گزارش | ارتقای برگزاری انتخابات با صندوق‌های الکترونیک

گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم: روز گذشته مرحله دوم انتخابات مجلس دوازدهم در 15 استان و به‌عبارتی دیگر در 22 حوزه انتخابیه برگزار و با انتخاب 45 نماینده جدید ظرفیت مجلس کامل شد.

از جمله مسائل قابل توجه در این مرحله و دوره اولِ انتخابات، الکترونیکی شدن رأی‌گیری در برخی حوزه‌ها بود. کاهش خطای انسانی، افزایش دقت، کاهش تخلفات انتخاباتی، شمارش الکترونیکی سریع و دقیق از جمله مزایای برگزاری این نوع انتخابات است.

چندین سال است که این مسئله در محافل کارشناسی مطرح می‌شود ولی تاکنون به شکل گسترده اجرایی نشده بود. البته دو تجربه نسبتاً محدود در این موضوع وجود داشت ولی تابحال در سطح گسترده اجرا نشده نبود.

در سال 1396 در برخی از شعب أخذ رأی پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا، انتخابات به‌صورت همزمان الکترونیکی و کاغذی برگزار شد تا نوعی کسب آمادگی در این‌زمینه صورت بگیرد.

هم‌چنین سال 1398 انتخابات شورایاری شهر تهران به‌صورت تمام الکترونیک برگزار شد و این انتظار را به‌وجود آورد که از آن به بعد، انتخابات‌های الکترونیک را تجربه خواهیم کرد.

کسب تجربه در دو دوره‌ی قبل

ناگفته نماند که در دو انتخاباتِ گذشته، یعنی ریاست جمهوری 1400 و هم‌چنین انتخابات مجلس شورای اسلامی سال 1398 تمامی فرآیندها از جمله احراز هویت به‌صورت الکترونیکی بود ولی نهایتاً مرحله‌ی أخذ رأی هم‌چنان به‌صورت کاغذی و شمارش آراء نیز به‌مانند سابق و با شیوه‌های قدیمی و زمان‌بَر صورت می‌گرفت.

در ماه‌های گذشته بود که مسئولان ستاد انتخابات در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم گفته بودند قصد دارند به سوی برگزاری چنین انتخاباتی حرکت کنند و با فعال‌سازیِ ظرفیت‌های آن و تمهیدات لازمه، این امکان که مزیت‌های متعددی خواهد داشت را تجربه کنند.

البته باید توجه داشت که ماده 110 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز، وزارت کشور را موظف کرده بود که "در صورت موافقت شورای نگهبان در اولین انتخابات پس از تصویب این قانون با در نظر گرفتن سهولت رأی دادن، تسریع در شمارش آراء و حضور و مشارکت رأی‌دهندگان، فرایند رأی دادن و شمارش آراء را در حداقل یک‌هشتم حوزه‌های دارای تعدد کرسی مجلس، به‌صورت کاملاً الکترونیکی برگزار نماید".

انتخابات الکترونیکی مجلس برای اولین‌بار

این قانون الزام و ظرفیت خوبی را برای این کار فراهم کرد و ستاد انتخابات برای آن سه سناریو در نظر گرفته بود. سرانجام، این ستاد اعلام کرد که در انتخابات مجلس دوازدهم و هم‌چنین ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری که اسفند 1402 برگزار شد، در چهار حوزه‌ی «آبادان، رشت و خمام، ملایر و قم» انتخاباتِ تمام‌الکترونیک را شاهد بودیم.

اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات به تسنیم گفته بود "برای اولین‌بار است که وزارت کشور در دولت سیزدهم، به صورت آزمایشی با تایید شورای نگهبان انتخابات را به‌صورت کاملا الکترونیکی در این حوزه‌ها برگزار می‌کند. این اجرا به‌صورت آزمایشی است تا در آینده بتوانیم با تجربه این انتخابات، بحث الکترونیکی را در وسعت بیشتری برگزار کنیم."

بعد از برگزاریِ این نوع از رأی‌گیری، نتایج با سرعت بالا اعلام شد و زحمتِ مجریان و ناظران را کاهش داد. وزارت کشور نظرسنجی‌های متعددی انجام داد و بازخورد خوب و مثبتی از مردم و هم‌چنین دستگاه‌های مربوط به امر انتخابات دریافت کرده بود.

بر اساس این گزارش، بعد از اینکه انتخابات مجلس دوازدهم به مرحله‌ی دوم رسید، با توجه به تجربه موفقِ انتخابات الکترونیک، این انتظار به‌وجود آمد که دولت در سطح بیشتری وارد اجرای این نوع از انتخابات شود.

وزارت کشور با استفاده از تجارب قبلی برای دور دوم رأی‌گیری اعلام کرد 8 حوزه «تبریز، تهران، آبادان، شیراز، کرمانشاه، خرم‌آباد، قائم‌شهر و ملایر» را برای انتخابات الکترونیک در نظر گرفته است.

اینجا دو نکته قابل توجه است، یکی اینکه انتخاب مجدد برخی حوزه‌ها مثل آبادان و ملایر که مرحله‌ی اول هم انتخابات الکترونیک داشتند، نشان می‌دهد زیرساخت‌ها و بازخوردها در این موضوع خوب بوده است.

الکترونیکی شدن انتخابات تهران؛ ریسکی که به نتیجه رسید

نکته‌ی دوم اینکه وزارت کشور حوزه‌ی انتخابیه پرجمعیت تهران را برای انتخابات الکترونیک معین کرد. تهران بزرگ‌ترین حوزه‌ی انتخابیه‌ی کشور است و میزان رأی‌دهندگانِ بالایی دارد که همه‌ی این‌ها موجب می‌شد که وزارت کشور زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های مستحکمی را برای این کار در نظر بگیرد و تأییدِ این نوع برگزاری از سوی شورای نگهبان، بر این آماده بودن ظرفیت‌ها صحه می‌گذارد.

در انتخابات‌های مجلس شورای اسلامی که به‌صورت قدیمی و غیرالکترونیک برگزار می‌شد، شمارش و تجمیع آراء کار دشواری بود و مجریان و ناظران را به زحمت می‌انداخت و بعضاً دو الی سه روز زمان می‌بُرد. اما در این مرحله شاهد بودیم که به‌عنوان مثال، نتایج نهایی حوزه انتخابیه تهران فقط چند ساعت بعد از اتمام رأی‌گیری رسماً اعلام شد و خبری از طولانی‌شدنِ شمارش آراء نبود.

آیا انتخابات 1404 الکترونیکی خواهد بود؟

رئیس ستاد انتخابات کشور هفته‌ی گذشته در گفت‌وگو با تسنیم از نیم‌نگاه این ستاد برای سراسری کردنِ انتخابات الکترونیک گفت. شاهچراغی گفته بود ظرفیت و امکان اجرای انتخابات تمام‌الکترونیک در همه کشور وجود دارد.

بر اساس این گزارش، با اعلام آمادگی تلویحی مسئولان ستاد انتخابات برای برگزاری انتخابات بعدی به‌صورت تمام‌الکترونیک، باید منتظر ماند و دید که این موضوع عملی خواهد شد یا خیر؟