پشت پرده حضور ناگهانی زلنسکی در جده

رئیس‌جمهور اوکراین در هفته‌های اخیر به مجموعه‌ای از سفرهای خارجی برای حمایت دیپلماتیک از نبرد کی‌یف علیه تهاجم روسیه دست زده است. او هفته گذشته در یک سفر اعلام نشده قبلی به شهر جده در عربستان رفت تا در نشست اتحادیه عرب شرکت کند و تلاش کند حمایت از کشورش را فراتر از شرکای غربی‌اش افزایش دهد. «جورجیو کافایرو» در گزارش 23مه در الجزیره نوشت، از زمان تهاجم روسیه به اوکراین در 15ماه پیش، کی‌یف نتوانسته حمایت قابل توجهی از کشورهای عربی که عمدتا بی طرف مانده‌اند، به‌دست آورد. عربستان سعودی و سایر کشورهای تولیدکننده نفت خلیج‌فارس روابط گرم خود را با کرملین حفظ کرده‌اند. اگرچه اکثر دولت‌های عربی در سازمان ملل به محکومیت تهاجم مسکو رای داده‌اند، اما این دولت‌ها، همسو با بخش بزرگی از کشورهای جنوب جهانی، عموما از جانبداری اجتناب کرده‌اند.

اکثر اعضای اتحادیه عرب خواستار حل و فصل دیپلماتیک مساله شده‌اند و هیچ‌یک اقدامی علیه روسیه - مانند تحریم‌های اقتصادی که ممکن است مسکو را به ستوه آورد - انجام نداده‌اند. در بیشتر موارد، مقام‌های عرب این جنگ را یک بحران اروپایی می‌دانند که باید توسط کشورهای غربی و روسیه مدیریت شود. درگیری‌ها و ناآرامی‌های درون جهان عرب - مانند سودان، سوریه، یمن، لیبی، اسرائیل و فلسطین - نگرانی‌های بسیار بیشتری برای عربستان سعودی و سایر کشورهای عربی نسبت به جنگ اوکراین دارد.

سفری نادر به قلب جهان عرب

در سخنرانی زلنسکی در جمع اعضای اتحادیه عرب، او برخی از اعضای این اتحادیه را متهم کرد که تصمیم گرفته‌اند بر جنگ روسیه علیه اوکراین «چشم ببندند»؛ درحالی‌که معتقد است «همه ما می‌توانیم برای نجات مردم از قفس‌های زندان‌های روسیه متحد باشیم.» «جوزف کچیچیان» کارشناس ارشد مرکز تحقیقات و مطالعات اسلامی ملک فیصل در ریاض، به الجزیره گفت: «مفسران مستقل عرب تحت تاثیر اظهارات جسورانه رئیس‌جمهور اوکراین قرار گرفتند؛ به ویژه زمانی که او از اعراب خواست تا «درباره روابط خود با روسیه تامل کنند.» کیچیچیان آن را یک «چرخش نادر» خواند که در آن زلنسکی وعده سطوح بالاتری از همکاری اعراب و اوکراین در آینده را داد. برای سال‌ها، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس روابط مهمی با اوکراین در زمینه‌های مختلف مانند واردات گندم، انرژی، تجارت غیرنفتی و گردشگری حفظ کرده‌اند.

امسال، عربستان سعودی 400میلیون دلار کمک به اوکراین، از جمله کمک 300میلیون دلاری مشتقات نفتی را اعلام کرد. زلنسکی از این فرصت استفاده کرد و از نقش ریاض در ترتیب دادن تبادل زندانیان سیاسی با روسیه در ماه سپتامبر تشکر کرد. رئیس دولت اوکراین همچنین از محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، را به کی‌یف دعوت کرد. زلنسکی در نشست سران اتحادیه عرب به‌گونه‌ای مخاطبان خود را مورد خطاب قرار داد که گویی مانند سخنرانی وی در مجمع دوحه در مارس2022 به نظر می‌رسید که درباره وضعیت اسفبار اقلیت مسلمان در کریمه تحت اشغال روسیه صحبت کرد. او دوباره بر مسلمانان اوکراینی در کریمه متمرکز شد و به دنبال پیوند دادن مبارزات کشورش با حساسیت‌های گسترده‌تر اسلامی بود. شبه جزیره کریمه موطن اجدادی تاتارهای کریمه، گروهی ترک متشکل از مسلمانان سنی است. زلنسکی با توصیف مقاومت اوکراین در برابر تجاوز روسیه در قالب مبارزه با «اشغال» و «استعمارگران»، در تعقیب «عدالت» از زبانی استفاده کرد که به‌طور گسترده‌تر با اعراب و مخاطبان در سراسر جنوب جهانی سازگاری دارد.

با این حال، برخی از مفسران در شبکه‌های اجتماعی به سرعت از زلنسکی به‌دلیل عدم اشاره به اشغال فلسطین توسط اسرائیل در سخنرانی خود در نشست اتحادیه عرب انتقاد کردند. مشخص نیست که سخنرانی زلنسکی کاری برای تغییر موضع کشورهای عربی در قبال درگیری در اوکراین انجام خواهد داد یا خیر. برخی از کارشناسان استدلال می‌کنند که با توجه به واقعیت‌های ژئوپلیتیک دنیای چندقطبی‌تر که در آن ریاض و دیگر پایتخت‌های عربی به‌طور فزاینده‌ای برای مشارکت در حال گسترش خود با مسکو ارزش قائل هستند، تغییر رویکرد تا حدودی مشکوک است. «کارولین رز» تحلیلگر ارشد و رئیس برنامه خلأ قدرت در موسسه استراتژی و سیاست نیولاین گفت: «من فکر می‌کنم برای زلنسکی این فرصت بسیار خوبی بود تا تلاش کند مبارزه مداوم اوکراین علیه مداخله روسیه را مورد توجه قرار دهد.» وی گفت: «اینکه آیا این امر موفقیت‌آمیز خواهد بود یا خیر، به ویژه با توجه به تمایل اخیر عربستان سعودی به همسویی با دیگر قدرت‌های بزرگ خارج از جهان غرب، به‌ویژه با چین و روسیه، من لزوما مطمئن نیستم.»

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.