آیا فرودگاه‌های بین‌المللی ایران صرفه اقتصادی دارند؟

توسعه حمل و نقل در بخش‌های مختلف اعم از زمینی، هوایی و دریایی از ارکان مهم رونق اقتصادی محسوب می‌شود که در این میان، حمل و نقل هوایی و ایجاد زیرساخت‌های فرودگاهی از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نقش حمل و نقل هوایی را در رشد و رونق اقتصادی و اشتغال، توسعه زیرساخت‌های صنعتی و معدنی، ارتقای وضعیت فرهنگی و آموزشی، کشاورزی و گردشگری نمی‌توان انکار کرد. حمل و نقل هوایی با ایجاد امکانات دسترسی آسان و راحت، سریع و ایمن به نقاط مختلف، سهم زیادی از جا به جایی مردم، بازرگانان و گردشگران را به خود اختصاص می‌دهد. اما توسعه صنعت هوایی با وجود همه مزیت‌هایی که داراست با محدودیت‌ها و چالش‌هایی نیز مواجه است. مهم‌ترین دغدغه توسعه صنعت هوایی، گران بودن این صنعت است. به دلیل اجبار در رعایت استاندارد‌های بین المللی، ساخت فرودگاه بسیار هزینه‌بر بوده و همچنین تامین هواپیما و انجام پرواز نیز هزینه زیادی را تحمیل می‌کند. انتشار اخبار مربوط به تعطیلی برخی شرکت‌های هوایی در کشور‌های مختلف و اخراج کارکنان، نشان‌دهنده اهمیت مسائل اقتصادی و سودآور بودن توسعه صنعت هوایی است. اکنون در همه کشور‌ها پذیرفته شده است که در صورت زیان‌ده بودن و عدم توجیه اقتصادی یک فرودگاه یا شرکت هوایی، آن شرکت یا فرودگاه تعطیل شود. با وجود هزینه زیاد ساخت فرودگاه، در سال‌های گذشته شاهد ساخت و راه اندازی فرودگاه‌هایی در کشور بوده‌ایم که با اعمال فشار مقامات محلی و نمایندگان مجلس کلنگ زنی شده و به بهره برداری رسیده‌اند. در حال حاضر 9 فرودگاه بین المللی تحت مالکیت شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی کشور است که تمامی این فرودگاه‌ها در هیئت دولت تصویب شده و همه آن‌ها تاییده ایکائو سازمان بین المللی را دارند و 26 فرودگاه دارای مجوز مرز هوایی هستند که این فرودگاه‌ها هم با مجوز هئیت وزیران به عنوان فرودگاه دارای مرز هوایی شناخته می‌شوند، اما تاییده ایکائو را ندارند و در این فرودگاه‌ها پرواز‌های خارجی به صورت موردی و خاص انجام می‌شود. بسیاری از مردم و کارشناسان اعلام می‌کنند که برای ساخت این فرودگاه‌ها هزینه‌های هنگفتی صرف شده اما در جای اشتباهی ساخته شده اند نبود مسافر و عدم تمایل شرکت‌های هوایی برای برقراری پرواز به این فرودگاه‌ها نشان می‌دهد که در ساخت این فرودگاه‌ها به آمایش سرزمین و توجیه اقتصادی پروژه توجهی نشده است، اما نباید نقش پدافند غیر عامل این فرودگاه‌ها در مواقع حساس و بحرانی نادیده گرفت به طور مثال در حادثه توریستی کرمان شاهد آن بودیم که تعداد زیادی از تجهیزات پزشکی و لوازم مورد نیاز و همچنین رساندن مسئولان و وزرا در روز حادثه از مهم‌ترین مزایای فرودگاه کرمان بود و یا در زمان حادثه زلزله بم بخش عمده‌ای از اقدامات در امداد رسانی به حادثه دیدگان و ارسال تجهیزات و کمک از طریق همین فرودگاه کرمان بود. در همین رابطه محمدحسین آجیلیان ممتاز مشاور مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در امور اجرایی فرودگاه‌ها با بیان اینکه 9 فرودگاه بین‌المللی زیرمجموعه شرکت فرودگاه‌ها وجود دارد که با رعایت الزامات ایکائو به عنوان فرودگاه بین المللی شناخته شده‌اند، گفت: فرودگاه اصفهان، بندرعباس، تبریز، مهرآباد، زاهدان، شیراز، کرمان، مشهد و یزد از جمله این فرودگاه‌های بین‌المللی محسوب می‌شوند. این 9 فرودگاه کشور، ملزم به رعایت تعهدات و الزامات بین‌المللی هستند و خدمات فرودگاهی شامل قرنطینه، گمرک بانک، گذرنامه در این فرودگاه‌ها دیده و تعریف شده است. فرودگاه‌های بین‌المللی باید مجوز هیات دولت را اخذ نموده و پس از ابلاغ سازمان هواپیمایی کشوری و درج در کتاب اطلاعات هوانوردی AIP به عنوان فرودگاه‌های بین‌المللی اطلاق می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه سایر فرودگاه‌های کشور عمدتا به عنوان مرز هوایی شناخته شده و اطلاق فرودگاه بین‌المللی برای آن‌ها صحیح نبوده و پرواز‌های خاص و موردی خارجی از این فرودگاه‌ها انجام می‌شود گفت: 26 فرودگاه کشور به عنوان مرز هوایی شناخته می‌شوند که با توجه به تقاضای سفر هوایی پرواز‌های آن‌ها متغیر است. برقراری پرواز‌های خارجی در این فرودگاه‌ها به معنای بین‌المللی بودن آن‌ها نیست. آجیلیان ممتاز اظهار داشت: به طور نمونه فرودگاه لارستان که به عنوان فرودگاه مرز هوایی به شمار می‌رود دارای پرواز خارجی زیادی است و سومین یا چهارمین فرودگاه پر تردد در زمینه پرواز‌های خارجی محسوب می‌شود چراکه مردم این منطقه مراوادت زیادی با کشور‌های حاشیه خلیج فارس دارند. در فرودگاه‌های دارای مرز هوایی، خدمات فرودگاهی شامل گذرنامه و گمرک و... به صورت موقت و در زمان انجام پرواز‌ها مهیا است.

او بیان کرد: طبق آخرین آمار‌های ارائه توسط شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در آبان ماه امسال، فرودگاه اصفهان 157 پرواز خارجی، بندرعباس 60 پرواز، تبریز 175 پرواز، مهرآباد 16 پرواز، شیراز 405 پرواز، کرمان 16 پرواز، مشهد 893 پرواز و یزد 12 پرواز خارجی داشته‌اند. وی با بیان اینکه شرط انجام پرواز خارجی، بین المللی بودن فرودگاه نیست، افزود: انجام این پرواز‌ها در فرودگاه‌های مرز هوایی نیز میسر است. تقاضا‌های مکرری در خصوص برقراری پرواز‌های خارجی از جمله پرواز عتبات در استان‌ها وجود دارد که انجام آن تابعی از تعداد ناوگان هوایی فعال کشور است و انجام این پرواز‌ها با توجه به فراهم‌بودن زیرساخت مناسب در فرودگاه‌ها به شرط صدور مجوز پروازی از جانب سازمان هواپیمایی کشوری ممکن است. وی در خصوص ساخت فرودگاه‌ها گفت: رویه احداث فرودگاه‌ها براساس مطالعات جامع شامل توپوگرافی منطقه و وضعیت اقلیمی و پیش‌بینی میزان مسافر صورت می‌گیرد. سازمان هواپیمایی کشوری مسئول ارائه مجوز پروازی به ایرلاین بوده و فرودگاه‌ها نقشی در تعداد پرواز‌ها با توجه به فراهم زیرساخت‌ها ندارند. بنابراین با توجه وجود بستر مناسب، شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران از برقراری پرواز استقبال می‌نماید و مشکلی در خصوص ارائه خدمات به مسافران و پرواز ندارد. آجیلیان با اشاره به رشد 14درصدی پرواز‌های بین‌المللی گفت: تعداد نشست و برخاست‌های بین‌المللی در هشت ماه امسال، 18474 پرواز بوده که در هشت ماه سال 1401 این رقم 16177 نشست و برخاست بوده است. براساس این گزارش حال با توجه به آنکه صنعت هوایی کشور به عنوان یک صنعت مهم در حوزه حمل ونقلی کشور به شمار می‌رود باید برنامه ریزی لازم در راستای استفاده از تمامی ظرفیت‌های فرودگاه‌های بین المللی صورت گیرد تا بتوان از مزایای این حوزه استفاده کامل را ببریم.