ضرورت دیپلماسی و عبور از خودستایی

نشریه فارن پالیسی در تحلیلی به قلم دنیل سی. کورتزر، سفیر سابق ایالات متحده در مصر و اسرائیل، و آرون دیوید میلر، عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، نوشت: بنیامین نتانیاهو در حالی وارد واشنگتن شده است که با دونالد ترامپ بر سر حملات اخیر به ایران همراه شده اند. این حملات که تاسیسات هسته ای ایران از جمله سایت غنی سازی فردو را هدف قرار داد، به زعم حامیان آن، برنامه هسته ای ایران را به عقب رانده است. ترامپ با افتخار از تصمیم خود برای حمله به ایران یاد می‌کند و نتانیاهو نیز آن را دستاوردی بزرگ برای رژیم صهیونیستی تلقی می‌کند. اما ناظران بین‌المللی هشدار می‌دهند که این گونه تحرکات نظامی، بدون وجود یک نقشه راه دیپلماتیک، می‌تواند منطقه را بیش از پیش در چرخه تنش و ناامنی گرفتار کند.

در سایه این دیدار، گزارش هایی از گفت وگوهای محرمانه میان مقامات رژیم صهیونیستی و دولت جدید سوریه به رهبری احمد الشرع منتشر شده و احتمال دستیابی به توافقی محدود در زمینه امنیت مرزی را مطرح کرده اند. هرچند چنین توافقی به معنای عادی سازی روابط نیست - با توجه به مواضع تل آویو درخصوص بلندی های جولان - اما در مقایسه با گذشته، می‌تواند به عنوان گامی محتاطانه در مسیر کاهش تنش تلقی شود. ایالات متحده نیز در اقدامی بی سابقه بخشی از تحریم های قبلی علیه سوریه را تعلیق کرده، که خود نشانه ای از تغییر احتمالی در رویکرد واشنگتن نسبت به برخی بازیگران منطقه ای است.

در همین حال، ترامپ اعلام کرده نتانیاهو با طرحی برای آتش بس 60روزه به همراه مبادله گروگان ها موافقت کرده است. اگر این توافق به اجرا درآید، گرچه به درگیری در نوار غزه پایان نخواهد داد - زیرا نخست وزیر رژیم صهیونیستی برای حفظ ائتلاف افراطی خود ناگزیر به ادامه عملیات جنگی است - اما می‌تواند فرصتی برای کاهش موقت خشونت ها و رساندن کمک های بشردوستانه فراهم آورد. این توافق، برای هر دو طرف سودآور است. از یک سو، نتانیاهو برای تثبیت جایگاه خود در داخل فرصت می‌یابد و از سوی دیگر، ترامپ می‌تواند از آن به عنوان یک دستاورد دیپلماتیک در بازگشت احتمالی به قدرت بهره برداری کند. جالب آنکه ترامپ با عبور از خطوط قرمز عرف دیپلماتیک، مستقیما خواستار توقف روند محاکمه نتانیاهو شده است؛ موضوعی که اکنون به بحثی جدی در محافل سیاسی تل آویو تبدیل شده و احتمال مصالحه قضایی را افزایش داده است.

اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که این روابط به ظاهر نزدیک، بیش از آنکه نشانه ای از ثبات باشد، حاکی از شکنندگی شدید مناسبات است. شخصیت غیرقابل پیش‌بینی ترامپ، تصمیم‌گیری های لحظه ای او و عدم‌پایبندی اش به اصول پایدار، بارها در گذشته موجب بروز تنش در روابط واشنگتن با تل آویو شده است. در ماه های گذشته، ترامپ بدون اطلاع رژیم صهیونیستی با حماس وارد گفت وگو شد، با حوثی ها آتش بس دوجانبه امضا کرد و حتی بخشی از تحریم ها علیه سوریه را لغو کرد؛ اقدامات یک جانبه ای که باعث سردرگمی و نگرانی متحدانش شد. با وجود این سابقه، ترامپ اولین رئیس جمهور ایالات متحده بود که به طور مستقیم تاسیسات هسته ای ایران را هدف قرار داد؛ اقدامی که رژیم صهیونیستی سال‌ها در پی آن بود اما جرات اجرای آن را نداشت. این دوگانگی در رفتار ترامپ، نشانه ای از نداشتن راهبردی روشن و ثبات در تصمیم‌گیری هاست؛ موضوعی که هرگونه تکیه به حمایت های واشنگتن را با تردید مواجه می سازد.

از سوی دیگر، آنچه در حاشیه این دیدار بیش از هرچیز غایب است، صدای دیپلماسی واقع گرایانه و پایدار است. حتی منتقدان سرسخت ترامپ نیز امیدوارند که نتیجه این سفر، نه صرفا نمایش قدرت، بلکه گامی واقعی در مسیر کاهش بحران انسانی در غزه، توقف کشتار و آغاز گفت وگوهای سیاسی باشد. بسیاری خواهان آن اند که واشنگتن، به ویژه در شرایط فعلی، نقشی فعال در ترسیم «روز بعد» برای غزه ایفا کند؛ روزی که در آن، نه تنها امنیت و بازسازی، بلکه آینده ای مبتنی بر گفت وگو ممکن باشد.

همچنین بازگشت ایران به مسیر گفت وگوهای هسته ای و طراحی یک نقشه راه منطقه ای برای کاهش تنش با حضور همه بازیگران، ضرورتی انکارناپذیر است. منطقه نمی‌تواند صرفا با اقدامات نظامی و توافق های لحظه ای اداره شود. چالش های امروز خاورمیانه نیازمند تصمیم‌گیرندگانی با نگاه راهبردی، صبور و آینده نگر است؛ ویژگی هایی که هم در سطح منطقه و هم در سیاست خارجی آمریکا، این روزها کمیاب شده اند. در 22ماه گذشته، تحرکات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی منطقه را به شکلی بی سابقه در مسیر بحران‌های امنیتی سوق داده اند. اکنون، اگر قرار است راهی به سوی ثبات گشوده شود، آن راه از مسیر دیپلماسی می گذرد؛ دیپلماسی ای که با واقع گرایی، همدلی و شجاعت سیاسی، بتواند آینده ای بهتر را از دل این آشفتگی بیرون بکشد.