توضیح می‌دهم و می‌خواهم در حد فهم خودم چهره منور ایشان را ببینم و نشان دهم. ما عمل صالح، حَسَن و فاسد داریم. عمل صالح عملی است که به لحاظ خاستگاه خدایی باشد و در همه آیاتی که عمل صالح مطرح شده قبل از آن ایمان بیان شده است و به لحاظ ظرف وقوع یعنی زمان و جغرافیایی که در آن قرار می‌گیرد باید ضروری‌ترین باشد. فرض کنید مومنی تنگ دست است و اظهار نیاز می‌کند و مومن دیگری مشغول عمل مستحبی است. رسیدگی به مومن تنگ دست عمل صالح است چون در آن مرحله این کار ضروری و لازم است. بنابراین اگر کسی آگاهی این را داشته باشد که افزون بر اینکه عمل را برای خدا انجام دهد، بداند که چه زمانی وقت حرف زدن، قلم زدن، فریاد زدن یا سکوت کردن است عملش می‌شود عمل صالح. برای همین است که از جمله مصادیق این استثناء که «الا الذین امنوا و عملوا الصالحات»؛ حضرت علی و امام حسین (ع) هستند. علی (ع) تمام زندگیش حرکت در عین نیاز، ضرورت، کارآمدی و نقش آفرینی است.»

این قرآن پژوه و دانشیار دانشگاه تهران در بیان نقش علمای دین با اشاره به روایتی از امام صادق (ع) گفت: «امام صادق (ع) می‌فرمایند: «علمای شیعه ما، نگهبانان مرزی هستند که در آن سویش ابلیس و دیوهایش قرار دارند و علما جلوی یورش آنها به شیعیان ما و تسلط یافتن ابلیس و پیروان او بر ایشان را می‌گیرند»، با این روایت در می یابیم که مرزبان باید حوزه مرزبانی خود را بشناسد وگرنه نمی‌تواند مرزبانی کند، ابزاری را هم که باید با آن از مرز دفاع کند را نیز باید بشناسد، دشمن را هم باید بشناسد. اگر عالمی متوجه شد که زمان چه اقتضایی دارد و باید چه بنویسد و چگونه بنویسد مرزبان و عالم شیعه است.»

حجت‌الاسلام مهدوی‌راد افزود: «در ادامه حدیث آمده است که عالم باید بداند آن‌چه که باید و شاید است و نقش آفرینی کرده و انسان را به بلندی‌ها می‌رساند، معارف آفتاب گون ثقلین است و بس.»

استقبال عالمان مصری از کتاب «مع الخطیب فی خطوطه العریضه»

او در ادامه به کتاب «مع الخطیب فی خطوطه العریضه» آیت‌الله صافی اشاره کرد و گفت: «بسیاری از عالمان مصری در استقبال و تأیید این کتاب نامه نوشته‌اند. ای کاش در چاپ جدید این کتاب این نامه‌ها چاپ می‌شد. ادب نفس و ادب بحث در این کتاب به زیبایی و آمیختگی با آیات و روایات رسول‌الله ذکر شده است.»

حجت‌الاسلام مهدوی‌راد درباره کتاب کوچک «ایران تسمع و تجیب؛ ایران می‌شنود و جواب می‌دهد» گفت: «ایشان دقیقاً کسی است که تجسم عینی عمل صالح و کار برای خدا است و دقیقاً آگاه است از اینکه چه زمانی این کار انجام بشود و چه زمانی وقت حمله، ایستادن، فریاد زدن است.»

نحوه ورود آیت الله گلپایگانی به بحث حضرت ولی عصر (عج) شاهکار بوده است

در ادامه این مراسم، حجت‌الاسلام حسن طارمی مدیر علمی دانشنامه جهان اسلام گفت: «بسیار فکر کردم که درباره مقام علمی آیت الله صافی گلپایگانی چه بگویم و بهتر دیدم از تجربیات خودم در مواجهه با کتاب «منتخب الاثر» بگویم. سال 1354 دانشجو بودم در آن زمان سؤال‌های بسیاری درباره غیبت داشتم دو کتاب برای بنده مهم بود که یکی کتاب «منتخب الاثر» بود.»

او در ادامه به تعدادی از کتاب‌هایی که به عنوان مرجع در بین علما مطرح است اشاره کرد و گفت: «آیت‌الله صافی این کتاب‌ها را به عنوان مرجع آورده است و از 100 منبع شیعی درجه اول نیز استفاده کرده است.»

مدیر علمی دانشنامه جهان اسلام در ادامه به شیوه ورود به موضوع مهدویت در این کتاب اشاره کرد و گفت: «از بزرگ متقدمان ما یک نفر یعنی مرحوم نعمانی به این موضوع توجه کرده است که موضوع حضرت ولی عصر قبل از اینکه تاریخی باشد کلامی است.»

حجت‌الاسلام طارمی افزود: «نحوه ورود ایشان به بحث حضرت ولی عصر (عج) در متون این دوره تاریخی شاهکار بوده است و می‌دانید که بخش عمده روایت‌های 12 امام متعلق به اهل سنت است. آدرس‌هایی که ایشان بیان کرده‌اند بسیار دقیق بود، روش ارائه مطالب، پیشگیری از تکرار و هم پوشی مطالب نیز بسیار دقت شده است.»

وی اضافه کرد: «آقای صافی بسیار توجه داشتند که مسئله مهدویت ایجاباً مسئله اسلامی است و همه مذاهب اسلامی ایجاباً اعتقاد به آن دارند. این خیلی مهم است و خودشان هم می‌گویند من این را نوشتم تا هیچ کس نتواند ادعا کند که مهدی است؛ یعنی در جامعه شیعه جلوی هر انحرافی گرفته شده است.»

برگزاری نمایشگاهی از اسناد و تصاویر مربوط به دوران حیات آیت الله صافی گلپایگانی و همچنین آثار و تالیفات ایشان از دیگر بخش های جنبی این مراسم بود.

5757