3 موضوع اصلی در پرونده ترامپ؛ ایران و آمریکا بر سر چه موضوعاتی مذاکره می‌کنند؟
اقتصادنیوز: به ادعای گروهی از ناظران ایران برای افزایش توان بازدارندگی‌اش در کنار توسل به اهرم نظامی به دنبال آن است تا رویکرد دیپلماتیک را در دستور کار قرار دهد تا ضمن کاهش تنش‌ها با واشنگتن، قادر باشد تل‌آویو را مهار کند. با این‌همه تحقق توافق احتمالی با توجه به شرایط حاکم بر منطقه اندکی دور از ذهن است.
به گزارش اقتصادنیوز، موسسه مطالعاتی خاورمیانه با انتشار یادداشتی مدعی شد، جنگ‌های متعددی که از 7 اکتبر 2023 شروع شده است، چشم‌انداز استراتژیک خاورمیانه را تغییر داده و احتمالاً در آینده باید در انتظار تغییرات بیشتری باشیم.
معماری امنیتی خاورمیانه و حمله حماس
این موسسه مطالعاتی در ادامه مدعی شد: در طول سال‌های متمادی، اسرائیل و ایران تعادلِ ناآرامی از بازدارندگی متقابل و تنش‌های محدود را حفظ کردند. ایران با تکیه بر استراتژی «دفاع روبه‌جلو» و همچنین با محور مقاومت تلاش داشته و دارد تا بازدارندگی‌اش را فعال نگاه داشته و آن را ارتقا دهد. در مقابل اسرائیل هم‌زمان از فعل‌و‌انفعال‌های محور مقاومت بالاخص حزب‌الله در لبنان در هراس بود؛ گروهی قدرتمند که دارای زرادخانه‌ای عظیم و پیشرفته هستند.
با این همه، حمله هفتم اکتبر حماس به اسرائیل معادلات حاکم بر خاورمیانه را تغییر داد و حمله به یکی از اعضای مقاومت موجب شد تا به سرعت جبهه‌های دوم و سوم جنگ نیز گشوده شود؛ بدین معنا که به یک‌باره محور مقاومت، اسرائیل را هدف حملات هماهنگ خود قرار داد. از همین رو، اسرائیل از هم‌زیستی ناآرام با شبکه مقاومت به‌سوی رویارویی با این گروه حرکت کرد.
به ادعای این موسسه مطالعاتی، تا سپتامبر 2024، تعادل قدرت میان اسرائیل و مقاومت تقریبا یکسان بود؛ رویارویی جریان داشت اما وزنه قدرت به نفع هیچ‌کدام از طرفین سنگینی نمی‌کرد. حماس ضربه‌ای تاریخی به اسرائیل وارد کرده بود و پس از یک حمله شدید و یک‌ساله همچنان فعالیت داشت. هم‌زمان حزب‌الله در شمال، نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) را در بن‌بست به دام انداخته بود. اما پس از انفجار پیجرها و ترور (شهید) حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان معادلات خاورمیانه اندکی تغییر کرد.
مقاومت برای احیای توان بازداندگی‌اش، حملات خود را به اسرائیل تشدید کرد و هم‌زمان تل‌آویو برای تحت‌فشار قرار دادن ایران، زمینه را برای رویارویی با تهران هموار کرد. از همین رو، بازیگران بیش از هر زمان دیگری از منطقه خاکستری خارج شده و نوعی رویارویی عریان را تجربه کردند.
این موسسه مطالعاتی در ادامه ادعایش آورد، بازدارندگی عامل عمدتا روانی است که ساختار انگیزشی ایجاد می‌کند و حریف را به تصمیم‌گیری در برابر حمله یا تشدید حملات سوق می‌دهد. حمله حماس به اسرائیل آستانه درد این بازیگر را نیز تغییر داد.
گزینه‌های تهران
در شرایط کنونی اسرائیل جنگ تهاجمی را برگزیده و تلاش دارد تا با به‌خطر انداختن خود، معادلات استراتژیک را به نفع خود تغییر دهد. حمله هفتم ماه اکتبر نه‌تنها جناح راست را در اسرائیل تقویت کرد، بلکه موجب شد تا این گروه بتوانند خواسته‌های خود را که همان گسترش دامنه جنگ است محقق کنند.
در شرایط کنونی، ایران و مقاومت به‌دنبال ارتقای و تثبیت توان بازدارندگی‌شان در برابر اسرائیل هستند. اهرم‌های برجسته‌ای که در اختیار طرفین قرار دارد، اهرم‌های نظامی چون زرادخانه موشکی و پهپادهاست. از همین رو، اسرائیل در موضع دفاعی قرار گرفته و تلاش دارد تا با حمایت‌های مالی و نظامی واشنگتن به اهرم‌های تهاجمی‌تری متوسل شده و معادله را تغییر دهد.
با این‌همه، تصور این گزاره که بازدارندگی صرفا با توسل به اهرم‌های نظامی محقق می‌شود، چندان قابل اعتنا نیست. پس ایران تلاش دارد ضمن توسل به اهرم‌های نظامی که در اختیار دارد، رویکرد دیپلماتیک را نیز لحاظ کند. تهران به دنبال آن است تا با توسل به دیپلماسی فعال ضمن به‌دست آوردن امتیازهای متعدد، از میزان فشارهای اعمالی غرب بر خود بکاهد. بدین طریق ایران قادر خواهد بود تا به رویکرد تهاجمی اسرائیل پایان داده و زمینه را برای رایزنی با واشنگتن هموار کند.
در باب امتیازهایی که ایران به دنبال آن است، گروهی مدعی‌اند که مقوله مقاومت در غزه و لبنان، عراق و یمن یکی از مسائلی است که تهران بر آن تاکید دارد. ایران می‌خواهد حملات تهاجمی اسرائیل به مواضع متحدانش در منطقه پایان یابد و این بخشی از استراتژی دفاعی روبه‌جلو ایران قلمداد می‌شود. هرچند تحقق چنین استراتژی با توجه به رویکرد تل‌آویو و همچنین انفعال بازیگران عرب حاشیه خلیج‌فارس به راحتی امکان‌پذیر نخواهد بود.
از منظری دیگر، ایران به دنبال است تا به تنش‌ها با ایالات متحده در ارتباط با برنامه هسته‌ای خود را پایان دهد و از همین رو در شرایط کنونی گروهی مدعی‌اند که با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ‌سفید، بار دیگر مقوله‌هایی چون برنامه هسته‌ای و موشکی ایران، فعالیت مقاومت و توان و قدرت ایران در منطقه به‌عنوان سه گزینه روی میز قرار می‌گیرد. طبیعتا در شرایط کنونی واشنگتن ممکن است، به واسطه رویاروی ایران با اسرائیل - متحد اصلی ایالات متحده - در باب این سه گزاره ذکره‌شده از رویکرد سخت‌گیرانه‌تری پیروی کند و بدین طریق توافق میان طرفین به سهولت حاصل نشود.
ایران به‌دنبال مهار اسرائیل و بازگشت ثبات به منطقه نیز است و ضمن تکیه بر توان نظامی و دفاعی متحدانش در منطقه ممکن است در صورت افزایش تنش‌ها با واشنگتن، دکترین هسته‌ای خود را مورد بازنگری قرار دهد تا بدین طریق بتواند بازدارندگی خود را افزایش دهد.
به ادعای موسسه خاورمیانه، پس از آخرین حمله اسرائیل به نظر می‌رسد که ایران در حال اجرای این رویکرد بلندمدت برای جلوگیری از تشدید تنش است. با این‌همه باید دید در ساختار درونی ایران کدام یک از طرفین صدای بلندتری دارند؛ چهره‌های معتدل که خواهان کاهش تنش هستند یا محافظه‌کارانی که می‌گویند باید به حمله اخیر اسرائیل پاسخ داد تا تل‌آویو باردیگر به چنین تجاوزی دست نزند.
به ادعای این موسسه، واضح است که نتانیاهو نه خواهان تنش‌زدایی است و نه تمایلی به آتش‌بس دارد. او و بسیاری از رهبران اسرائیل مدعی‌اند که در شرایط کنونی بهترین گزینه توسل به اهرم نظامی است. از همین رو شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که ایران خود را برای پاسخی محکم آماده می‌کند؛ هرچند گروهی نیز مدعی‌اند که تهران پلن «بی» دارد و ممکن است به‌جای توسل به اهرم نظامی، گزینه دیپلماسی را برگزیند.
همچنین بخوانید- بازگشت به صلح سرد؛ خیز ایران برای بازتعریف استراتژی بازدارندگی؟/ رمزگشایی از نقشه اروپا برای خاورمی...
- بایدن بر سر دوراهی اسرائیل و ایران / چرا آمریکا نمی‌تواند تل‌آویو را مهار کند؟
- سفر پزشکیان به نیویورک؛ روزنه‌ای برای مذاکرات مستقیم تهران و واشنگتن؟/ رمزگشایی از چگونگی احیای برج...
- سیگنال پزشکیان به واشنگتن؛ بایدن بر سر دوراهی تهران - تل‌آویو / آیا تکرار برجام ممکن است؟
