موفقیت‌ها و دستاورد‌های شهید رئیسی که باید ادامه پیدا کند

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، دولت سیزدهم از همان ابتدای فعالیت به اهمیت توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز کشور در کاهش خام‌فروشی، مقاوم‌سازی اقتصاد و بی‌اثرسازی تحریم‌ها پی برد و توجه ویژه‌ای به این حوزه داشت.

این دولت از همان سال 1400 اولویت اصلی‌اش در بخش‌های مختلف اقتصادی را تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمامی دانست که بعضی از این پروژه‌ها حتی بیش از چند دهه بلاتکلیف مانده بودند.

به سرانجام رساندن پروژه‌های نیمه‌تمام از این جهت مهم است که در اغلب آن‌ها، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای از منابع بیت‌المال انجام شده، اما به دلیل تکمیل‌نشدن، امکان بهره‌برداری و بازگشت سرمایه وجود ندارد.

به پایان رساندن این پروژه‌ها در صنعت نفت اهمیت بیشتری دارد؛ چراکه اجرای پروژه‌های نفتی، معمولا سرمایه‌گذاری‌های چندمیلیارد دلاری لازم دارد و با بهره‌برداری از آنها، علاوه‌بر آنکه سرمایه‌گذاری انجام شده زنده می‌شود، با افزایش ظرفیت تولید، درآمد‌های کشور هم افزایش یافته و تولید ناخالص داخلی بالا می‌رود؛ بنابراین وزارت نفت دولت سیزدهم با تکیه بر دستور رئیس‌جمهور شهید، تکمیل این طرح‌ها را به‌شکلی در دستور کار قرار داد که به‌گفته جواد اوجی، وزیر نفت، در عمر 33 ماهه این دولت، 132 طرح نیمه‌تمام نفتی با سرمایه‌گذاری 28 میلیارد و 500 میلیون دلار به بهره‌برداری رسید و در ادامه نیز برای استمرار زنجیره ارزش در صنعت نفت به‌عنوان پیشران اقتصادی کشور، 50 طرح جدید به ارزش 47 میلیارد و 500 میلیون دلار آغاز شد.

ازجمله این طرح‌ها می‌توان به بهره‌برداری از فاز 11 پارس جنوبی پس از تعللی 22 ساله، گشایش پالایشگاه فاز 14 پارس جنوبی، بهره‌برداری از فاز دوم پالایشگاه آبادان و... اشاره کرد که درآمد بالایی برای کشور به همراه داشته‌اند.

صادرات با وجود تحریم نفتی آمریکا

وزارت نفت دولت سیزدهم با تکیه بر دیپلماسی انرژی در حالی این وزارتخانه را به دولت چهاردهم تحویل می‌دهد که تولید نفت از مرز روزانه سه میلیون و 600 هزار بشکه گذشته و دریافت مطالبات مالی صادرات نفت و گاز به‌صورت منظم با وجود تحریم نفتی آمریکا در حال انجام است.

به گزارش شانا، این دیپلماسی انرژی چنان بلایی بر سر دولتمردان آمریکایی آورده است که به‌تازگی آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در نشست استماع مجلس سنای آمریکا، گفت: دولت آمریکا بیش از 600 تحریم نفتی علیه تهران وضع کرده است، اما آن‌ها سخت تلاش کردند و برای خنثی‌کردن تحریم‌ها هر کاری که توانستند، انجام دادند.

همین رویکرد در دولت سیزدهم سبب شد در سه سال اخیر واشنگتن با وجود همه تلاش‌ها نتواند مسیر فروش نفت ایران را مسدود کند و تهران از راه‌های مختلف نفت خود را فروخت.

بر اساس آمار‌های برخی معتبر بین‌المللی، صادرات نفت و میعانات ایران تا دو میلیون بشکه در روز هم ذکر شده که نشان می‌دهد عملا تحریم‌های غرب خنثی و صادرات ایران به قبل از برجام بازگشته است. چند هفته قبل روزنامه فایننشال تایمز گزارشی منتشر کرد که در آن به افزایش صادرات نفت ایران پرداخته بود. بر اساس نوشته‌های این روزنامه انگلیسی، میزان صادرات نفت ایران به بالاترین میزان در شش سال گذشته رسیده است. همچنین این روزنامه در گزارش خود با استفاده از داده‌های شرکت تحلیل انرژی ورتسکا، اظهار کرده بود که تهران در سه ماه اول سال جاری میلادی به‌طور متوسط روزانه یک میلیون و 560 هزار بشکه نفت صادر کرده که این رقم بالاترین میزان از سه ماهه سوم سال 2018 به این سو به شمار می‌رود.

افزایش تولید و وصول درآمد

همچنین به گفته خجسته‌مهر، معاون وزیر نفت، تولید نفت کشور نسبت به ابتدای دولت سیزدهم هم 70 درصد افزایش داشته است. داود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه هم اخیرا با بیان اینکه در دولت آقای رئیسی ما توانستیم در درآمد حاصل از صادرات نفت افزایش قابل‌توجهی ایجاد کنیم، گفت: بر این اساس تقریباً سالی 15 میلیارد دلار، به درآمد صادرات نفت نسبت به سال‌های آخر دولت قبل اضافه شد.

امضای 25 قرارداد نفتی با 20 کشور

افزون بر افزایش تولید و صادرات نفت که در دولت سیزدهم رقم خورد، وزارت نفت در این دولت همزمان توانست 25 قرارداد بین‌المللی به ارزش 10 میلیارد و 400 میلیون دلار با 20 کشور خارجی همچون روسیه، چین، عمان، ارمنستان، ترکمنستان، عراق، کوبا، ونزوئلا، نیکاراگوئه، ازبکستان، اندونزی امضا کند.

حاصل این قرارداد‌ها در طول سه سال اخیر افزایش تولید روزانه 235 هزار بشکه‌ای نفت برای کشور شد، همچنین در این مدت بیش از 66 تفاهم‌نامه به ارزش 62 میلیارد دلار در حوزه‌های بالادستی و پایین‌دستی امضا شد.

روسیه، رقیبی که به همکار تبدیل شد

افزایش تعاملات نفتی ایران و روسیه در دولت سیزدهم در حالی انجام شد که بسیاری از تحلیلگران بر این باورند روس‌ها هیچ‌گاه شریک مطمئنی برای ایران نبوده‌اند. اما آن‌ها یک نکته را نباید فراموش کنند و آن هم اینکه رفتار دولت‌ها در پویایی‌های نظام بین‌الملل و بر اساس منافع مشترک آن‌ها تغییر می‌کند و امروز آن روزی است که تحولات نظام بین‌الملل روس‌ها را به‌سمت صنعت نفت ایران کشانده و اگر «نسبت توازن نیازمندی به تعاملات» را در نظر بگیریم، هم‌اکنون این روس‌ها هستند که نسبت نیازمندی‌شان به ایران در حال افزایش است؛ زیرا روسیه نیز حالا طعم تحریم‌های نفتی را چشیده است.

در دولت سیزدهم، ایران و روسیه 12 تفاهم‌نامه به ارزش 42 میلیارد دلار و شش قرارداد به ارزش چهار میلیارد دلار با یکدیگر امضا کردند. توسعه لایه نفتی میدان مشترک پارس جنوبی، توسعه میدان کوپال و میدان شادگان ازجمله مهم‌ترین پروژه‌های مشترک با شرکت‌های روسیه است.

احیای روابط با چین

دولت سیزدهم اگرچه در دیپلماسی انرژی خود تلاش کرد روابط را با تولیدکنندگان بزرگ انرژی جهان توسعه دهد، اما از بازار مصرف و البته چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان نیز غافل نبود؛ کشوری که در دولت دوازدهم به‌شدت از سیاست‌های نفتی ایران دلخور بود.

در دولت سیزدهم و بعد از امضای سند همکاری 25ساله و افزایش دیپلماسی نفتی، رقم صادرات نفت ایران به چین به یک‌میلیون و 235 هزار بشکه افزایش یافت. این میزان حتی 75 درصد بیشتر از خرید چینی‌ها از ایران در شرایط غیرتحریمی (برجام) است.

نخستین پروژه فراسرزمینی نفتی

یک اقدام جسورانه دولت شهید رئیسی، ورود به عرصه صادرات فنی و مهندسی در زمینه پالایشگاه‌های فراسرزمینی بوده است. قرارداد پروژه تعمیرات اساسی پالایشگاه «ال‌پالیتو» ونزوئلا به‌عنوان نخستین پروژه فراسرزمینی صنعت نفت، در دولت سیزدهم امضا و اجرائی شد.

براساس این پروژه، روزانه 100 هزار بشکه نفت خام کشور در این پالایشگاه، پالایش خواهد شد. مجری پروژه تعمیرات اساسی پالایشگاه ال‌پالیتو، شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران است و در این پروژه وزارت نفت برای نخستین‌بار موفق شد افزون بر رونق روابط سیاسی و اقتصادی و تضمین بازار‌های صادراتی نفت، با صدور خدمات فنی و مهندسی، درآمد‌های ارزی کشور در شرایط تحریم را افزایش دهد.

در قالب همین پروژه، وزارت نفت توانست از رشد و توسعه 1600 دانش‌بنیان فعال در تولید تجهیزات پالایشی نظیر کنترل ولو (نوعی شیر صنعتی)، پمپ، ابزار‌های مکانیکال، ابزار دقیق برق، کابل، مواد شیمیایی، کاتالیست و... حمایت کند.

از طرفی «جلیل سالاری»، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی حتی از ارائه پیشنهاد‌هایی برای ورود ایران به حوزه انتقال و عرضه فرآورده و تبدیل و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل فرآورده در کشور‌های آمریکای لاتین خبر داده و گفته است: در این زمینه بررسی‌های مطالعاتی انجام شده و در جریان دیدار‌های دو طرف، پیشنهاد‌هایی به طرف‌های مقابل ارائه شده است که نتایج آن در سفر متقابل این کشور‌ها به ایران، اعلام و تبدیل به قرارداد خواهد شد.

کیفی‌سازی نفت کوره در همه پالایشگاه‌ها

بیشترین انرژی و فعالیت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در زمان فعالیت دولت سیزدهم تاکنون، بر اجرای طرح‌های کیفی‌سازی و بهینه‌سازی در پالایشگاه‌های نفت کشور متمرکز شده است.

مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، درباره لزوم اجرای طرح‌های کیفی‌سازی نفت کوره در همان ابتدای فعالیت گفته بود با توجه به اینکه نفت خام کشور به‌تدریج در حال سنگین شدن است، لازم است طرح‌های کیفی‌سازی نفت کوره در اولویت اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاه‌های کشور قرار گیرند.

شرکت ملی پالایش و پخش در دولت سیزدهم همچنین به‌منظور ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود در حوزه محیط‌زیست، اجرای طرح‌های ارتقای کیفی نفت کوره را که به فناوری پیچیده‌ای نیاز دارد و به‌دلیل تحریم سال‌ها مغفول مانده بود، با استفاده از توان فنی شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی برای نخستین‌بار در کشور کلید زد. اقدامی که ضرورت دارد تا دولت چهاردهم هم پیگیر آن باشد.

اجرای تکالیف هوای پاک

دولت سیزدهم همچنین به‌منظور اجرای تکالیف قانون هوای پاک 20 میلیارد دلار را به اجرای طرح‌های توسعه‌ای پالایشگاهی به‌منظور توسعه کمی و کیفی فرآورده‌های تولیدی اختصاص داد.

مهم‌ترین طرح‌های اجراشده به‌منظور کاهش آلودگی هوا و اجرای تکالیف قانون هوای پاک در نگاهی کلی، افزایش مقدار سوخت پاک تحویلی به نیروگاه‌های کشور از سالانه هفت میلیارد لیتر به سالانه 18 میلیارد لیتر، افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی در پنج پالایشگاه بزرگ کشور، بهره‌برداری از فاز دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان، اجرای پنج پروژه افزایش ظرفیت و کیفی‌سازی فرآورده‌ها در پالایشگاه‌های اصفهان، شیراز، لاوان، آبادان و تبریز بود.

احداث جایگاه‌های جدید عرضه سی‌ان‌جی و توزیع روزانه 20 میلیون مترمکعب از این سوخت پاک در سطح کشور هم از دیگر اقدام‌های وزارت نفت برای اجرای تکالیف قانون هوای پاک در دولت سیزدهم بوده است. وعده صادق پایان‌بخشی به سوختن گاز‌های مشعل دولت سیزدهم از همان روز‌های نخست کار خود عزمش را برای بستن پرونده گاز‌های همراه نفت جزم کرد و براساس برنامه‌ریزی، تا پایان 1404 عمده این گاز‌ها جمع‌آوری می‌شود. در همین راستا 12 خرداد بعد از 60 سال، فلر تأسیسات خشکی منطقه نفتی بهرگان در خلیج‌فارس خاموش شد.

دولت‌های مختلف نیز همواره بر جمع‌آوری این گاز‌ها و هدایت آن به زنجیره ارزش صنعت نفت تأکید داشته‌اند، اما درعمل، تا آغاز دولت سیزدهم اقدامی جدی انجام نشد. این تعلل تا جایی پیش رفت که ماه گذشته گزارش کمیسیون انرژی در مورد تخلف وزارت نفت دولت قبل در اجرای ناقص تکالیف قانونی مربوط به جمع‌آوری گاز‌های مشعل با رای موافق نمایندگان مجلس شورای اسلامی به قوه قضائیه ارسال شد.

بااین‌حال، طبق گفته‌های «هوشنگ فلاحتیان»، معاون وزیر نفت در امور برنامه‌ریزی، با اقدام‌های انجام‌شده از سوی وزارت نفت دولت سیزدهم، در سال 1402 مقدار جمع‌آوری گاز‌های همراه روزانه به حدود 15 تا 18 میلیون مترمکعب افزایش یافته است.

او در این زمینه گفت: تا پیش از سال 1401، روزانه یک‌میلیون و 400 هزار مترمکعب گاز همراه جمع‌آوری می‌شد که در پایان سال 1401، جمع‌آوری گاز‌های همراه به‌طور روزانه به هشت میلیون و 200 هزار مترمکعب رسید.

به گفته معاون وزیر نفت قرار بود تا پایان امسال نیز 15 میلیون مترمکعب گاز مشعل بیشتری جمع‌آوری شده و هدف‌گذاری هم این بود که تا پایان 1404 فقط حدود 10 درصد از این گاز‌ها برای ایمنی پالایشگاه‌ها باقی بماند که دولت چهاردهم باید این کار را به اتمام برساند.

تکمیل 12 طرح پتروشیمی طی یک سال

به گفته مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تولید واقعی محصولات پتروشیمی در سال 1402 هفت درصد رشد نسبت به سال 1401 داشته است. افزون بر این، این صنعت تا پایان 1402 رقم 29 میلیون تنی را برای صادرات محصولات ثبت کرد که از نظر حجمی نسبت به 1401 افزایش داشته است.

مجموع ارزش صادرات محصولات پتروشیمی هم از 14 میلیارد و 800 میلیون دلار در سال 1400 به 19 و نیم میلیارد دلار در سال 1402 رسید که این میزان صادرات علی‌رغم کاهش قیمت متوسط اقلام صادراتی پتروشیمی از 496 دلار در سال 1401 به 398 دلار در سال 1402 به دست آمده است.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ابتدای سال 1402 وعده تکمیل 12 طرح را طی یک سال داد؛ وعده‌ای که به گفته او محقق شده و طرح‌های پتروشیمی گچساران و فاز نخست پالایشگاه گاز هویزه خلیج‌فارس هم به بهره‌برداری رسمی رسیده‌اند. ضمن اینکه طرح‌هایی مانند آرین متانول، فاز نخست پتروشیمی هنگام، پتروناد آسیا، واحد چهارم هوای پتروشیمی دماوند، بازسازی واحد‌های زایلین‌ها در پتروشیمی بوعلی‌سینا، پتروشیمی نخل آسماری و آرتا انرژی اردبیل نیز به تولید رسیده‌اند و آماده بهره‌برداری رسمی هستند.

گفتنی است پیشرفت‌های حوزه نفت در دولت شهید رئیسی در حالی صورت گرفته که به اعتراف دشمنان مبنی بر افزایش صادرات نفت ایران نسبت به سال 1397 تاکنون؛ ایالات متحده در این سال‌ها بیش از 600 تحریم را ضد صنعت نفت ایران اعمال کرد، اما نتوانست حتی یک روز توسعه نفتی و صادرات کشورمان را قطع کند.