نقش‌آفرینی احزاب در نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری
تهران - ایرنا - نخستین انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در پنجم بهمن 1358 خورشیدی در حالی برگزار شد که احزاب مختلف با معرفی نامزدهای خود نقش‌آفرینی کردند. ابوالحسن بنی‌صدر، صادق قطب‌زاده، سیداحمد مدنی، کاظم سامی، صادق طباطبایی، داریوش فروهر و حسن ابراهیم حبیبی از جمله نامزدهایی بودند که به کارزار رقابت وارد شدند.
فضای کشور از ماه‌ها پیش، انتخاباتی شده بود و تنها فردی که نام خود را به صورت گسترده و با شعارنویسی روی دیوارها مطرح کرد، شخصی به نام ابراهیم میرزایی بود که با عنوان پروفسور میرزایی و قهرمان ورزش‌های رزمی خود را معرفی می‌کرد. او نه منصب اجرایی داشت و نه در میان سیاستمداران مطرح بود اما در و دیوار تهران پر از اسم او شده بود. به این ترتیب انتخابات ریاست جمهوری همه چیز را در 1358 خورشیدی تحت تاثیر خود قرار داده بود و در چنین شرایطی گمانه‌زنی‌ها درباره کاندیداهای احتمالی این انتخابات که سیستم جمهوری را رسمیت می‌بخشید، آغاز شده بود. گروه‌های سیاسی نیز وارد میدان رقابت شدند و با انتشار بیانیه‌هایی، نامزد منتخب خود را به مردم معرفی و ضمن برشمردن ویژگی ها و شایستگی‌های او، خواستار حمایت مردم از نامزد مورد نظرشان برای پیروزی در انتخابات شدند و در حالی که بعضی از این گروه ها در پی آن بودند تا روحانیونی را به عنوان نامزد خود انتخاب کنند اما امام خمینی(ره)، روحانیون را از شرکت در این کارزار سیاسی منع کرد.
در نخستین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، 124 تن ثبت نام کردند که وزارت کشور سرانجام ابوالحسن بنی‌صدر، صادق قطب‌زاده، سیداحمد مدنی، کاظم سامی، صادق طباطبایی، داریوش فروهر و حسن ابراهیم حبیبی را به عنوان رقبای انتخاباتی به مردم اعلام کرد. به مناسبت سالروز نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری به نقش احزاب در معرفی نامزدها پرداخته می شود.
حزب جمهوری اسلامی؛ از جلال الدین فارسی تا حسن حبیبی
جلال‌الدین فارسی نامزد مورد اقبال حزب جمهوری اسلامی بود اما بخت با او یار نبود چرا که 10 روز مانده به برگزاری انتخابات، خبری درباره او منتشر شد که سرنوشت سیاسی‌اش را تغییر داد. خبر از این قرار بود که جلال‌الدین فارسی اصالتا افغانی است. این ادعا را نخستین بار شیخ علی تهرانی مطرح کرد که به حساب اختلافات او با سران حزب جمهوری اسلامی گذاشته شد اما اندک اندک جدی‌تر شد و حتی برخی نام واقعی و اصلی او را رحمت‌الله باران‌چشمه اعلام کردند. امام خمینی(ره) بر اجرای نص قانون اساسی تاکید کردند و بر پایه قانون اساسی بر ایرانی‌تبار بودن رییس‌جمهوری تأکید ورزیدند.
با انتشار این خبر موجی از نگرانی در میان حامیان حزب جمهوری اسلامی پدید آمد و آنها به فکر چاره افتادند. این مساله حزب جمهوری اسلامی را با وضعیت دشواری مواجه ساخت. از طرفی می‌دیدند که رقیب اصلی انتخاباتی آنان یعنی ابوالحسن بنی‌صدر از حمایت گسترده ای برخوردار است و از طرفی دیگر فکر نمی‌کردند، بتوانند جایگزین مناسبی را برای فارسی انتخاب کنند. با کنار رفتن جلال‌الدین فارسی، شانس حسن حبیبی افزایش یافت و به عنوان نامزد این حزب انتخاب شد.
حمایت ها از بنی صدر
نهم دی 1358 خورشیدی خبر رسید که سیداحمد مدنی و ابوالحسن بنی‌صدر هر 2 ستادهای انتخاباتی‌شان را راه‌اندازی کرده‌اند. ستاد انتخاباتی بنی‌صدر که به صورت دفتری برای هماهنگی شروع به کار کرد، فردای آن روز با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: بدون پرداختن توهین به دیگر نامزدها، تنها برنامه‌ها، اصول، عقاید، نظرات و شخصیت بنی‌صدر را به همگان معرفی می‌کنیم. در همین روزها بود که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم پس از چند نشست ابوالحسن بنی‌صدر را کاندیدای ریاست جمهوری اعلام کرد. البته بعدها مشخص شد که این توافق اولیه بوده و بخشی از جامعه مدرسین با این نظر موافق بوده‌اند و سرانجام پس از رایزنی‌های فراوان، از نظر اول خود عدول کرده و به نامزدی جلال‌الدین فارسی ابراز تمایل کردند.
جامعه روحانیت مبارز در 12 دی همان سال بنی‌صدر را کاندیدای مورد حمایت خود معرفی کرد و در بیانیه‌ای دلایل خود را برای حمایت از این نامزد اعلام کرد. در این میان، آیت‌الله مهدوی کنی دبیرکل جامعه روحانیت مبارز نسبت به این انتخاب نظر خوشی نداشت و به حسن حبیبی دیگر نامزد انتخاباتی تمایل داشت و او را برای ریاست جمهوری فرد صالحی می‌دانست.
صادق خلخالی که از نخستین افرادی بود که آمادگی خود را برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده بود اما مدتی بعد به نفع بنی‌صدر کنار رفت. وی در گفت‌وگو با کیهان گفت: برای نشان دادن اتحاد و هماهنگی و جلوگیری از هرگونه توطئه، اینجانب به نفع جناب آقای بنی‌صدر کناره‌گیری می‌کنم و به همه افرادی که به اینجانب لطف و مرحمت دارند، عرض می‌کنم که با قاطعیت رای خود را به جناب بنی‌صدر بدهند. شورای مرکزی ستاد فداییان اسلام نیز به پیروی از خلخالی از بنی‌صدر حمایت کرد.
جبهه ملی و نامزدی احمد مدنی
از دیوارنوشته‌هایی که در 1358 خورشیدی به چشم می خورد، تبلیغات احمد مدنی فرمانده نیروی دریایی با عنوان «رهبر: امام خمینی، رییس جمهور: دکتر مدنی» بود. وی با وجود شهرت به تیمسار یا دریادار ترجیح می‌داد بر عنوان دکتری خود تاکید کند و از این منظر بر همه نظامیان بعدی که با عنوان دکتر وارد انتخابات شدند، حق تقدم دارد. مدنی که از فعالان جبهه ملی و طیف جمهوری‌خواهان ملی به شمار می‌رفت، مسوولیت هایی چون استاندار خوزستان و وزیر دفاع در دولت موقت مهدی بازرگان را در کارنامه خود داشت و رقیب اصلی ابوالحسن بنی صدر به شمار می رفت اما افشاگری دانشجویان مسلمان پیرو خط امام علیه دریادار مدنی تنها 24 ساعت پیش از انتخابات خلاف قانون بود اما در کاهش آرای او نقش مؤثری ایفا کرد و حتی موجب رد اعتبارنامه‌اش در مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده کرمان شد. البته با اینکه مدنی مدعی تقلب در انتخابات شده بود اما فاصله آرای او با بنی‌صدر چنان بود که خود او هم چندان پیگیر نشد.
صادق طباطبایی مستقل آمد
صادق طباطبایی خواهرزاده امام موسی صدر و برادر همسر مرحوم حجت الاسلام سیداحمد خمینی بود به همین دلیل هم تصور می‌شد مورد توجه افکار عمومی قرار می‌گیرد.
صادق قطب‌زاده نامزد مستقل دیگر
صادق قطب زاده از هواخواهان جبهه ملی، نهضت ملی انجمن اسلامی دانشجویان، جبهه ملی دوم در امریکا، انجمن اسلامی دانشجویان در اروپا، نهضت مقاومت ملی فلسطین، و نهضت آزادی ایران در اروپا و امریکا بود. او هنگام پیروزی انقلاب همراه امام (ره) به ایران آمد و از اعضای شورای انقلاب شد. قطب زاده در دولت موقت، عهده‌دار سرپرستی صدا وسیما و سپس با حفظ مسوولیت عهده‌دار وزارت امورخارجه شد. او نامزد مستقل نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود که بر هویت اسلامی تأکید داشت و معتقد بود ایران باید راه سوم را به بشریت نشان دهد. او تصور می‌کرد با تلاش برای بازگرداندن محمدرضا پهلوی از طریق رایزنی با پاناما برگ برنده را رو می‌کند اما در این پروژه شکست خورد و همین به وجهه او بسیار لطمه زد تا جایی که آرای اندک او هیچ نسبتی با شهرت فراوانش نداشت.
کاظم سامی از حزب جاما
کاظم سامی از دیگر نامزدهای نخستین دوره ریاست جمهوری با سابقه وزارت بهداری در دولت موقت از رهبری تشکلی به نام جنبش انقلابی مردم ایران یعنی جاما، یک حزب اسلام گرا و سوسیالیست را برعهده داشت که بر طرح طب ملی تأکید داشت و از لزوم تأسیس ارتش خلق، سخن می‌گفت.
حزب ملت ایران و نامزدی داریوش فروهر
داریوش فروهر از همان دوره دبیرستان با خواندن روزنامه‌های وقت به سیاست علاقه‌مند شده بود و بعد از آنکه دانشجوی حقوق دانشگاه تهران شد به جبهه ملی پیوست و شیفته محمد مصدق شد. فروهر حزب ملت ایران را در همان ابتدای جوانی بنیانگذاری کرد و در نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری از طرف این حزب نامزد شد.
نخستین رئیس جمهوری در ایران
سرانجام در پنجم بهمن 1358 خورشیدی میلیون‌ها ایرانی پای صندوق‌های رای رفتند تا نخستین رییس‌جمهوری تاریخ ایران را انتخاب کنند. در این انتخابات که 67.4 درصد واجدین شرایط در آن شرکت کردند در مجموع 14 میلیون و 152 هزار و 887 رای از مردم اخذ شد که از این تعداد، ابوالحسن بنی‌صدر با کسب 10 میلیون و 753 هزار و 752 رأی و با شکست سیداحمد مدنی که پس از وی در جایگاه دوم ایستاد به عنوان نخستین رییس جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد. رییس‌جمهوری در حالی انتخاب شده بود که کشور هنوز مجلس نداشت. به همین خاطر مراسم تحلیف در مرداد سال بعد و ماه‌ها بعد از انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد.
*س_برچسب‌ها_س*
