موج‌سواری با یک خبر جعلی؛ شگرد رسانه‌ای مخالفان بودجه
تهران - ایرنا - براساس داده‌کاوی ایرنا، با وجود اینکه مضمون «عوارض خروج» از پرتکرارترین مقوله‌ها و کلیدواژه‌های توئیتری‌ها درباره لایحه بودجه 1401 بوده اما نه تنها سهم بسیار اندکی داشته بلکه دغدغه بخش گسترده‌ای از توده مردم نبوده است تا شائبه فضاسازی رسانه‌ای علیه بودجه تقویت شود.
یکشنبه 21 آذر، رئیس جمهوری با حضور در مجلس، لایحه بودجه 1401 را به رئیس مجلس تقدیم کرد. ساعتی از ارائه لایحه و انتشار آن در رسانه‌ها نگذشته بود که فعالان سیاسی و روزمره‌نویس‌های فضای مجازی، به دنبال کنکاش از آمارها و ارقام آن پرداخته و تلاش خود را برای پیدا کردن ایرادهای مرتبط یا غیرمرتبط پیرامون جزئیات و کلیات بودجه 1401 آغاز کردند.
از جمله مواردی که در لایحه بودجه، مورد ابهام برخی سایت‌ها و کانال‌های خبری قرار گرفت، ارقام تعیین شده از درآمدهای دولت از عوارض خروج از کشور بود. آن هم با مقایسه رقم 110 میلیارد تومانی درآمد دولت از عوارض خروج از کشور در بودجه امسال با رقم درآمد 1500 میلیارد تومانی در نظر گرفته شده در لایحه بودجه سال آینده برای عوارض خروج از کشور. فضاسازی از ارقام و بندهای مختلف لایحه بودجه، نه تنها در سایت‌های مختلف، بلکه در فضای مجازی بویژه توئیتر نیز بازنشر شد و حملات تندی علیه دولت صورت گرفت آن‌هم بدون اینکه جزئیات دقیقی از ارقام در لایحه بودجه مشخص شده باشد. براین اساس، بخش داده‌کاوی اداره کل پژوهش ایرنا با بهره‌گیری از سامانه پایشگر هشتگ لابراتور دانشگاه تهران، اطلاعات توئیتری مرتبط با لایجه بودجه 1401 را استخراج و مورد تحلیل قرار داد. این پژوهش در بازه زمانی 20 تا 29 آذرماه و در اوج اظهارنظرها در توئیتر فارسی پیرامون لایحه بودجه 1401 انجام شده است.
نگاه آماری در توئیتر براساس داده‌های استخراج شده از سامانه هشتگ آزمایشگاه داده دانشگاه تهران، تعداد کل توئیت‌های منتشرشده با موضوع «واکاوی تصویر بودجه 1401 در میان کاربران تاثیرگذار توئیتر فارسی» در بازه زمانی 20 تا 29 آذر، 90 هزار و 655 توئیت است که از سوی 29 هزار و 299 منبع منحصر به فرد منتشر شده است. تقسیم تعداد توئیت بر تعداد منبع یا کاربر، عدد 3.09 را نشان می‌دهد؛ بر این اساس، این موضوع، سوژه‌ای فراگیر و پرچالش درمیان کاربران توئیتر بوده است.
نمودارهای روندنما برای بررسی روند انتشار و میزان لایک و بازنشر مطالب سه نمودار روندنما در بازه زمانی 20 تا 29 آذر ارائه شده است:
روند هر سه نمودار بالا به طور کلی یکسان و با نقطه اوجی در روز 22 آذرماه همراه بوده است. 21 آذرماه لایحه بودجه 1401 به مجلس ارائه شد و 22 آذر با انتشار نخستین بخش‌های لایحه بودجه، بیشترین واکنش کاربران توئیتر به این موضوع بود. حدود 30 هزار توئیتی که در این روز منتشر شد، 250 هزار لایک گرفت و بیش از 20 هزار بار بازنشر شد اما در ادامه همچنان که مشاهده می‌شود با روندی رو به افول و کاهشی مواجه‌ایم به‌گونه‌ای که یک هفته بعد از ارائه لایحه بودجه، در 29 آذرماه، میزان تولید محتوا به نزدیک صفر رسید.
تحلیل کلی نمودار روندنما (تعداد مطالب، تعداد لایک‌ها و تعداد بازنشرها) نشان می‌دهد روند واکنشی کاربران توئیتر، موجی زودگذر بوده، به‌گونه‌ای که پیش از 21 آذرماه، واکنش‌ها به بودجه بسیار کم و بعد از 22 آذرماه میزان تولید محتوا به طور چشمگیری کاهش یافت؛ به‌طوری که با یک خبر، یک‌باره اوج تولید محتوا صورت می‌گیرد و پس از چند ساعت موج، به سرعت روند کاهشی می‌یابد. در اینجا نیز خبر غیرواقعی افزایش عوارض خروج تا 5 میلیون تومان، فضای مجازی و به‌ویژه توئیتر فارسی را یک‌باره تحت تاثیر قرار داد و موج واکنش‌ها و انتقادها را به دولت را به همراه داشت؛ حال آنکه پس از تکذیب این خبر و سردشدن تب احساسی کاربران، این روند، تولید محتوا شیبی نزولی گرفت.
تحلیل محتوا و بررسی کمی پژوهش برجسته‌ترین موارد استخراج شده در تولیدمحتوای مربوط به لایحه بودجه 1401 به ترتیب، شامل موارد زیر است:
عوارض خروج از کشور عوارض خروج از کشور، برجسته‌ترین و شاخص‌ترین مقوله‌ای بود که کاربران توئیتر فارسی در ارتباط با لایحه بودجه 1401 درباره آن ابراز نظر کرده‌اند. این فراوانی و گستردگی واکنش‌ها به‌اندازه‌ای بود که هشتگی با عنوان #عوارض_خروج در توئیتر و دیگر پلتفرم‌های مجازی ترند شد. عمده محتوای مربوط به این مضمون، انتقادی بوده و بیشتر کاربران به شایعه افزایش عوارض خروج تا 5 میلیون تومان واکنش نشان داده‌اند. هرچند مقام‌های ذیربط این شایعه را رد کردند اما نه تنها تکذیبیه این خبر آنچنان در فضای توئیتر بازتاب پیدا نکرد، بلکه برخی فعالان سیاسی مخالف دولت، این تائید و تکذیب‌ها را یکی از تمهیدات دولت برای افزایش تدریجی عوارض خروج از کشور بیان کرده‌اند.
یک فعال رسانه‌ای اصلاح‌طلب در توئیتی در پاسخ به خبر اقتصادنیوز در ارتباط با افزایش 14 برابری عوارض خروج و افزایش آن تا 5 میلیون تومان نوشت:
دنبال‌کنندگان شبهه عوارض خروج 5 میلیون تومانی، با استناد با رقم 110 میلیارد تومانی درآمد دولت از عوارض خروج از کشور در بودجه 1400، رقم عوارض 1500 میلیارد تومانی در نظر گرفته شده در لایحه بودجه سال آینده را به معنای رشد شدید عوارض خروج از کشور عنوان کردند اما بررسی لوایح بودجه سال‌های پیش از شیوع کرونا نشان می‌دهد، درآمد عوارض خروج از کشور برای امسال در حدود درآمد عوارض سال آینده تعیین شده است و فقط به‌دلیل شیوع کرونا و کاهش مسافرت‌های خارجی، دولت دوازدهم میزان درآمد از این محل را به 110 میلیارد تومان کاهش داد. درواقع میزان درآمد از محل عوارض خروج از کشور در سال‌های 98، 99، 1400 به ترتیب معادل 1400 میلیارد تومان، 1610 میلیارد تومان و 110 میلیارد تومان است. دلیل تعیین رقم 1610 میلیارد تومان برای سال 99 به این دلیل بوده که لایحه بودجه در آذرماه سال 98 تقدیم مجلس شده و این رقم در شرایطی پیش‌بینی و درج شده که هنوز در ایران و جهان ویروس کرونا شیوع پیدا نکرده بود؛ بنابراین درآمد 1500 میلیارد تومانی از محل عوارض خروج از کشور برای سال آینده، 110 میلیارد تومان کمتر از سال 99 و 100 میلیارد تومان (7.1 درصد) بیشتر از سال 98 است. دولت سیزدهم در بودجه 1401، میزان عوارض خروج از کشور را 1,500 میلیارد تومان در نظر گرفته؛ این یعنی 110 میلیارد تومان کمتر از عوارض سال 99 و 100 میلیارد تومان بیشتر از عوارض سال 98؛ بر این اساس می‌توان گفت عوارض سال 1401 در محدوده سال‌های پیش از شیوع کرونا تعیین‌شده است. در واقع جریان از این قرار است که به دلیل کاهش کرونا و افزایش احتمالی سفرهای خارجی، پیشنهاد افزایش عوارض نه برای تک تک مسافران بلکه به طور مجموع، در بودجه 1401 مطرح شده است. سال گذشته با توجه به شیوع کرونا و فقدان سفرهای خارجی، این نرخ در بودجه کاهش داشت اما امسال به دلیل بهبود شرایط، پیش‌بینی می‌شود میزان خروج از کشور و سفرهای خارجی در سال آینده بیشتر باشد و با توجه به ارتقای سفرها، مجموع در آمد هم از این بخش بیشتر می‌شود.
بودجه نهادهای نظامی، فرهنگی و سایبری بودجه نهادهای فرهنگی (از قبیل جامعه‌المصطفی، ستاد اقامه نماز، سازمان تبلیغات، موسسه نشر آثار امام، حوزه‌های علمیه) نهادهای نظامی (همچون سپاه پاسداران و برخی مراکز وابسته همچون قرارگاه خاتم الانبیا) و همچنین نهادهای سایبری (همچون سازمان فضای مجازی سراج) نیز از پربحث‌ترین محتواهای پرتکرار توئیتری‌ها پیرامون لایحه بودجه 1401 بوده است. باوجود اینکه طیف‌های مختلف سیاسی در این مقوله ابراز نظر کردند اما عمده توئیت‌ها، انتقادی و در مخالفت با بودجه‌بندی دولت سیزدهم در تخصیص به این نهادها بوده است. در ارتباط با بودجه فرهنگی، نوعی چالش میان کاربران برانداز خارجی و ارزشی‌های داخلی نیز اتفاق افتاد؛ به‌گونه‌ای‌که ارزشی‌ها در جایگاه حمایت از این بودجه، به اختصاص بودجه‌های چند میلیاردی شبکه‌هایی چون بی‌بی‌سی، ایران اینترنشنال و... برای فرهنگ‌سازی و جنگ نرم با جمهوری اسلامی اشاره داشتند.
سهم گرایش‌های مختلف سیاسی از محتواهای پرتکرار توئیت‌ها در این نمودار نقش گرایش‌های مختلف سیاسی در تولید محتواهای پرتکرارِ استخراج شده، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. در میان طیف‌های سیاسی و غیرسیاسی فعال در توئیتر فارسی، روزمره‌نویس‌ها بیشترین فعالیت و تقلا را در انتشار محتوای مرتبط با لایحه بودجه 1401 داشته‌اند. بعد از این گروه که شامل کاربران سیاسی و غیرسیاسی می‌شوند، اصولگرایان و طیف ارزشی، براساس میزان شاخص تولید محتوا، برجسته شده‌اند. سهم طیف اپوزیسون و برانداز، برخلاف دو طیف قبلی، در انتشار محتوا متفاوت و نوسانی است؛ به‌گونه‌ای که در برخی مضامین همچون عوارض خروج از کشور فعال و در برخی موضوع‌ها همچون بورس، تورم و بودجه نهاد ریاست‌جمهوری، غیرفعال ظاهر شده‌اند. طیف اعتدالیون و حامیان حسن‌روحانی نیز با اینکه جزو کاربران نه چندان فعال در انتشار محتواهای پرتکرار محسوب می‌شوند اما درباره مقوله‌هایی چون بودجه نهاد ریاست جمهوری و سیاست‌های دولت برای حذف ارز ترجیحی و افزایش مالیات، در صدر تولیدکنندگان محتوا قرار گرفته‌اند.
درباره موضوع عوارض خروج از کشور که پرتکرارترین مقوله مورد بحث در این داده‌کاوی است، سهم روزمره‌نویس‌ها و براندازها بیشترین و ارزشی‌ها و اصولگرایان کمترین میزان بوده‌است. باتوجه به ارتباط بیشتر براندازها و اپوزیسون با موضوع ورود و خروج کشور و همچنین توجه کم حامیان دولت و اصولگرایان به این موضوع انتقادی، این نتیجه منطقی به نظر می‌رسد. در ارتباط با بودجه نهادهای فرهنگی، نظامی و سایبری نوعی جدال و چالش میان کاربران ارزشی و اصولگرا و روزمره‌نویس‌های توئیتری شکل گرفته است. مضاف برآن، کاربران برانداز و اعتدالیون نیز در مقام مخالف با بودجه نهادهای فرهنگی، نظامی و سایبری به مخالفت با موضع اصولگرایان و همراهی با روزمره‌نویس‌ها تولیدمحتوا کرده‌اند.
«دعوت به اعتراض و پیش‌بینی فروپاشی» محتوای مورد علاقه و مورد توجه براندازان و اپوزیسون‌های توئیتری بوده که به بهانه ارائه بودجه 1401، بار دیگر مطرح و جزو کم‌محتواترین موضوع‌های این پژوهش به شمار رفته است. بحث بودجه نهاد ریاست‌جمهوری و مقایسه عملکرد دولت روحانی و سید ابراهیم رئیسی، از موضوع‌های مورد توجه اعتدالیون و حامیان‌رسانه‌ای دولت دوازدهم و یازدهم بوده که باعث نوعی جدال میان آنها و کاربران ارزشی و اصولگرا نیز شده بود.
سیاست‌های اقتصادی دولت در ارتباط با حذف ارز ترجیحی و افزایش مالیات، از جمله مضامینی بوده که با اینکه تولیدمحتوای زیادی درباره آن انجام نشده اما سهم چهار طیف فعال توئیتری یعنی اصولگرایان و ارزشی‌ها، اصلاح‌طلبان و اعتدالیون، براندازان و اپوزیسیون و همچنین روزمره‌نویس‌ها تقریبا یکسان بوده است. درباره محتوای کلیات بودجه و اتهام‌هایی که از سوی مخالفان دولت به شیوه و جزئیات بودجه‌نویسی دولت داشته‌اند نیز سهم طیف‌های مختلف سیاسی و غیرسیاسی به‌گونه تقریبا مشابهی قابل رویت است.
در نمودار خطی زیر که نمایشی دیگری از محتوای مقایسه تگ‌های پرتکرار و گرایش‌های کاربران است، فعالیت مستمر و گسترده کاربران روزمره‌نویس به‌خوبی قابل مشاهده است. حضور کاربران ارزشی و اصولگرایان در برخی موضوع‌ها و عدم فعالیت در دیگر محتواها سبب شده تاحد زیادی محتوای مربوط به بودجه، انتقادی و از سوی مخالفان دولت تلقی شود. روند حضور کاربران اعتدالی و اصلاح‌طلبان را نیز می‌توان آهسته و پیوسته توصیف کرد به‌گونه‌ای که در همه محتواهای پرتکرار هرچند کم و محدود، اظهارنظر کرده بوده‌اند. کاربران اپوزیسیون و برانداز نیز مانند کاربران اصولگرا و ارزشی در همه موضوع‌ها مشارکت نداشته و همچنان که گفته شد، عوارض خروج از کشور و بودجه نهادهای نظامی فرهنگی و رسانه‌ای بیشترین حضور این طیف سیاسی مخالف نظام را از جنبه تنوع و تکثر محتوای پرتکرار نشان می‌دهد.
رویکرد گرایش‌های مختلف سیاسی به موضوع‌های پرتکرار در نمودار زیر رویکرد کاربران سیاسی از جهت موافقت و مخالفت با محتواهای پرتکرار استخراج شده، تحلیل و بررسی شده است: مهمترین نکته درباره این نمودار، رویکرد انتقادی و مخالفت کاربران با گرایش‌های مختلف درخصوص موضوع‌های پرتکرار لایحه بودجه 1401 است؛ به‌گونه‌ای که در همه محتواهای پرتکرار یادشده، سهم مخالفان به مراتب بیشتر از رویکردهای موافق و خنثی بوده است. در این میان مقوله عوارض خروج از کشور با بیشترین حجم مخالفت از سوی کاربران توئیتر مواجه شده؛ در موضوع‌هایی همچون بودجه صداوسیما، بودجه آموزشی و معلمان و همچنین دعوت به فروپاشی و پیش‌بینی فروپاشی، تقریبا همه حجم محتوای منتشرشده، انتقادی و در مقام مخالف با بودجه پیشنهادی دولت بوده است.
بودجه نهادهای فرهنگی نظامی سایبری، همچنان‌که گفته شد بیشترین حجم موافقت و مخالفت کاربران را شامل شده و به نظر می‌رسد چالشی‌ترین محتوای پرتکرار توئیتری‌ها در ارتباط با لایحه بودجه 1401 است.
سهم موافقت و مخالفت کاربران سیاسی و غیرسیاسی توئیتر به محتواهای پرتکرار نمودار میله‌ای زیر به تحلیل و واکاوی نقش طیف‌های مختلف سیاسی به ابراز موافقت و مخالفت درباره محتواهای پرتکرار و هدف پژوهش مربوط است. روزمره‌نویس‌ها همچنان‌که گفته شد، بیشترین حجم انتقاد را به لایحه بودجه 1401 داشته‌اند. این کاربران که به طور عمده با شناسه‌های کاربری ناشناس و مستعار توئیت زده‌اند، به‌طور گسترده درباره همه موضوع‌های پرتکرار، تولید محتوایِ انتقادی داشته‌اند. اپوزیسیون و براندازها در کنار اصلاح‌طلبان و اعتدالیون در رتبه‌های بعدی تولیدمحتواکنندگان منفی و انتقادی علیه لایحه بودجه قرار دارند و اصولگرایان و ارزشی‌ها که عمده حامیان دولت از این گرایش فکری و سیاسی به حساب می‌آیند، رویکرد مثبت و حمایتی قابل‌توجهی به بودجه پیشنهادی دولت سیزدهم داشته‌اند.
نمودارهای ابرنما:
در این بخش پنج گراف ابرنمای واژگان که نشان از پرتکرار بودن کلیدواژه‌ها، هشتگ‌ها، اشخاص، اماکن و سازمان‌ها دارد، مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته است.
1. ابرنمای تگ‌های پرتکرار در این نمودار ابرنما، برجسته‌ترین کلیدواژه‌هایی که در توئیت‌ها پرتکرار شده، مشخص و ارائه شده‌اند. اشاره مکرر کاربران به خبر جعلی مبلغ عوارض خروج در بودجه 1401، باعث شده کلیدواژه عوارض خروج، برجسته‌ترین و پرتکرارترین تگ مورد بررسی در این پژوهش باشد. اشاره به برخی مصادیق بودجه از جمله نهادهای فرهنگی، نهاد ریاست‌جمهوری و صداوسیما نیز که در بخش محتواهای پرتکرار به آن پرداخته شده، در این نمودار به‌خوبی قابل مشاهده و رویت است. کلیدواژه «وام ازدواج» در واکنش به خبر حذف وام ازدواج در بودجه 1401 و تگ بی‌بی‌سی درباره مقایسه بودجه نهادهای فرهنگی با بودجه رسانه‌های ضد نظام همچون بی‌بی‌سی، برجسته و پرتکرار شده‌اند. توجه به برخی کلیدواژه‌های پرتکرار همچون افزایش داده، افزایش بودجه، درصد افزایش، میلیون دلار، میلیارد دلار، هزار میلیارد، هزار تومان، هزار میلیارد تومان نیز که در گراف ابرنما برجسته شده‌اند، به روشنی به تاکید کاربران به افزایش بودجه نهادهای مختلف از نظر کمی اشاره دارد و تحلیل محتوای این توئیت‌ها نشان می‌دهد این اشاره‌ها به‌طور عمده جنبه انتقادی و اعتراضی داشته است.
2. ابرنمای هشتگ‌های پرتکرار در این نمودارِ ابرنما، برجسته‌ترین هشتگ‌هایی که در توئیت‌ها پرتکرار بوده‌اند مشخص و ارائه شده است. هشتگ‌های #بودجه_1401 و #بودجه 1401 از جمله هشتگ‌هایی اختصاصی به شمار می‌روند که کاربران برای ابراز نظرهای مرتبط خود با لایحه بودجه سال آینده از آن استفاده کرده‌اند. محتوای پرتکرار عوارض خروج در بخش هشتگ‌ها نیز به‌طور برجسته قابل مشاهده است و کاربران هشتگ‌های #عوارض_خروج_از_کشور، #عوارض_خروج را در این بخش ترند کرده‌اند.
هم‌زمانی تقدیم لایحه بودجه 1401 به مجلس با اعتراض‌های معلمان در کشور سبب شد برخی از کاربران در اظهارنظرهای توئیتری خود بحث حقوق معلمان را به‌طور ویژه مورد تاکید قرار داده و هشتگ‌های #اعتراضات_سراسری و #اعتراضات_سراسری_معلمان را با رویکرد کاملا انتقادی، ترند کنند. هشتگ‌های #رسوائی_بودجه، #فروپاشی_اقتصادی از جمله هشتگ‌های مورد علاقه طیف سیاسی اپوزیسیون و برانداز بوده که درواکنش به لایحه بودجه 1401 و در راستای هدف تخریب دولت و حاکمیت از آن بهره برده‌اند.
پخش ماجرای زمین‌خوردن گوهر عشقی مادر ستار بهشتی از اخبار 20:30 تلویزیون بازتاب‌های زیادی در فضای مجازی داشت و هجمه زیادی را علیه عملکرد رسانه‌ملی به وجود آورد به طوری‌که برخی کاربران با ترندکردن #هشتگ گوهر_عشقی، موضوع بودجه صداوسیما، ناکارآمدی این رسانه را مطرح کرده و تندترین مواضع را نسبت به رویکرد و عملکرد آن اتخاذ کرده‌اند. نام محسن_رضایی_میرقائد به‌دلیل وعده خبر خوش در آذرماه و گمانه‌نی‌ها از افزایش تخصیص یارانه‌ها در بودجه 1401، «میرکاظمی» رئیس سازمان برنامه و بودجه که متولی اصلی بودجه است، به؟دلیل اظهارنظرها و توئیت‌ها در ارتباط با برخی بندهای بودجه از جمله بودجه نهاد ریاست جمهوری و همچنین روحانی به جهت مقایسه بودجه دولت دوازدهم و سیزدهم، در این گراف برجسته و پرتکرار شده‌اند.
3. ابرنمای سازمان‌های پرتکرار در این نمودار ابرنما، برجسته‌ترین سازمان‌هایی که در توئیت‌ها پرتکرار شده‌اند، مشخص و ارائه شده‌است. صداوسیما همچنان که در محتواهای پرتکرار در رده سوم قرار داشت، در این بخش به عنوان پرتکرارترین سازمانی است که کاربران توئیتر از آن نام برده‌اند. سازمان برنامه و بودجه به عنوان اصلی‌ترین متولی طراحی و ارائه بودجه و اظهارنظرهای میرکاظمی در این خصوص، باعث توجه ویژه کاربران به این سازمان شده است. نام سازمان‌هایی چون سپاه، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء پاسداران، موسسه فرهنگی انقلاب اسلامی، بسیج، جامعه‌المصطفی و حوزه علمیه، از شاخص‌ترین نهادهای نظامی، فرهنگی و مذهبی به شمار می‌آیند که در رتبه دوم موضوع‌های پرتکرار کاربران قرار گرفته‌اند و در نمودار ابرنمای سازمان‌ها نیز به طور مصداقی به نام و ماهیت آنها اشاره شده است.
محیط زیست از دیگر سازمان‌هایی است که نام آن در میان سازمان‌های پرتکرار قابل مشاهده است. گروهی از کاربران به مقایسه بودجه نهادهایی چون سازمان محیط‌زیست و آموزش‌وپرورش با نهادهای نظامی و فرهنگی پرداخته و اعتراض خود را به کم‌بودن بودجه این دو نهاد در لایحه بودجه نشان داده‌اند. «مجتبی پورمحسن» خبرنگار ایران اینترنشنال در توئیتی با حدود 1000 لایک نوشت: با وجود مخالفت سازمان محیط زیست، دولت در لایحه بودجه سال آینده، برای اجرای طرح انتقال آب خزر به فلات مرکزی، 73 هزار میلیارد تومان بودجه اختصاص داده. مجری طرح، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران است. بودجه بی‌بی‌سی همچنان که گفته شد به‌دلیل مقایسه بخش زیادی از کاربران اصولگرا با بودجه نهادهای فرهنگی و صداوسیما در فهرست سازمان‌های پرتکرار آمده است. «دانیال معمار» با درج هشتگ دروغ بزرگ نوشت: #دروغ_بزرگ مثل هر سال باز هم سر بودجه نهادهای فرهنگی دعواست. بی‌بی‌سی و اینترنشنال و معاندان دیگر هم بر آتش این دعوا می‌دمند. اما آنچه درباره افزایش بودجه سازمان‌های فرهنگی می‌گویند یک دروغ بزرگ است و با یک حساب و کتاب ساده که در این #رشتو آمده می‌توان آن را تشخیص داد.
جمع‌بندی 1. عوارض خروج از کشور، بودجه نهادهای نظامی فرهنگی و سایبری و بودجه صداوسیما پرتکرارترین موضوع‌هایی بودند که کاربران توئیتر در واکنش به لایجه بودجه 1401 منتشر کرده‌اند. از سوی دیگر، دعوت به اعتراض و پیش‌بینی فروپاشی از سوی کاربران برانداز و بودجه نهاد ریاست جمهوری، مضمونی پرتکرار در میان اعتدالیون توئیتر بوده است.
2. در میان گرایش‌های مختلف سیاسی کاربران تاثیرگذار توئیتر، روزمره‌نویس‌ها بیشترین و گسترده‌ترین فعالیت را داشته‌اند. روند فعالیت کاربران اعتدالی آهسته و پیوسته بوده و کاربران ارزشی تنها در سه یا چهار مضمون پرتکرار ابراز نظرداشته‌اند. براندازان توئیتر نیز حضوری گزینشی داشته و در مضامینی چون بودجه آموزشی و بودجه نهاد ریاست‌جمهوری مشارکت چندانی از خود نشان نداده‌اند.
3. بر طبق داده‌های گراف ابرنمای، واژگان پرتکرار استفاده شده در توئیت‌ها، عوارض خروج پرتکرارترین تگ، بودجه_1401 پرتکرارترین هشتگ، روحانی پرتکرارترین شخص و صداو سیما پرتکرارترین سازمانی است که بیشترین تکرار و میزان استفاده را در میان کاربران توئیترفارسی و پیرامون بودجه 1401 داشته‌اند.
4. همچنان که انتظار می‌رفت، بیشترین حجم انتقاد و واکنش‌های منفی و تخریبی نسبت به بودجه 1401 از سوی گرایش روزمره‌نویس‌ها، اپوزیسیون / برانداز، اعتدال / اصلاح‌طلب بوده و عمده توئیت‌های حمایتی و مثبت از سوی ارزشی‌ها و اصولگرایان توئیتر صورت گرفته است.
5. انتشار حدود 90 هزار توئیت در 10 روز از سوی حدود 29 هزار کاربر، نشان از فراگیری توجه به موضوع بودجه در میان کاربران توئیتر دارد. مضاف بر آن، داده‌کاوی‌های ایرنا نشان داد 64 درصد از اطلاعات منتشرشده به محتوای بازنشری اختصاص دارد و نشانگر حجم دوبرابری محتوای بازنشری به محتوای اصلی است.
6. درباره واکنش‌های توئیتری‌ها به موضوع لایحه بودجه و ترندشدن موضوع عوارض خروج به عنوان یک مقوله و کلیدواژه پرتکرار و یک هشتگ پراستفاده، ذکر سه نکته حائز اهمیت است: الف - ذهنیت موجود در جامعه پیرامون کسری درآمد دولت باعث شد محاسبه اشتباه یک رسانه که به انتشار خبر کذب افزایش چند ده برابری مبلغ این عوارض تا 5 میلیون تومان منجر شد، در افکار عمومی به منزله یک راهکار جدی برای رفع کسری درآمد دولت تلقی شود. ب - به طور قطع یکی از دلایل توجه خیل عظیمی از کاربران به موضوع عوارض خروج، عنصر عجیب و شگفت بودن آن بوده و درواقع با وجود آن که این خبر از عنصر فراگیری برخوردار نبوده، اما عنصر بداعت و شگفتی باعث توجه به آن شده است. ج - کاهش سرمایه اجتماعی و مشکلات معیشتی توده مردم در سال‌های اخیر، باعث شده هر اتفاق و خبرسازی در فضای مجازی به جرقه‌ای برای واکنش منفی و اعتراض مردم تبدیل شود. از این رو تقویت اعتماد عمومی و بهبود اوضاع اقتصادی از مهمترین اولویت‌هایی است که توجه به آن باعث کاهش مشکلات و سوء تفاهم‌ها در افکار عمومی از منظر سیاسی اقتصادی و اجتماعی می‌شود.
7. طبق داده‌های بخش شناسایی گرایش‌های سیاسی مشارکت‌کننده در تولید محتوای بودجه 1401، قرار گرفتن روزمره‌نویس‌ها که عموما با حساب‌های توئیتری نامشخص و مستعار تولید محتوا می‌کنند، بیش از هرچیز به سازماندهی بودن واکنش‌ها و انتقادها علیه بودجه پیشنهادی دولت دلالت دارد؛ به‌گونه‌ای که در بخش فعال‌ترین کاربران نیز شناسه‌های فعال این بخش به حساب‌های توئیتری با اسم مستعار مربوط می‌شود و نشان از تمایل مشخص طیف مخالف دولت به انتقاد در پوشش ناشناس و جعلی دارد. بنابراین با وجود رویکرد انتقادی طیف گسترده‌ای از کاربران، ترندشدن هشتگ عوارض‌خروج که به واقع دغدغه اصلی توده و اکثریت مردم نیست و همچنین فعالیت چشمگیر کاربران روزمره‌نویس و ناشناس در فراگیری هشتگ انتقادی بودجه_1401، این طور به نظر می‌رسد که موج منفی و انتقادی که علیه لایحه بودجه پیشنهادی دولت صورت گرفته، بیشتر به موجی احساسی، زودگذر و سازماندهی شده از سوی طیف‌های مشخص و خاص سیاسی مربوط بوده است.
برچسب‌ها
